3 І тарау. ҚҰҚЫҚ БҰзатын жасөспірімдердің мінез-қҰЛҚын теориялық талдау



жүктеу/скачать 0,65 Mb.
бет4/5
Дата03.04.2020
өлшемі0,65 Mb.
#61534
1   2   3   4   5
Байланысты:
Дипломдық жұмыс


Гипертимдер арасында бәсекелестік пен бейімделу стилдері анықталғандар басым болды.

Қозғыш типтер арасында бәсекелестік, демонстративті мінез акцентуациялары басым болды (эксперименталды топта анық байқалды). Бейімделу де, қашу стилдері де кездесті.

Келесі, М.Рокичтің құндылықты бағдар әдістемесін қолдандық. Осы әдістің нәтижелерін талдауда, зерттелінушілердің құндылықтар жүйесі бойынша жеке индивидуалды мәліметтері өнделініп, маңыздылық деңгейіне байланысты рангіленді. Зерттелінушілердің жеке индивидуалды мәліметтерін топтастыру нәтижесінде эксперименттік және бақылау топтарының топтық мәліметтерін салыстырып, сапалық талдауын жүзеге асырдық. Осының нәтижесінде біз көрсеткіштердің салыстырмалы жиынтық кестесін жасадық.
Кесте - 8. Тұлғалық инструменталды құндылықтар жүйесі бойынша салыстырмалы жиынтық мәліметтері (R-есебімен).

Құндылықтар жүйесі
Эксперимен

Талды тобы
Бақылау

Тобы


1.

Табиғат пен өнер әсемдігі

18

13

2.

Денсаулық

8

3

3.

Рухани даму

12

12

4.

Материалдық қамтамасыз етілген өмір

10

1

5.

Еліміздің тыныштығы

17

6

6.

Танып білу, интеллектуалдық даму

16

4

7.

Өзгелердің пікірімен санаса білу

7

11

8.

Еңбекқорлық

15

14

9.

Өз-өзіне деген сенімділік

2

2

10.

Өз пікірін дәлелдеудегі батылдылық

3

5

11.

Қызықты жұмыс

14

7

12.

Көзқарастың кеңдігі

13

8

13.

Жоғары талаптар

6

17

14.

Қоғамдық беделділік

5

15

15.

Әрекеттер еркіндігі

1

18

16.

Шығармашылық іс-әрекет

11

9

17.

Жауапкершілік

9

16

18.

Рахаттану сезімдеріне ұмтылу

4

10

Зерттеу мақсатына орай терминалды құндылықтар жүйесіне құқық бұзған жасөспірімдер үшін маңызды саналатын бірқатар құндылықтар өзгертіліп енгізілді және осы құндылықтардың қазіргі сәттегі қанағаттандырылу деңгейінің пайыздық үлестірімі анықталынды.

Кесте – 9. Тұлғалық терминалды құндылықтар жүйесі бойынша салыстырмалы жиынтық мәліметтері (R-есебімен).
Терминалды құндылықтар

Эксперименталды топтың

Мәліметтері
Бақылау тобының мәліметтері






R

Қанағаттану деңгейі (%)

R

Қанағаттану деңгейі (%)

1.

Өзін дамыту

12

47,7

3

65,0

2.

Шығармашылық

8

46,9

15

41,1

3.

Рухани қанағаттану

9

40,3

11

57,1

4.

Жанұя

17

47,7

3

65,0

5.

Махаббат

5

41,2

4

81,7

6.

Достар

15

48,1

5

64,6

7.

Креативтілік

13

49,2

13

63,4

8.

Белсенді әлеуметтік байланыстар

18

45,4

17

42,3

9.

Таным

7

38,1

10

66,9

10.

Өзіндік мәртебе

11

47,6

6

61,4

11.

Жетістік

16

50,7

16

55,4

12.

Бостандық

1

23,3

12

68,6

13.

Өзіне сенімділік

4

67,4

7

79,0

14.

Материалдық

Ауқаттылық
10

47,2

8

47,6

15.

Белсенді өмір

2

22,9

9

62,5

16.

Өзінің даралығын сақтау

6

39,0

14

48,3

17.

Көңіл көтеру

14

35,0

18

51,9

18.

Әділеттілік

12

47,7

3

65,0

Эксперимнттік зерттеу нәтижесінен алынған мәліметтер құқық бұзған жасөспірімнің құндылықтар құрылымының деформациялығын көрсетеді. Бақылау тобымен салыстырғанда түзеу мекемелеріндегі тұлғалардың жеке индивидуалды әлеуметтен тыс тіршілік етуін қамтамасыз ететін уайымдау-құндылықтар рангісі айтарлықтай жоғары. Керісінше адамның қоғам мүшесі ретінде өмір сүруінің мағынасын көрсететін әлеуметтік құндылықтар рангтық тізімнің соңғы позициясында тұр.

Құқық бұзған жасөспірімнің жеке индивидуалды түрдегі құндылықтары үстемділігі жүйесінде маңыздылық рангі бойынша – бостандық және белсенді өмір басты құндылық - мақсат ретінде болады. Бұл біздің жоғары бағаланатын бостандық құндылығына қарағанда, белсенді өмір құқық бұзған жасаған жасөспірімнің санасында құндылық – мақсат ретінде болатындығы көрінеді. Яғни, олардың ойынша бостандық ең алдымен өз өміріңдегі оқиғаларға, әрекеттерге белсенді ықпал ету мүмкіндігі ретінде бағалы болады.

Кесте - 10. Жасөспірімдердің қылмыс түрінің ауырлығы туралы түсініктері:

№

Қылмыс түрлері

Эксперименталды тобы

Бақылау тобы

1.

Адам өлтіру

1

1

2.

Зорлық–зомбылық жасау

4

6

3.

Ұрлық

6

4

4.

Терроризм

3

2

6.

Тонау

5

6

7.

Бұзақылық

8

7

8.

Алаяқтық

7

8

9.

Коррупция

2

3

Кестеден көріп отырғанымыздай жасөспірімдердің қылмыс түрінің ауырлығы туралы түсініктерінде айтарлықтай айырмашылықтар байқалмайды. Бұл жайт құқық бұзған жасөспірімнің кейде отбасының жоқтығы, оның бұзылуы әлде жанұялық қатынастың шиеленісуі т.б. себептермен көптеген зерттелінушілерде құқық ережелерінің маңыздылығының төмендеуі байқалады. Жасөспірім кезеңде балалар мен ата-аналар арасында көптеген шиеленістер болады. Олар жасөспірімдердің өз ата-аналарының білдірген қарсылықтарын, пікірлерін, тыйымдарын жағымсыз қабылдап өздерін еркін сезінуге ұмтылады және осы кезеңде ескерте кетерліктей жасөспірімдер өз құрбы-құрдастарының қарым-қатынасын қажет етеді. Осы кезеңде оған деген қарым-қатынасы жоғары қажеттілікте және олардың ортасында өзін бекітуге ұмтылады. Сонымен бірге құрбы-құрдастарының пікіріне көп мән береді.

Стьюдент критерийі тәуелді және тәуелсіз топтарға арналған жеке есептеу тәсілдерін ұсынады. Стьюдент критерийінде сандық шамалармен жұмыс жасалынады. Тәуелсіз таңдау тобы көрсеткіштері – бұл әртүрлі екі топтан алынған мәліметтер. Стьюдент критерийі екі таңдау тобы көрсеткіштерінің ортаңғы мәндерінің арасында айырмашылықтың болуы немесе болмауы жөніндегі гипотезаны анықтауға бағытталған. Стьюдент критерийі бойынша орта мәннің айырмашылығын есептеуде мына формула қолданылады [47]:



t =

М1 және М2 - әр таңдау тобының орта мәндері;

S12 және S22 - әр таңдау тобының стандартты ауытқуы;

n1 және n2 - әр таңдау тобының элементтерінің саны;

Бұл үшін біз алдымен зерттеу болжамын қалыптастырамыз.

Н0 эксперименттік және бақылау тобының жасөспірімдерінің тұлғалық құндылықтары жүйесінің арасында елеулі айырмашылық жоқ.

Н1- эксперименттік және бақылау тобының жасөспірімдерінің тұлғалық құндылықтары жүйесінің арасында елеулі айырмашылық бар.

Кесте - 11. Зерттелінушілердің құндылықтық бағдарлар жүйесінің айырмашылығын анықтау мәліметтері




Эксперименталды тобы

Бақылау тобы

Р/с

Х-М

(Х-М)

Р/с

Х-М

(Х-М)

1.

5,32

10,64

1

2,6

5,2

2.

0,68

1,36

2

8,6

17,2

3.

11,68

23,36

3

3,6

7,2

4.

2,32

4,64

4

14,6

29,2

5.

3,32

6,64

5

20,6

41,2

6.

8,32

16,64

6

13,6

27,2

7.

7,68

15,36

7

8,6

17,2

8.

12,32

24,64

8

0,6

1,2

9.

9,32

18,64

9

1,4

2,8

10.

1,32

2,64

10

7,4

14,8

11.

3,32

6,64

11

10,6

21,2

12.

4,68

9,36

12

15,4

30,8

13.

3,32

6,64

13

12,6

25,2

14.

6,68

13,36

14

13,4

26,8

15.

2,32

4,64

15

6,6

13,2

Σ




219

Σ




347

M1 = 5,32 M2 =2,6

n1 = 20 n2 =20



S1 =219/ 20-1=9,95 S1 =347/ 20-1=16,35

t = 5.32 – = = 4,29 t эмп = 4,29

Енді шеткі мәндер кестесі бойынша критерийдің n1=20 және n2=20 үшін t критикалық мәнін табамыз. f = 20 + 20 – 2 = 38



t крит =

t эмп > t крит жағдайы негізінде Н0 шеттетіп, Н1 толық сеніммен қабылдаймыз.

Демек, эксперименттік және бақылау тобы жасөспірімдерінің тұлғалық құндылықтары жүйесінің арасында елеулі айырмашылық бар деген қорытынды жасаймыз.

Қоғамдағы жасөспірімдер арасында қылмыстың көбеюі - құқықтық сананың жеке тұлға бойында қалыптасуында белгілі бір жағдайлардың әсерінен бұзылуы, оған себебін тигізетін қарым-қатынас болуы мүмкін. Бұндай жағдайларда адам қылмыс жасауы да мүмкін. Міне осындайларды болдырмау үшін жасөспірімдердің құқықтық санасының қалыптасуындағы психологиялық ерекшеліктерді ескерген жөн.




жүктеу/скачать 0,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5



©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет