Қазақ тілі мен әдебиеті
Курс бойынша жазба жұмыстардың тақырыптары /реферат , мақала т.б./
жүктеу/скачать 1,14 Mb.
|
1.9 . Курс бойынша жазба жұмыстардың тақырыптары /реферат , мақала т.б./. С. Мұқановтың Ботагөз романындағы орыс тілінен енген кірме сөздер Қазақ тіліндегі метафоралық қолданыстар Абай өлеңдеріндегі жеке қолданыстағы метафора Қазақ лексикографиясының зерттелу тарихы Абай тілі сөздігінің өзіндік ерекшеліктері Махамбет өлеңдеріндегі көнерген сөздер ерекшелігі Абай өлеңдеріндегі кірме сөздер Қазіргі баспасөз бетіндегі жаңа қолданыстағы сөздер Ә. Нұрпейісовтің Қан мен тер романындағы диалекті сөздер ерекшелігі Қ. Найманбаевтың Көктөбе романындағы кәсіби сөздер ерекшелігі Сөз бен оның мағынасы Сөз және ұғым Қазақ салт-дәстүр, әдет-ғұрыптарындағы табу мен эвфемизм сөздер Омоним сөздердің стильдік ерекшелігі Омонимия және полисемия құбылысы Синонимдердің көркем шығармадағы қолданысы Мақал-мәтелдердегі антоним сөздер ерекшелігі Антоним сөздердің көркем шығармадағы рөлі М. Дулатовтың Бақытсыз Жамал шығармасындағы араб текті қазақ сөздері Батыс Қазақстан өңіріндегі диалекті сөздер ерекшелігі Бүгінгі таңдағы жаргондық лексика Б. Майлин шығармаларындағы экспрессивті сөздер ерекшелігі Ғ. Мүсірепов шығрмаларындағы эмоционалды сөздер ерекшелігі Ә. Кекілбаевтың шығармаларындағы көнерген сөздер ерекшелігі Батыс Қазақстан өңірі жер-су атауларының ерекшелігі Араб текті қазақ есімдерінің беретін мағынасы Қазақ ертегілеріндегі фразеологизм сөздер Фразеологизмдердің мақал-мәтелдерге қатысы Фразеологизмдер және олардың аудармасы А. Байтұрсынұлы және қазақ терминологиясы Мағыналас фразеологизм сөздер Фразеологизмдердің сөз табына қатысы Қазіргі қазақ терминологиясындағы халықаралық терминдер мәселесі Қазіргі кезеңдегі қазақ терминологиясы мәселелері Қазақ терминологиясы және аударма Қазақ терминологиясының зерттелу тарихы Қазіргі кезеңдегі іс құжаттары терминдері 1.8.3. Емтиханға дайындық сұрақтары. Лексикология пәнінің зерттеу объектісі Лексикология пәнінің салалары. Лексикология тіл білімінің басқа салаларымен арақатынасы, байланысы. Қазақ тілі лексикологиясының зерттелу тарихы. Лексикология саласын зерттеуші ғалымдар және олардың еңбектері. Сөз бен оның мағынасы. Сөз бен ұғымның бір-бірінен ажыратылатын басты белгілері. Ұғымнан сөзді және оның мағынасын ажырататын негізгі ерекшеліктері. Сөздің лексикалық және грамматикалық мағынасы. Сөздердің лексикалық мағыналары. Түрлері. Сөз мағынасының ауыспалы жасалу жолдары. Метафора, оның түрлері. Сөздің лексикалық мағынасының негізгі типтері. Сөз ауыспалы мағынасының берілу тәсілдері Метафора зерттелуі. Метонимия туралы түсінік. Метонимия құбылысының басқа сөз мағынасы ауысуы тәсілдерімен ұқсастығы мен ерекшелігі. Сөздерді ауыстырып қолданудың бір тәсілі – синедоха. Қазақ тіліндегі табу құбылысы. Табу, эвфемизм сөздерінің пайда болу ерекшелігі. Эвфемизм және дисфемизм сөздердің фразеологизмдермен байланысы. Омонимдер жайлы түсінік. Омонимдердің ерекшелігі Сөздің көп мағыналылығы. Полисемия. Омоним сөздердің негізгі ерекшеліктері. Омонимдер мен сөздің көп мағыналылығының ұқсастығы мен айырмашылығы. Омонимдердің зерттелу тарихы. Омонимдердің стилистикалық табиғаты. Омонимдердің пайда болу жолдары Омонимдердің зерттелу тарихы. Түркі тілдеріндегі туынды омонимдердің жасалу жолдары. Лексикалық омонимдер. Лексикалық-грамматикалық омонимдер Аралас омонимдер Омофондар. Омографтар. Фонетикалық өзгерістерге ұшырап жасалған омонимдер. Кірме сөздердің омоним болу табиғаты. Омоним түрлерінің ұқсастығы мен айырмашылығы. Синонимдер жайлы түсінік Синонимдердің зерттелуі. Синонимдік қатар Синонимдердің пайда болу жолдары. Синонимдердің тіліміздегі ролі. Синонимдерді қолдану тәсілдері Антонимдер жайлы түсінік. Антонимдердің зерттелуі Антонимдердің жасалу жолдары Антонимдердің қолданылу тәсілдері. Антонимдердің стилистикалық табиғаты Синониимдердің стилистикалық табиғаты. Доминант сөз. Антонимдердің жасалу жолдарындағы таласты пікірлер. Сөздік құрам және сөздік қор. Сөздік құрамдағы тума және кірме сөздер. Оларды хронологиялық топтастыру Негізгі сөздік қор мен сөздік құрамның арақатынасы. Негізгі сөздік қорға тән басты белгілер. Байырғы төл сөздер Сөздік құрамның толығу жолдары. Сөздік құрамдағы тума сөздер арқылы баюы а) морфологиялық ә) синтаксиситік б) семантикалық Сөздік құрамдағы тума сөздердің жасалу жолдары Түркі тілдеріне ортақ сөздер. Қазақ тіліндегі актив және пассив сөздер. Сөздік құрамның тума сөздер арқылы баюы. Қазақ тілі лексикасының кірме сөздер арқылы толығуы. а) Араб тілінен енген сөздер ә) Орыс тілінен енген сөздер б) Монғол тілінен енген сөздер. в) Парсы тілінен енген сөздер. Кірме сөздердің игерілуі Араб тілінен енген сөздердің тіліміздегі рөлі. Орыс тілінен енген сөздердің бөлінуі. Жалпы халықтық және шектеулі лексика. Диалектілік лексика Диалекті сөздер мен говорлардың ұқсастығы мен айырмашылығы Жалпылама (кең қолданыстағы лексика). Қолданылу өрісі тар лексика. Диалектизмдердің түрлері. Кірме сөздердің термин жасауға қатысы. Орыс тілінен енген сөздердің тіліміздегі рөлі. Қазақ тілінің монғол тілдерімен қарым-қатынасы. Кәсіби лексика, ерекшеліктері Жаргондық лексика Жаргондық лексиканың диалектілік лексикамен арақатынасы Жаргондық лексика және оның диалектілік лексикамен арақатынасы. Бейтарап (стильаралық) лексика Бейтарап лексиканың зерттелу тарихы Сөйлеу тілі лексикасы ерекшеліктері Стильаралық лексика түсінігі Варваризмдердің қолданылу жолдары Ауызша әдеби сөйлеу лексикасы. Сөздердің стильдік қызметіне байланысты түрлері Жазба тіл лексикасы. Іштей жіктелуі. Жазба тіл лексикасының қолданылу ерекшеліктері Кітаби лексика ұғымы Ескі дәуірдегі кітаби лексика Қазіргі кітаби лексика Эмоционалды- экспрессивті лексиканың зерттелуі. Эмоционалды лексика Экспрессивті лексика Эмоционалды- экспрессивті лексиканың пайда болу жолдары Экспрессивтік-эмоционалды сөздердің тіліміздегі атқаратын сөздері. Экспрессивтік-эмоционалды сөздердің көркем образ жасаудағы рөлі. Көнерген сөздер туралы түсінік Архаизм сөздер Тарихи сөздер Архаизм сөздердің жасалу жолдары Тарихи сөздердің жасалу жолдары Неологизм сөздер туралы түсінік Неологизмдердің түрлері Неологизмдердің сөздің актив және пассив қабаттарына қатысы Неологизм сөздердің жасалу жолдары Жаңа қолданыстағы сөздер, олардың ерекшеліктері Тарихи сөздердің стильдік мәні Архаизм сөздердің стильдік ерекшелігі Неологизмдердің қазіргі тіліміздегі рөлі Этимология туралы түсінік Этимологияның міндеттері Этимология мақсаты Этимологияның тіл білімі салаларымен қатысы Тіл тарихы және сөздің этимологиясы Этимологиялық принциптер Фонетикалық принцип Морфологиялық принцип Семантикалық принцип Тарихи принцип Этимологияның түрлері Ғылыми этимология Қызықты этимология Халықтық этимология Этнолингвистика түүсінігі Этимологиялық анализ Этимологиялық зерттеулердің рөлі Ономастика термині туралы түсінік Ономастика салалары Ономастиканың лексикалық қабаттары Ономастиканың этимологиямен арақатынасы Ономастиканың жасалу жолдары Ономастика ғылымының зерттелу тарихы Фразеологизм туралы түсінік Сөз, еркін сөз тіркесі және тұрақты сөз тіркесі Фразеологизмдердің зерттелу тарихы Фразеология және оның өзіндік белгілері Сөз, еркін сөз тіркесі және тұрақты сөз тіркесінің ұқсастығы мен айырмашылығы Мағыналас фразеологизмдер сөздігінің ерекшелігі Топоним сөздер ерекшелігі Антропонимдердің пайда болу жолдары Космоним сөздер ерекшелігі Топонимдердің этнолингвистикалық сипаты Батыс Қазақстан облысы топонимдерінің қалыптасу негіздері Фразеологизмдердің көп мағыналылығы Фразеологиялық варианттар Фразеологизмдердің синонимдігі Фразеологизмдердің мақал-мәтелдерге қатысы Фразеологизмдер және оларға ұйытқы сөздер Фразеологизмдердің сөз табына қатысы Фразеологизмдердің құрылымдық түрлері, грамматикамен байланысы Фразеологизмдер мен олардың аудармасы Фразеологизмдердің пайда болу, шығу негіздері Фразеологиялық антонимдер Фразеологизмдердің шығу арналары Фразеологиялық варианттар, түрлері Фразеологиялық тұтастық Фразеологиялық бірлік Фразеологиялық тізбек Фразеологизмдердің сөздіктерде берілуі Терминология туралы түсінік Қазақ терминологиясының зерттелу тарихы Қазақ терминологиясы қалыптасуының кезеңдік сипаты Қазақ лексикасының қазіргі кездегі терминденуі Қазіргі кезеңдегі қазақ терминологиясының мәселелері Термин сөздердегі аударма мәселесі Терминологияны қалыптастырудағы ұлт зиялыларының рөлі Қазіргі қазақ терминологиясының міндеттері А. Байтұрсынұлы және қазақ терминологиясы Ғылыми-техникалық терминологияны ұлт тілінде қалыптастырудың маңыздылығы Қазіргі қазақ терминологиясындағы халықаралық терминдер мәселесі Лексикография жайлы түсінік Сөздіктердің түрлері Түсіндірме сөздік. Ондағы сөздік мақаланың құрылымы. Синонимдік, антонимдік сөздіктер Фразеологиялық сөздіктер Орфографиялық, орфоэпиялық сөздіктер Лингвистикалық сөздіктер Терминологиялық сөздік Диалектологиялық сөздік Этимологиялық сөздік Қазақ лексикографиясының зерттелу тарихы Қазақ лексикографиясының алдағы міндеттері Сөздіктердің жасалу принциптері Этимологиялық сөздіктің мақсаты мен сипаты Сөздіктердің құрылымы Сөздіктердің мазмұны Сөздіктердің жазылу тәртібі Сөздіктердің емлесі Абай тілі сөздігінің басқа сөздіктерден айырмашылығы 4. ГЛОССАРИЙ 1. Лексика – сөздік қордағы сөздердің тұтас жиынтығы. 2. Лексикология - қазақ тілінің сөздік құрамын тексеретін ғылым. 3. Фразеология – тұрақты сөз тіркестерін зерттейді. 4. Семасиология – сөздердің мағыналық құрылымын зерттейді. 5. Тарихи лексикология – сөздердің қалыптасуына, өзгеруі мен дамуына қатысты тарихи заңдылықтарды зерттейді. 6. Этимология – сөздердің шығу төркінін зерттейді. 7. Ономастика –жалқы есімдерді зерттейді. 8. Антропонимика – кісі аттарын зерттейді. 9. Топонимика – географиялық (жер-су) атауларын зерттейді. 10. Сөз – тілдің, оның сөздік құрамының заттар мен құбылыстарды, олардың қасиеттерін, шындық өмірдегі қатынастарын атап білдіретін негізгі единицасы (сөз бірлігі), дербес бөлшегі болып табылады. 11. Лексикалық мағына – сөздерді бір-бірінен ажыратып танудағы ең негізгі мағына. 12. Грамматикалық мағына – грамматикалық амал-тәсілдер арқылы туатын, сөздің бірыңғай топтары мен сөз тұлғаларына, синтаксистік құрылымдарғатән, жинақталған дерексіз мағына. 13. Номинативті мағына – сөздің затты я құбылысты атап білдіретін мағынасы. 14. Түпкі мағына – ары қарай бөлшектенбей түбір ретінде танылатын дербес сөздердің мағынасы. 15. Туынды мағына – басқа бір мағынаның қатысуымен туған, пайда болу себебін түсіндіруге болатын, сөздің кейінгі мағынасы. 16. Сөздің еркін мағынасы – атауыш (тура) мағынасы. 17. Фразеологиялық байлаулы мағына – сөздің белгілі ғана сөздермен тіркесу арқылы, яғни фразеологиялық тіркестерде берілетін лексикалық мағынасы. 18. Синтаксистік шартты мағына – сөздің сөйлемде өзіне дағдылы емес қызмет атқаруынан туатын ауыс мағынасы. 19. Бейтарап мағына – зат, құбылыстар мен сапалық белгілерді, әрекет-қ имылды атап білдіретін жалпылама лексикалық мағына. 20. Бейнелі мағына – адамның сезімі мен көңіл күйіне байланысты айтылатын эмоционалды сөздердің мағынасы. 21. Терминдік мағына – ғылым, техника, өнер саласында қолданылатын арнаулы сөздердің лексикалық мағынасы. 22. Поэтикалық мағына – троп, фигураның түрлері сияқты поэтикалық тәсілдерді қолдану арқылы сөздің а йрықша көркем, ерекше әсермен, мәнермен көтеріңкі айтылуынан туатын мағынасы. 23. Сөз мағынасының кеңеюі - сөздің тұлғасын өзгертпей-ақ бұрыннан белгілі мағынасының үстіне жаңа қосымша мағыналарға ие болуы. 24. Сөз мағынасының тараюы – тарихи, қоғамдық, әлеуметтік т. б жағдайларға байланысты сөздің кейбір мағынасының қолданыстан шығып қалуы. 25. Метафора – сыртқы не ішкі белгілеріндегі (тұлғасындағы, қимылындағы не атқаратын қызметіндегі т.б) ұқсастыққа қарап, бір зат атауының басқа бір затқа атау болуына байланысты сөз мағынасының ауысуы. 26. Тілдік метафора – сөзге жаңа мағына қосып, оның семантикалық шеңберін кеңейтіп, әрдайым үздіксіз дамытып отырады. 27. Поэтикалық метафора – ойды әсерлі айқын етіп жеткізу үшін қажет. Ойдың көркемдігіжалпы халыққа таныс суретке құрылумен тығыз байланысты. 28. Жеке қолданыстағы метафора – белгілі бір ақынның я жазушының туындысында өмір сүреді. 29. Метонимия - өзара іргелестігі, шектестігі нәтижесінде бір зат атауының басқа бір затқа атау болуына байланысты туатын ауыс мағына. 30. Синекдоха – бүтіннің орнына бөлшекті, көпшенің орнына жекеше, жалпының орнына жалқы немесе керісінше алмасып айтылуы. 31. Полисемия – сөздің екі я одан да көп мағынаға ие болуы. 32. Омоним – дыбысталуы бірдей, бірақ мағыналары басқа – басқа сөздер. 33. Синоним – дыбысталуы әр басқа, мағынасы жақын сөздер. 34. Омограф – жазылуы бірдей, айтылуы бірдей емес сөздер. 35. Омофон – айтылуы бірдей, жазылуы әр түрлі сөздер. 36. Синонимдік ұя – синоним болып жұмсалатын мәндес сөздер тобы. 37. Плеоназм – екі мәндес сөз қатар келіп, алдыңғысы соңғысын анықтап, мағынасын күшейтуі. 38. Парафраза – жеке сөздің орнына оның түсінігін беру. 39. Сөз варианттары – сөздің лексикалық бірлігінде ешқандай өзгешелігі жоқ, морфемдік құрамы ұқсас (үйлес) құрылымдары. 40. Антоним – мағынасы бір-біріне қарама-қарсы сөздер. 41. Табу – мифтік ескі наным бойынша атын тура айтуға тыйым салынған сөздер. 42. Эвфемизм – мағынасы тұрпайы сөздің орнына сол ұғымды жұмсартып, жеңілдетіп жеткізетін сыпайы, жұмсақ сөздер. 43. Дисфемизм – әдепті сөзді әдепсіз (дөрекі) сөздермен ауыстырып айту. 44. Сөздік қор – қазақ тіліндегі барлық сөздердің негізгі ұйытқысы, қайнар бұлағы, шығу арналарының ең маңызды бөлігі. 45. Сөздік құрам – қазақ тіліндегі барлық сөздердің жиынтығы. 46. Кірме сөздер – тілдің өзіндік сөзжасам тәсілімен емес, басқа тілдердің ықпалымен жасалған немесе олардан енген сөздер. Сөздің дыбыстық тұлғасы да, мағынасы да өзге тілге қатысты сөздер. 47. Интернационалдық терминдер – көптеген тілдерге ортақ, халықаралық сипаты бар сөздер. 48. Нағыз лексикалық диалектизмдер – мағынасы жағынан әдеби сөздермен сәйкес келетін, бірақ дыбысталуы одан басқа сөздер. 49. Лексика-семантикалық диалектизмдер – дыбысталуы әдеби сөздермен бірдей, бірақ мағынасында ерекшелік бар сөздер. 50. Этнографиялық диалектизмдер – белгілі бір жерге тән заттар мен құбылыстарды білдіретін сөздер. 51. Кәсіби терминология – ғылым, техника, өндіріс т. б. саласындағы арнаулы ұғымдар мен зат атауларын дәл білдіру үшін жасалған сөздер мен сөз тіркестерінің жиынтығы. 52. Кәсіби сөздер – жалпы халыққа бірдей түсінікті бола бермейтін, белгілі кәсіп я шаруашылық саласымен шұғылданатын адамдардың арасында ғана айтылатын сөздер мен сөз тіркестері. 53. Бейтарап лексика – функционалдық стильдердің ешқайсысына да жатқызуға болмайтын сөздер жатады. 54. Варваризмдер – тілге етене болып сіңбеген, соншалықты зәрулігі жоқ бөтен тілдің сөзі деген ұғымды білдіреді. 55. Жаргон сөздер – белгілі бір әлеуметтік топтардың ортасында айтылатын сөздер. 56. Экспрессивті-эмоционалды лексика – адамның сезіміне әсер ететін сөздер тобы. 57. Көнерген сөздер – қолданыстан шыға бастаған сөздер. 58. Архаизмдер – халықтың күнкөріс тіршілігіне, салт-сана, тұрмысына, әдет-ғұрпына, дүниетанымына қарай әр дәуірде өзгеріп, басқаша сөздермен ауысып отырған немесе ескіріп біржола қалып қойған сөздер. 59. Тарихи сөздер – дәуірі өтіп, сол ескі заманның өзімен қоса жоғалған сөздер. 60. Неологизмдер – тілге сіңісіп, жалпыхалықтық сипат ала қоймаған жаңа сөздер. 61. Индивидуалдық неологизмдер – стилистикалық неологизмдер көркем сөз шеберінің өзіне тән сөз қолдану ерекшелігін, индивидуалдығын көрсетеді. 62. Фразеология – тіліміздегі тұрақты сөз тіркестерін зерттейді. 63. Фразеологиялық тұтастық – құрамындағы сөздер бір-бірімен тұтасып, әбден жымдасып кеткен, олардың мағыналық жігін ешқандай ажыратуға болмайтын тұрақты сөз тіркестері. 64. Фразеологиялық тізбек – тұрақты тіркес мағыналарының тым көнеленіп, ескіре, күңгірттене бастаған тұрақты сөз тіркестері. 65. Фразеологиялық бірлік – тұрақты сыңарларының бастапқы лексикалық мағынасы бүтіндей жойылмағанымен, жойылуға жақындап, күңгірт тарта бастаған тұрақты сөз тіркестері. 66. Доминант сөз – синонимдік қатарға енген сөздердің ішінен бір сөздің басқаларынан мағына жағынан ұйымдастыруға ұйытқы болатын тірек сөз. 67. Лексикография – тілдегі сөздер мен фразеологизмдерді жинап-теріп, олардың сөздігін жасаумен және оның теориясымен шұғылданатын тіл білімінің саласы. 2.ПӘННІҢ ОҚУ -ӘДІСТЕМЕЛІК ҚАМТЫЛУ КАРТАСЫ. Пәннің әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы Кафедра: қазақ тілі Тьютор: доцент Аронов Құспан Ғұмарұлы оқытушы Әжіғалиев Марат Қайыржанұлы
Кредит саны:1
ПӘН БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУ ЖӘНЕ ТАПСЫРУ КЕСТЕСІ
ПӘН БОЙЫНША ДӘРІСТЕРДІҢ КОНСПЕКТІСІ Тақырыбы: Лексикология, оның зерттеу объектісі мен салалары Қазіргі қазақ тілі курсының объектісі мен міндеті, көлемі мен жіктелетін салалары. Қазақ тлінің генеологиялық және типологиялық белгілеріне қысқаша шолу. Басқа түркі тілдерімен төркіндестігі, түркі тілдері ішінде алатын орны, оның өзіне тән ерекшеліктері. Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі, қазақ ұлтының аса зор игілігі әрі оның өзіне тән ажыраас белгісі, мәдени – рухани өмірінің ұйтқысы, дамуы мен күресінің құралы. Қазақтың біртұтас ұлттық тілі, оның тармақтары. Қазақ әдеби тілінің нормалық белгілері мен стильдік тармақтарына қысқаша шолу. Қазақ тілінің зертелу жайы, оның кезеңдері. Қазіргі қазақ тілі лексикологиясының тіл білімінің басқа салаларымен байланысы. Қазіргі қазақ тілінің лексикология пәні, оның объектісі мен міндеттері, мақсаты, түрлері, салары. Тақырыбы: Сөздің мағынамен, ұғыммен арақатынасы Қазіргі қазақ тілі лексикасының семантикалық сипаты. Сөз – лексикалық единица, оның шарттары. Сөз және ұғым, сөздің ұғымды білдірудегі ерекшелігі. Сөздің негізінен атауыштық қызмет атқаратыны. Сөз бен зат. Сөздің затқа атау болып қалыптасу ерекшелігі. Тақырыбы: Сөздің лексикалық мағыналары Семасиология. Сөз және мағына. Сөз мағынасының түрлері. Сөздің лексикалық мағынасының негізгі типтері. Сөздің негізгі және туынды мағыналары, тура және ауыспалы мағыналары, нақты (деректі) және дерексіз мағыналары, еркін және фразеологиялық байлаулы мағыналары, синтаксистік шартты мағыналары, узуалды (дағдылы) және окказионалды (бір қолданар тосын сөздердегі) мағыналары. Тақырыбы: Қазақ тіліндегі табу мен эвфемизм құбылыстары Лексикалық табу және эвфемизмдер, олардың пайда болу жолдары, өзіндік сипаты мен мәні. Тақырыбы: Қазақ тіліндегі омоним. Сөздің көп мағыналығы Лексикалық оморнимдер, олардың көп мағыналы сөздерден айырмашылығы, пайда болу жолдары. Омонимдердің түрлері: толық омонимдер, туынды омонимдер, сөз қолдану процесінде пайда болып отыратын омофондар, омоформалар, омографтар, паронимдер. Омонимнің стилистикалық мәні, зерттелу жайы. Тақырыбы: Қазақ тіліндегі антонимдер Лексикалық антонимдер, олардың түрлері, пайда блу жолдары, стилистикалық мәні, зерттелу жайы. Тақырыбы. Қазақ тілі лексикасының қалыптасу тарихы мен дамуы Қазаіргі қазақ тілі лексикасының құрамы, шығу арналары, қалыптасуы мен дамуы. Қазақ тілінің сөздік құрамы, оның қалыптасуы мен дамуы, ерекшеліктері. Негізгі сөздік қор, оның басты белгілері (тұрақтылығы, сөзжасамға негіз болатындығы, жалпыхалықтығы), сөздік құрамда алатын орны, сөздік құраммен арақатынасы, бір – біріне ауысып отыратындығы. Сөздік құрамның зерттелу жайы. Сөздік құрамның тарихи арналары. 1. Қазақтың байырғы тума лексикасы, оның бірнеше қабаттан тұратыны: а) жалпы түрілік сөздер, ә) қыпшақ тілдеріне ортақ сөздер, б) қазақтың тума төл сөздері. 2. Кірме сөздер, олардың бірнеше қабаттан тұратыны: а) монғол тілінен ауысқан сөздер, сонымен бірге монғол, қазақ тілдеріне ортақ сөздербар екені, оның тарихи себептеріне қысқаша шолу, ә) араб, парсы тілдерінен кірген сөздер, олардың ену кезеңдері мен ауысу жолдарына қысқаша шолу. Араб, парсы сөздерінің лексика – семантикалық топтары, тұлғалық және семантикалық өзгерістерге ұшырап отьыруы, бірқатарының қазақ тіліне сіңісіп, игеріліп кету себептері, б) орыс тілінен және ол арқылы Европа тілдерінен енген сөздер, олардың ауысу кезеңдері, лексика – семантикалық топтары, тұлғалық өзгерістерге ұшырап отыруы. Кірме сөздердің зерттелу жайы. Қазақ тілі сөздік құрамының толығып даму жолдары: а) байырғы тума сөздер негізінде, ә) кірме сөздер негізінде іске асатыны. Сөздік құрамның тума сөздер негізінде дамуына сөзжасам тәсілдері қызмет ететіні (түбір сөзге жұрнақ жалғау, сөздерді біріктіру, қосарлау, тіркестіру, қысқартып қолдану, сөз мағынасын жаңарту). Сөздлік құрамның толығу жолдарының зерттелу жайы. Қазақ тілі сөздік құрамының қолдану сипатына қарай бөлінетін түрлері: жалпыхалықтық сөздер, ауызекі қарапайым сөздер, әдеби (кітаби) сөздер, кәсіби және термин сөздер, интернационалдық сөздер, эмоционалды – экспрессивтік сөздер, диалектизмдер, жаргон сөздер, варваризмдер.
Сөздердің стильдік қызметіне байланысты түрлері. Бейтарап лексика. Сөйлеу тілінің лексикасы. Кітаби лексика. Экспрессивті – эмоционалды лексика. Бұлардың зерттелу жайы. Тақырыбы: Қазақ тілі лексикасының актив және пассив қоры Қазақ тілі сөздік құрамының актив және пассив қабаттары. Актив қабатқа – күнделікті жиі қолдланатын дағдылы сөздер, пассив қабатқа – көнерген сөздер, кең тарамаған неологизмдер, диалектизмдер, кәсіби сөздер, жеке мамандықтарға тән термин сөздердің жататындығы. Сөздердің актив, пассив қабаттарға бөлінуінің шарттылығы. Қазіргі қазақ тіліндегі неологизмдер. Неологизмдер жиі кездесетін лексикалық салалар. Сөзжасамдағы өнімді үлгілердің неологизмдерге қатысы. Семантикалық неологизмдер. Жалпыхалықтық неологизмдер. Қазіргі қазақ тіліндегі көнерген сөздер. Олардың архаизмдер және тарихи сөздер (историзмдер) болып бөлінетіні. Сөздік құрамның пассив қорында көнерген сөздердің кейбір түрлерінің (тарихи және классикалық әдебиетте) сақталып қалу себебі. Көнерген сөздердің стилистикалық қызметі. Актив және пассив сөздердің зерттелу жайы. Тақырыбы: Этимология, оның тіл тарихындағы орны Этимологияның лексикологи ғылымы үшін мәні. Этимологияның негізгі объектісі, зерттеу әдістері, өзіндік ерекшеліктері мен принциптері. Этимологияның ғылыми және халықтық болып бөлінетін түрлері. Қазақ тілі этимологиясының зерттелу жайы. Тақырыбы: Қазақ ономастикасы және оның салалары Қазақ ономастикасы, оның зерттеу нысаны, мақсаты. Ономастика түрлері, тіліміздегі рөлі. Ономастика түрлері (топонимика, антропонимика, ойконим, космоним, зооним т.б.). Ономастика түрлерінің бүгінгі таңдағы маңыздылығы. Ономастиканың этимологиямен арақатынасы.
Фразеология, оның зерттеу нысанасы, мақсаты. Қазақ тілінің біртұтас лексикалық жүйесіне фразеологияның қатысы. Тұрақты тіркестердің басты белгілері. Еркін және тұрақты сөз тіркестері. Тұрақты тіркестердің жеке сөздерге ұқсастығы және олардан айырмашылығы. Тұрақты тіркестердің түрлері: фразеологиялық тұтастық (идиома), фразеологиялық бірлік, фразеологиялық тізбек, фразеологиялық сөйлемше, фразеологизмдердің стилистикалық қызметі және зерттелу жайы. Фразеолдогизмдердің мақал – мәтелдерге қатысы. Фразеологизмдердің сөз табына қатысы, олардың көп мағыналығы. Фразеологиялық синонимдер, антонимдер, варианттар. Тұрақты тіркестердің шығу арналары. Тақырыбы: Қазақ терминологиясы Қазақ терминологиясы дамуының кезеңдік сипаты. Қазақ терминологиясының зерттелу тарихы. Қазақ терминологиясының сөзжасамдық негізі. Қазақ терминологиясы және бүгінгі күннің өзекті мәселелері. Қазақ терминологиясы баспасөз бетінде. Терминологияның өзіндік принциптері мен ерекшеліктері. Тақырыбы: Қазақ лексикографиясы Қазақ лексикографиясының қалыптасуы мен зерттелу тарихына шолу. Қазақ тіліне қатысты түркологиялық сөздіктер (М.Қашқари сөздігі – 11 ғ., құман (қыпшақ) тілінің сөздігі – 14ғ., В.Радлов сөздігі – 19 ғ. т.б.). Абай тілінің сөздігі. Осы күнгі тілдік сөздіктердің түрлері және олардың сипаттамасы. (аударма, түсіндірме, терминологиялық, этимологиялық, диалектологиялық, синонимдік, антонимдік, фразеологиялық, неологизмдік, орфографиялық, орфоэпиялық т.б. сөздіктер). Қазақ лексикографиясының міндеттері. 6. ПРАКТИКАЛЫҚ, СЕМИНАРЛЫҚ, ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ СТУДИЯЛЫҚ САБАҚТАРҒА ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР Студент практикалық, семинар сабақтарға 1.4. Сабақ мазмұны мен кестесі бөлімінде көрсетілген тақырыптар бойынша міндетті түрде әзірленіп жүруі тиіс. Қажетті әдебиеттер де 1.4. бөлімінде көрсетілген. Пәннің теориялық мәселелерін оқу құралдарынан, қосымша ғылыми әдебиеттерден оқып, бекітіп отыруы қажет. Лексикалық талдауды айыра талдап, сөз мағынасының түрлерін жақсы ажырата білуге дағдылану керек.
СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА /СӨЖ/ АРНАЛҒАН МАТЕРИАЛДАР. СӨЖ- дидактикалық тапсырмаларды өз бетімен орындауға, танымдық қабілетті арттыруға және белгілі бір ғылым саласына байланысты білімін толықтыруға негізделген оқу процесінің ерекше бір түрі. СӨЖ оқытушының қатысуымен /ОЖСӨЖ/ аудиториядан тыс және оқытушысыз аудиториядан тыс /СӨЖ/ сабақтардан тұрады. Мәселен, ОЖСӨЖ-де синонимдер, түрлері, зерттелуі секілді сұрақтар негізінде тұрса, СӨЖ- де синонимдердің тіліміздегі рөлі, стилистикалық табиғаты сияқты сұрақтар нәтижесінде белгілі бір ақын-жазушылар шығармаларындағы синонимдердің қолданылу ерекшелігі тәрізді тапсырмалардан тұрады. СӨЖ тақырыптары: Антоним сөздердің көркем шығармадағы рөлі М. Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» шығармасындағы араб текті қазақ сөздері Батыс Қазақстан өңіріндегі диалекті сөздер ерекшелігі Бүгінгі таңдағы жаргондық лексика Б. Майлин шығармаларындағы экспрессивті сөздер ерекшелігі Ғ. Мүсірепов шығрмаларындағы эмоционалды сөздер ерекшелігі Ә. Кекілбаевтың шығармаларындағы көнерген сөздер ерекшелігі Батыс Қазақстан өңірі жер-су атауларының ерекшелігі Араб текті қазақ есімдерінің беретін мағынасы Қазақ ертегілеріндегі фразеологизм сөздер Фразеологизмдердің мақал-мәтелдерге қатысы Фразеологизмдер және олардың аудармасы А. Байтұрсынұлы және қазақ терминологиясы Мағыналас фразеологизм сөздер Фразеологизмдердің сөз табына қатысы Қазіргі қазақ терминологиясындағы халықаралық терминдер мәселесі Қазіргі кезеңдегі қазақ терминологиясы мәсәлелері Қазақ терминологиясы және аударма Қазақ терминологиясының зерттелу тарихы Қазіргі кезеңдегі іс құжаттары терминдері 8 . БІЛІМДІ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН МАТЕРИАЛДАР Жазбаша тапсырма 1 Қазақ тіл білімінің лексикология саласы қай жылдан бастап жан-жақты зерттеле бастады? a) 1930 жылдан ә) 1940 жылдан б)1950 жылдан в) 1960 жылдан
Каталог: dmdocuments dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 15 сағ. Емтихан 4 Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Әдеби өлкетану Преподаватель Ақболатов Айдарбек Ахметұлы Вопросы: Вопрос №1 dmdocuments -> 2009ж. «Қазақ филологиясы» кафедрасы dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 5 сағ. СӨЖ 15 сағ. Емтихан Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Жаратылыстану математикалық факультет dmdocuments -> Барлығы – 45 сағат dmdocuments -> 2007ж. Қазақ тілі мен әдебиеті және оқыту теориясы кафедрасы dmdocuments -> Қазақ филологиясы кафедрасы 050205 dmdocuments -> Барлығы – 90 сағат жүктеу/скачать 1,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|