Қазақстан орта ғасырлар тарихы пәннің жұмыс бағдарламасының жинағы


Қазақстан экономикасына шетелдік инвестицияның тартылуы



бет13/21
Дата27.12.2016
өлшемі4,39 Mb.
#5838
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   21

4.Қазақстан экономикасына шетелдік инвестицияның тартылуы. Қазақстан экономикасына шетелдер инвестициясының тартылуы және онын пайдасы мен зияны. Қазақстан шетелдік инвестициялар үшін неге тартымды?
Біріншіден:Қазақстан қазыналы ел.

Минералдық қазба байлыктар қорынан дүниежүзіндегі 170-тен астам елдердің арасында Қазақстанның алатын орны1 мынадай:

вольфрам — 1 орын

хромит — 2 орын

фосфор - 2 орын

марганец — 3 орын



уран — 3 орын

қорғасын — 4 орын

молибден — 4 орын

мырыш — 5 орын



мыс — 6 орын

күміс - 7 орын

темір рудасы — 8 орын (371 жылға жетеді)

көмір — 9 орын

никаль — 10 орын

мұнай - 12 орын (81 жылға жетеді — 7 орын)



Қазақстан жерінің көлемі жағынан әлемде 9-орынды халқының саны жағынан - 71-орын алады.

Бұрынғы Совет елінде Қазақстан қазына байлықтар қоры жағынан алдыңғы орынды алатын.

Екіншіден, Қазақстанда "Тікелей инвестицияларды мемлекетгік қолдану туралы" заң қабылданған. Ол республикадағы инвестициялық ахуалды одан әрі жақсарта түсуге бағытталған. Бұл құжат инвесторлардың мүдделерін қорғайды. Жаңа кепілдіктер инвесторлардың бәсекеге түсу еркіндігін, бір жағынан өз бәсекелестеріне деген қарым-қатынас жасау құқықтарын, екінші жағынан — кәсіпкерлік қызмет түрлерінің еркіндігін, яғни, олардың мемлекетке деген қарым-қатынас жасау құқықтарын қамтамасыз етеді .

Үшіншіден, Қазақстанның инвестициялар үшін тартымдылығы мынада. Әлемде 50-ден астам сирек метаддар бар. Олар жер бетінде аз, көп кездеспейді. Бірақ алынуы қиын; қолға қиямет-қайым қиындықпен түседі. Шартгы айтқанда, етіп бара жатқан XX ғасырда түсті металдар заманы десек, келе жатқан XXI ғасырды сирек металдар ғасыры деп атауымызға болады. Бұл жаңа ғасырдың басты бір бағдары.

Сирек металдар кез келген жерде кездесе бермейді, олар таза күйінде жалпы үшыраспайды, басқа түсті метаддардың құрамынан жоғары технология жәрдемімен алынады. Қазакстанда олар Алтай таулары мен Сарыарқа даласында шоғырланған. Қазақстан жер бетінде сирек металдар бойынша Оңтүстік Африка мен Оңтүстік Америка секілді аса бай олке. Біздің кен орындарында кездеспейтін сирек металл жок десе де болады. Уран мен вольфрамды (екеуінен де Қазақстан дүние жүзінде бірінші орынды алады) былай қойғанда кен орындарынан тантал мен титан, ниобий мен цирконий, рений мен гелий, молибден мен ванадий алынады.

Бұл ғасырды уран мен берилийдің заманы деп атайтын боламыз. Қазақстандағы бұл қазыналы куаттың мол екені келешегіміздің көкжиегін де аңғартады. Президент Н. Ә. Назарбаев 2000 жылы қыркүйекте Америкаға барып БҰҰ саммитіне қатысқан кезде американдық фирмалармен бірнеше маңызды келісімдерге қол қойьщды. Соның ішінде берилий мен уран жөніндегі қол қойылған шарт ерекше аталды. Уран да, берилий де ғасырдың аса ғажап та қажет қымбат металдары. Бұл екеуіне ғана арнайы келісім-шарттың жаса-луында үлкен мән-мағына жатыр.

Әлемдегі бар уран қорының төрттен бірі Қазақстан жерінде жатыр. Оның мөлшері 926 мың (яғни миллиондай тонна), ал әлемдік қоры 4 миллион тоннаға барады1. Қазір дүние жүзінде бір жылда 50-60 мың тонна уран шығатын болса, қазақ жерінің қазынасы қаншаға жететінін осыған қарап-ақ есептей беріңіз.

Одан қуатты мұнайға қарағанда он мың есе көп алуға болады. Әзірге бар уранның он пайызы да пайдаланылып отырған жоқ.

Бір тонна рудадан 0,045-0,06 грамм таза уран алуға болады. Бұл кен орнын 1976 жылы Волков экспедициясының геологтары Н.Петров пен Л.Павлов ашқан. Ал қазір Созақ жерінде үш рудник істейді. Оларда уранды жер астынан Қышқылдың күшімен ерітіп, сорғытып алады.

Қазақстанның таулы-тасты аймақтарының бәрі уранға толып тұрған секідді. Уран өндіру қарт Қаратау қойнауынан басталған, Қазақстан ғана емес, бүкіл Кеңес одағыныңтүңғыш руднигі елуінші жылдардың басында Қордай даласында орнаған. Оған ілесе Шу — Сарысу, Іңкәр, Буденновск, Мыңқұдық кеніштері осы Қаратау мен Бетпакдала өңіріңде, уран қорының тең жартысы Созақ ауданында жатыр.

Ондағы уранның сапасы қандай?



Жерінің беті көріксіз болса да асты қазына екен. Сондай жер Маңғыстау даласында, Көкшетау, Атбасар аймағында табылып, Ақтауда, Ақмолада аса ірі комбинаттар жұмыс істеді. Сондықтан да біздің еліміз уран қоры жағынан дүние жүзінде бірінші орын алып отыр. Кеңес заманында атомы қаруы шұғыл қажет болғанда іздегенде уранның мол қоры осы қазақ даласынан табылған. Содан сол ураннан жасалған атом бомбалары сыналып, жарылып сол мол уран жатқан алқапқа алапат әкелді.

Енді уран қатер әкелер бомба емес, бейбітшілікке қуат берер атом электр станцияларына отын болып, адамдаркі қызмет етеді.Мұнай сарқылып, кейін көмір таусылған кезде (ол да осы XXI ғасырдың ішінде болатын оқиғалар) адам жылу мен жарықты атом қуатынан алатын уақытта уранның қажетілігі арта түседі.

Тертіншіден Мемлекет басшысьшың сыртқы саяси қызметі мен Қазақстанның әлем мемлекеттерімен сыртқы экономикалық байланыстарын дамыту мәселелерін шешуменг тығыз сабақтасып жатыр.

Экономикалық ынтымақтастық туралы шарттарға іа жүзінде Шығыс және Батыс Еуропаның барлық мемлекетгерімен, арабтық Шығыс едцерімен, Үндіқытаймещ-Корей түбегімен, Түркиямен, Иранмен және Пәкістанмен қол қойылды. Экономикалық ынтымақтастық ұйымы шеңберінде көрсетілген елдермен ынтымақтастық табысыты жүзеге асырылуда. Қазақстан мен Германия арасындағы белсенді әрі ұзақ мерзімді ынтымақтастық дамуда, Балтық және Қара теңіз жағалауы елдерімен байланыс жолға қойьщдьй "Шеврон", "Мобил", "ЭНИ", "Бритиш Газ", "Мицуи"; "Харрикейн", "АЕС" және басқа жетекші корпорация компаниялармен жемісті ынтымақтастық дамуда. Ірі келісімдерге қол жеткізіліп, Каспий мұнайы мен газыа өндіру, Қарашығанақ пен Теңіз кеншілерін, сондай-ақ Екібастұз кемір разрездерін пайдалану жөніндегі жобалар іс жүзінде іске асуда. Каспий құбыр жүргізу консорциумынын толып тұрған секідді. Уран ендіру қарт Қаратау қойнауынан басталган, Қазақстан ғана емес, бүкіл Кеңес одағының тұңғыш руднигі елуінші жылдардың басында Қордай даласында орнаған. Оған ілесе Шу — Сарысу, Іңкәр, Буденновск, Мыңқұдық кеніштері осы Қаратау мен Бетпакдала өңіріңде, уран қорының тең жартысы Созақ ауданында жатыр.Ондағы уранның сапасы қандай?

Астана да Атырау-Самара бағытын қуаттайтындығын білдірді. Сойтіп әлі күнге дейін кеңестік кеңістіктігі ықпалынан айырыла қоймаған Ресей стратегиялық бағытгағы тізгінді уысынан шығармауға түбегейлі бет бүрды. Қазақстан мұнайын тасымалдауға ықылас танытып отырған елдің іргелесінің бірі — Қытай. Батыс Қазақстан-Батыс Қытай бағыты болашақта жылына 20 миллион тонна мұнай тасымалдауды, әрі оны болашақта қуаттылығын 40 мшілион тоннаға жеткізуді көздейді. Азия аумағындағы беделін ол да пайдаланғысы келеді.

Каспий аумағындағы қалған елдерге ықпал етуді Иран да қостайды. Таяу Шығысқа тасымалданатын мұнай құбыры-ның өз жерінен өткенін ол да қалайды. Каспий жағалауын-дағы елдер халқының басым көпшілігін исламға мінәжат ететіңдер құрайтындықтан, Иран осы көзірді тиімді пайдаланғысы келеді. Ең бастысы әлемдік аренада саяси қарсыласы болып табьшатын АҚШ-тың Каспий аймағыңдағы ықпалын әлсірету болып табылады. Алайда, иран бағыты экономи-калық жағынан тиімді болғанымен, саяси жағынан күрделі. Каспий аумағындағы басқа елдердің бұл бағытқа тәуекел ете алмай отырғаны да сондықтан. Әлемдік аренадағы қарым-қатынас кеп полюсті бағытқа қүрылып отыр дегенімен де басты өуеннің кімнің сүранысына қатысты орындалатыны тағы да белгілі. Сол себегаі Қазақстан, Түркіменстан, Әзербай-жан бұл төңіректе жалғыз бағыттан гөрі көп векторлы бағытты қуаттайды. Жалғыз бағытқа жолығып, арандап қалмасақ деген аландаушылық басым бұл жерде.

Каспийдегі көздің күртына айналған байлық геосаясатпен қосыла өрілетініне ешкім шек келтіре қоймас. Қалай болғанда да басты нәтиже Астананың әуелі Ресеймен, одан соң Қытай, АҚШ және басқа да Батыстың алып мемлекет-терімен арадағы қарым-қатынасына келіп тірелді. Ресей мен Қытайдың, АҚШ-тың, қажетті жерінде Ираннын өз ережесіне құрьшған саясат ойыны күрделі қимылға ұласады. Мұнай төңірегінде мың сан қатпардан тұратын сан құбылмалы саясатгың ара-жігін ашып, "диагаозына сәйкес" амал істегенде ғана Астана алпауыт әлемнің қырғи қабақ кезқарасына ілікпейді. Ал бұл дегеніміз қазіргідей кезеңде диштоматиялық дәстүрі енді қалыптасып келе жатқан Қазақстан үшін үлкен бақ. Өйткені геосаяси мүдделердің бастауы әр елдің ішінен" бастау алып жатқандығы зандылық. Сондықтан, байлығы шалқыған Каспий көзін тапсаң экономикалық өркендеуге бастайды. Ал шалыс бассаң қасіретке бастау болатыны да ғажап емес. Келер ғасырда мұнай төңірегіндегі ықпалдастық қимылдың Каспий жағалауынан орын теуіп қалуы да ғажап емес деп айтып отырғанымыз да сол. Каспий жағалауындағы тағы бір ел әзербайжандардың тандаған өз жолы бар. Мемлекет басшысы Гейдар Әлиев Ильхамды мұнай өндірісіне "жегіп жіберді". Ол — иекетгік мұнай компаниясының вице-президенті, содан аң премьер министр болды. 2003-жылы 16 қазанда Әзірбайжан президентінің сайлауы өтті деп танылды. Президент сайлауы барысында "Жаңа Әзербайжан" партиясының атынан ұсынылған президентгіктен үміткер, елдің премьер-министрі Ильхам Әлиев жеңіске жетті. Оған сайлауға қатысушылардың 80 пайызына жуығы дауыс берген. Қалай болғанда да Ильхам мұнай арқылы билікке бір табан жақындап келеді. Сөйтіп, вказ бойындағы тағы бір елдің мұнай мен биліктің «ажрамас ұғым екендігін дәлелдеді.

Қазақстанда да мұнай төңірегіңдегілердің үлкен биліктен үміті бар.

Мұнай кұлағын ұстап отырғандардың бәрі де — елге белгілі есімдер, арасында осалы жоқ. Ендеше, Қазақстанда да мұнай мен құбыр иелерінің ықпалы күшейіп келеді деген сөз.

Бекіту сұрақтары:

1. Қазақстанның Орта Азия елдерімен өзара саяси, әскери, экономикалық, мәдени байланыстары қандай?

2.. Ресеймен арадағы экономикалық байланыстарды одан әрі нығайта түсуге бағытталған қандай құжаттарға қол қойылды?

3. Ішкі және сыртқы саясатта ұзақ мерзімді қандай приоритеттер мен стратегиялық мақсаттарды көздейді?



4. Қазақстанның халықаралық экономикалық және қаржылық ұйымдар жұмысына араласа бастауы мен Қазақстан экономикасына шетелдік инвестицияның тартылуының себептері неде?

Лекция №1-2

Қазіргі замандағы Қазақстанның тарихнамасы және деректемелері.

Жоспар:

1.Қазақстан тарихы тарихнамасының зерделену проблемалары.( ХХ ғ.)

2.Кеңестік және шетелдік тарихнама (ХХ-ХХІғ. басы)
Лекция №3-6 1917 жылы Ресейдегі қазан ревалюциясы және Қазақстанда Кеңестік биліктің орнауы

Жоспар:

5. Азамат соғысы жылдарында қоғамның әскери-саяси жіктелуі.

1918 жылы мамырда Чехославак корпусының бұлігі басталды. Антанта империалистерінің қолдауымен бұл бұлік ең алдымен Солтүстік-Шығыс Қазақстанда басталды.

1919 жылы 31 мамырда Петропавлды ақ гвардияшылар басып алды.

Сондай-ақ ақ гвардияшылар маусымда Ақмола мен Павлодарды, Семей мен Көкшетауды, Омбы мен Қостанайды басып алады.

Алашорда үкіметі ақ гвардияшылардың Кеңес өкіметіне қарсы интервенциясын қолдап, қарулы интервенцияға қосылды.

Контрреволюцияға Антанта империалистері көп көмек көрсетгі. Мысалы, АҚШ Колчак армиясына түрлі кару-жарақ, Англия 200 мыңцай әскерге қару-жарақ және киім берді.

1918 жылы 29 наурызда ақ гвардияшылар Орал қаласын басып алды.

1918 жылдың аяғына қарай Колчактың басқаруындағы Анненков дивизиясы Жетісу жеріне басып кірді.

Қызыл Армияның ұлттық бөлімдерінің қалыптасуы

Қазақстан жерінде жергілікті халық әскери құрылысқа тартыла бастады. 1918 жылы 29 мамырда ұлттық белгілер бойынша жауынгерлік топ құруға рұқсат етілген декрет шыкты .1918 жылы Бөкей Ордасында қазақ атты әскер полкі кұрылды. 1920 жылы Түркістанда алғаш рет халықты күштеп мобилизациялай бастады.

1919жылы Қостанайда 3000 адамы бар дала брига-
дасы құрылса, 1920жылы
Жетісуда қазақ бригадасы, 15дүн-
ген полкі құрылды.


Жалпы, 1920 жылы майданға жергілікті ұлттардан 19-35 жасқа дейінгі 25000 адам мобилизацияланды.

Майдандардағы соғыс қимылы

Әскери бөлімдерді кұру барысында Ә. Жангелдин (Дала әскер комиссары), А. Иманов (Торғай әскер комиссары), Б. Қаратаев (атты әскер бригадасының политругі), М. Масанчи, О. Исаев, А. Розыбакиев, А. Оразбаева т.б. көп еңбек сіңірді.

Ә. Жангелдин басқарған экспедиция Еділ, Каспийді жүзіп, Ақтөбе майданына қару-жарақ жеткізді.

1919 жылы қаңтарда Қызыл Армияның шығыс майдаынындағы бөлімдері Орынбор мен Оралды ақ гвардияшылардан босатты.

1919 жылы көктемде Колчактың контрреволюцияшыл топтары қайтадан шабуылға шықты.

Ақ гвардияшылардың қатыгездігі

Атаман Дутов пен Анненковтің казактары қазақ еліне ерекше қатыгездік жасады.

Мысалы, 1918 жылы қазан айында Өскеменге «Монғол» кемесімен келген атаман Б. Анненков ескемендік коммунист, революционер Я. Ушановты киізге орап өртеген.

Б. Анненковтің казактары 1918 жылы Солтүстік Жетісудағы Лепсі уөзінің Подгорное ауылында 250 адамды өлтірген. Мұның барлығы Қазақстан шаруаларының ақ гвардияшыларға қарсы ұйымдастырылған партизан соғысына шығуына себеп болды.
6.Қазақ Кеңес мемлекетінің құрылуы

1919 жылы 10 шілдеде В.И. Ленин «Қазақ өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитет құру туралы» декрет қабылдады.

Қазревком кұрамына Семей, Ақмола, Орал, Торғай облыстары, Астрахань губерниясының шығыс бөлігі кірді. Қазревком терағасы С. Пестковский болды. Мүшелері: А. Байтүрсынов, Ә. Жангелдин, Ә. Әйтиев, Б. Қаратаев, С. Сейфуллин, С. Мендешев, М. Сералин, В.А. Радус-Зенькович т.б. 1920жылы 9наурызда Қазревком «Алашорда» үкіметін таратты. Қазревкомның үнқағазы «Ұшқын» газеті болды.

Қазақ АКСР-ның құрылуы.1920 жылы 20 тамызда РКФСР құрамындағы «Автономиялы Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасын құру туралы» декрет қабылданды. 1920 жылы 4 қазанда Орынбор қаласында Қазақ АКСР Кеңестерінің съезі өтті. Қазақ АКСР Орталық Атқару Комитетініңтөрағасьі С. Мендешев, ал Қазақ АКСР-ның Халық Комиссарлар Кеңесініңтөрағасы В.А. Радус-Зенькович болды. Съезде «Қазақ АКСР еңбекшілері құқықтарының декларациясы» қабылданды. «Декларацияда» Қазақ АКСР-ның мемлекеттік басқару оргаңдары, азаматтардың құқықтары мен міндеттері айқындалды.

Қазревком мүшелері

С. Меңдешев (1882-1937)

1912 жылы коммунистік партия мүшесі, Бөкей губерниялық атқару комитетінің төрағасы;

1919 жылы Қазревком терағасының орынбасары;

1920-1925 жылдары Қазақ АКСР Атқару Комитетінің терағасы;

1937 жылы репрессия құрбаны болды.

Ә.Жангелдин (1884-1953)

  1. жылы коммунистік партия мүшесі;

  2. жылы ұлт-азаттық көтеріліс басшыларының бірі, Торғай әскери комиссары;

1918 жылы Торғай облыстық Кеңесі атқару комитетінің төрағасы;

1918 жылы Қазревком төрағасының орынбасары.

А. Байтурсынов (1873-1937)

«Алаш» партиясын құрушылардың бірі,

«Қазақ» газетінің редакторы.

1919 жылдан Қазревком мүшесі, оқу министрі.

А. Байтұрсынов - жазушы, аудармашы, түрколог, лингвист ғалым.

1937 жылы репрессия құрбаны болды.
7. Қазақстандағы “әскери коммунизм саясаты”

Лекция №7-10 Қазақстан XXғ. 20-ж. I-жартысындағы жаңа экономикалық саясат (ЖЭС).
Жоспар:

1.ЖЭС-қа дейнгі әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдай.

Империалистік, азаматтық соғыс Қазақстан халқының шаруашылығына ауыр шығын әкелді. Мемлекеттің 250 кәсіпорны ғана жұмыс істеді (барлығы 307).

Мұнайдың ендірілуі 4 есеге, Қарағанды көмірінің өндірілуі 5 есеге қысқартылды. Шаруашылық өнімінің 6,3%-ы ғана енеркәсіптің үлесінде болды. 29,9 млн мал-дан 16,3 млн мал ғана қалды.

1921 жылы наурызда коммунистік партияның X съезі азық-түлік салғыртынан азық-түлік салығына, әскери коммунизмнен жаңа экономикалық саясатқа көшу женінде қаулы шығарды.

ЖЭС-тіңмәні

  1. Саясатта бір партиялық-тоталитарлық режим.

  2. Экономикада әкімшілік-нарықтық шаруашылық. 1921 жылы маусымда Қазақстанда жаңа экономикалық саясатқа көшу туралы шешім қабылданды.

Ашаршылықпен күрес

Жаңа экономикалық саясатқа көшу барысында қиыншылықтар көп болды.

1921 жылы жаз айларында Қазақстан жерінде құрғақшылық кесірінен ашаршылық басталды. Республика халқының 1 /3-і аштыққа ұшырады.

Ашыңқандар саны:

  1. жылы қарашада 150800 адам,

  2. жылы наурызда 2303200 адам болды. Ашыққан адамдар Орынбор, Орал, Бөкей, Қостанай, Ақтебе губернияларында көп болды.

Аштықтың тағы бір себебі азық-түлік отрядтарының ауыл шаруашылық өнімдерін алып кетуі болды. Ауыл шаруашылық енімдерін Москва, Петроград, Қазан, Самара сияқты орталық қалаларға жіберді. Мысалы, Семей, Ақмола губернияларындағы ауыл шаруашылық өнімдерінің 80%-ын алып кетті.

Кеңес окіметі Қазақстандағы аштыққа үшыраған халыққа кемек корсете бастады:

  • БОАК егіннің өнімі аз өңірлердегі халықты азық-түлік салығынан босатты;

  • 1921 жылдың 14 маусымында көшпенді, жартылай көшпенді халық ет салығынан босатылды;

2.ЖЭС жылдарында Қазақстан экономикасы.

Ең алдымен салық мелшері жеңілдеді. Мысалы, 1927-1928 жылдары өнімнің 1/ 13-і салықретінде алынды, салықтың ауыртпалығы байлардың мойнына түсті.

Салықтан жиналған қаражат ағарту, мәдениет, өнеркәсіп салаларынат.б. жұмсалды.

Мемлекет халыққа ауыл шаруашылық техникасын сатып алуға көмектесті. Мысалы, 1924-1925 жылдары 415 трактор сатып алынды. Қазақстанның егістік көлемі 1928 жылы 4 млн гектарға жетті. 1928 жылы мал саны 41 млн болды.

ЖЭС нәтижесінде республикада 650 ауыл шаруашылық артелі мен 103 коммуна жұмыс істеді.

Өнеркәсіп саласында да біраз өзгерістер болды. Республикада аса ірі «Атбасцветмет», «Эмбанефть», «Алтайполи-металл» трестері күрылды.

Олардың құрамына республиканың ірі енеркәсіп орындары кірді.

Өнеркәсігггі қалпына келтіру кезеңі республикада 1928 жылы аяқталды.

Қазақ Кеңес мемлекетін құру үшін қазақжерлерін бір республикаға біріктіру қажеттілігі туды.

3.Өлкедегі кеңестік мемлекеттік құрылысы.

1920 жылы 7 шілдеде Орынбор қаласы Қазақстан қүрамына енгізілді.

1920-1924 жылдары Орынбор қаласы Қазақ АКСР-ның астанасы болды.

1920 жылы 9 тамызда БОАК мәслихатында Қазақстан территориясы туралы мәселе қаралды.

Сонымен Қазақ АКСР қүрамына кірген жерлер:

  1. Семей облысы - Өскемен, Семей, Зайсан, Павлодар, Қарқаралы уездері;

  1. Ақмола облысы - Көкшетау, Ақмола, Атбасар, Петропавл уездері;

  1. Торғай облысы - Қостанай, Ырғыз, Торғай, Ақтебе уездері;

  2. Орал облысы - Гурьев, Ілбішін, Темір, Орал уездері;

  3. Бөкей Ордасы, Маңғыстау уезі - Красноводск уездерінің Адай болысы, Астрахань губерниясының бір бөлігі.

Қазақстанның оңтүстік өңірінің қазақ мемлекетіне қосылуы кеп үзамай аяқталды.

Қазақстан құрамына кірген жерлер: Сырдария облысының Ақмешіт, Түркістан, Қазалы, Шымкент, Әулиеата уездері, Ташкент, Мырзашөл уездерінің біраз жерлері; Жетісу облысының Алматы, Лепсі, Жаркент, Қапал уездері.

Республика жер көлемі 2,7 км2. Республика халқы 5 млн 230 мың адам. Республика халқының 61,3%-ы қазақтар болды.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   21




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет