Қазақстан републикасының білім және ғылым
ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖАҢА ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІ
жүктеу/скачать 5,16 Mb.
|
ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖАҢА ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІ Р.О. Садықова - т.ғ.к., әл-Фараби ат. ҚазҰУ доценті ХХІ ғасырда «ғылым» мен «инновация» ажыратылмас түсініктерге айналды. Қазақстандық ғылым дамуының маңызды түсы - ондағы ғылыми-инновациялық жүмыстардың мазмүнының әлемдік инновациялық үрдістерге сәйкес келуінде. Н.Ә. Назарбаев Кез-келген мемлекеттің өркендеуінің басты тірегі білім мен ғылымның дамуы екендігі айқын. Тәуелсіздігінің жиырма жылдығын тойлап отырған еліміздің де кемел келешегінің негізгі кепіліне білім мен ғылым айналып отыр. Сол себепті қоғам тарапынан білім мен ғылымға деген сүраныспен қатар, талап та артып келеді. Ғылыми-техникалық өзгерістердің және жаһандану үдерісінің ауқымында әрекет еткен Қазақстан әлемдік ғылым мен білім кеңістігінде өзінің тиесілі орнын алу үшін жаңа заман талаптарына бейімделуге үмтылуда. Соның айқын дәлелі - еліміздің индустриалдық-инновациялық жаңалықтар бағытын үстануында. Осы мақсатта арнайы мемлекеттік бағдарлама да қабылданды. Сонымен қатар, жетекші жоғарғы оқу орындары мен орташа білім мекемелерінде ғылым мен білім саласындағы инновациялық өзгерістерді жүргізудің алғышарттары қалыптасуда. Әсіресе, нарыққа қажетті жаңашыл әрі реформашыл жастарды дамытуда оқыту үдерісінде жаңа интерактивті әдістерді пайдалану аса өзекті болып отыр. Қазақстан Республикасының 2011-2020 жылдарға бағытталған білімді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында атап өтілгендей: «Жоғарғы білім ел экономикасының барлық салалары үшін қажетті жауапты және бәсекелестікке қабілетті кәсіби мамандардың дайындығын қамтамасыз етуде маңызды рөлге ие» [1]. Гуманитарлық және әлеуметтік пәндерді жоғарғы оқу орындарында оқытуда оқыту әдістері мен технологиясын жетілдіру, оны түрақты түрде толықтырып, жаңартып отыру және нарық талаптарына бейімдеу қазіргі уақытта өзекті мәселеге айналды. Конференцияға үсынылып отырған мақаланың мақсаты - несиелік білім беру жүйесі шеңберінде факультеттегі оқытылатын пәндерді жүргізуде жаңа интерактив әдістерін пайдалану ерекшеліктерін талдау болып табылады. Қазіргі уақытта Қазақ үлттық университеті жоғарғы оқу орындары еліміздегі алдыңғы қатарлы университетке айналғандығын мақтанышпен айта аламыз. Алайда бүл жетістіктермен шектелмей, біз алдымызға ғылыми университет мәртебесіне қол жеткіземіз деген үлы мақсат қойып отырмыз. Мүндай ғылыми кеңістіктегі мәртебеге ие болу бағытында оқу жоспарлары модульді негізде қалыптасып, ең алдымен, еңбек нарығындағы түтынушының талаптарын қамтамасыз ету мақсатында бірнеше бағыттағы қүзыреттер енгізілді. Қүралдық, жеке түлғааралық, жүйелік және пәндік болып бөлінетін қүзыреттер оқытылатын пәндердің мазмүнын өзгерту талабын қоюда. Сонымен бірге, білім үдерісін үйымдастыруда жаңа оқыту әдістерін енгізуге деген зор қажеттілік туындап отыр. Осы түрғыдан, әсіресе, гуманитарлық пен әлеуметтік пәндерді түсіндіруде үстаздар қауымы үшін өз курстары шеңберінде жаңа интерактивті әдістерді кеңінен қолдану аса маңызды болмақ. Әрине, бүл тек жаңа әдістердің шеңберінде ғана пәндерді жүргізу қажет дегенді білдірмейді. Оқытушы өз пәндерін жүргізуде типтік жоспардағы мазмүнына сәйкес интерактивті әдістермен қатар, дәстүрлі оқыту әдістерін де үйлестіре білгені дүрыс. Қандай жағдайда да үстаз алдындағы басты міндет бітірушінің нарық талабына беймделуіне мүмкіндік беретін сапалы білімді беруі болмақ. Интерактивті оқыту әдістерін өз курстары шеңберінде енгізу - қазіргі жоғарғы оқу орындарындағы студенттерді болашақ мамандығы бойынша дайындаудың маңызды бағыттардың бірі. Бүгінгі уақыттағы негізгі әдістемелік жаңалықтар да ең алдымен, интерактивті оқыту әдістерін пайдаланумен тікелей байланысы. «Интерактивті оқыту» түсінігі де саласына қарай әр түрлі түсіндіріледі. Мәселен, 90-жылдардан Интернет желісінің дамуына байланысты кейбір ғалымдар бүл түсінікті компьютерлік желілер мен ресурстарды пайдалана отырып оқыту деп түсіндіреді. Ал сөздің түптөркініне келер болсақ, ағылшын тілінен «ішегасі» 2 сөзден қүралған: «ішег» - өзара және «ас1» -әрекет ету. Осы аудармаға сәйкес «интерактивті оқыту» бүл студенттердің белсенділігін қамтамасыз ететін оқыту үдерісін үйымдастырудың арнайы түрі. Интерактивті оқыту әдістерін пайдалану оқытушыдан студент үшін немесе қатысушы басқа да топ өкілдері үшін ыңғайлы жағдайды қалыптастыруды талап етеді. Бүл жағдай студенттің өзінің интеллектуалдық деңгейін толыққанды көрсетуге және дайындығының нәтижелілігіне деген сенімділігін арттыруға бағытталуы тиіс. Осы мақсатқа қол жеткізуде жүргізілетін пәндердің қай салаға қатыстылығына қарай әр алуан компьютерлік техникалардың пайдаланылуы айрықша маңызды. Әсіресе, гуманитарлық пен әлеуметтік ғылымдардағы курстарда жаңа әдістерді жүргізуде рөлі ерекше. Гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдар қатарындағы «тарих» мамандығы бойынша негізгі пәндерді жүргізуде оқытушылық тәжірибеде интерактивті оқыту әдістерін қолдану аса маңызды болды. «ТМД елдерінің тарихы», «Еуропа және Америка елдерінің жаңа және қазіргі замандағы тарихы» және тағы басқа да курстардың шеңберінде интерактивті оқыту әдістері дәрістерде, студенттердің семинар мен СОӨЖ, межелік бақылауларды тапсыруында көрініс тапты. Курсқа қатысушы білім алушының барынша белсенділігін қамтамасыз ету мақсатында келесідей интерактив әдістері пайдаланылды: «тіпк-лүау» немесе инсерт талдау, мозаика әдісі («төрт бүрыш» әдісі), топтық презентациялар, тақырыптық рөлдік ойындар және талқылау. Осы аталған әдістердің ішінде талқылау оқыту үдерісінде кеңінен қолданылатын дәстүрлі тәжірибе екендігін атап өту. Алайда оның мазмүны мен техникалық қамтамасыз етілуінде өзгешеленеді. «Тһіпк-\х>ау» немесе инсерт талдау - бүл мәтінмен жүмыс істеуде сыни мен сараптамалық дағдыларды қалыптастыру. Инсерт талдаудың басты мақсаты студенттің арнайы мәтіндермен жүмыс істеуде интерактивті белгілеу жүйесін пайдалану арқылы оқылған ақпаратты түсініп, өзіндік баға беру дағдысын қалыптастыруда. Яғни, студент курстар шеңберінде үсынылған мақалалар немесе қосымша әдебиеттердің мазмүнынан алынған мәтіндермен өз бетінше жүмыс істеп, кесте сипатында қорытындылар жасайды. Бүл әдіс студенттің бойында мәтінмен тиімді жүмыс істеу дағдыларын қалыптастырады, мәтінді оқығанға дейінгі бастапқы ақпаратты жаңа мәліметпен байланыстыра алу мүмкіндігін дамытады және тақырыпты одан әрі тереңірек зерттеуге деген үмтылысты тудырады [2]. Инсерт талдауды қолдану тәсілі. Алдымен инсерт талдауды қолданғанда оқытушы жүргізілетін куртың мазмүнына сәйкес келетін мәтінді анықтауы тиіс. Содан кейін студенттің талдауына мәтін үсынылады. Студент мәтінмен оқып танысады. Оқу барысында міндетті түрде белгілеулер жасайды. Мүндай белгілеулерді ол тек мәтіннің әрбір сөйлемі мен қатарын оқу арқылы ғана жасай алады. Әрине, өз кезегінде мүнда студентке үсынылған мәтіннің мазмүнының көлемі мен күрделілігі деңгейі маңызды рөл атқарады. Инсерт талдау әдісімен жүмыс істеуде келесіде белгілеулер пайдаланылады: «V» - бүл белгілеуді студент мәтіндегі оқылатын ақпараттың өзі хабардар болып келетін бөлігіне қойылады. «-» (минус) - бүл белгілеу студенттің оқылған мәтіндегі мәліметпен келіспейтін немесе оның жинақталған біліміне қайшы келетін жағдайда қолданылады. «+» (плюс) - бүл белгілеудің студент үшін жаңа ақпарат болып табылатын мәтіннің бөлігіне қойылады. «?»(сүрақ) - студент бүл белгілеуді оқылған мәтіннің белгілі бір бөлігін түсінбеген жағдайда немесе оны түсіну үшін қосымша мәліметтер қажет болған жағдайда пайдаланылады. Мүндай белгілеулерді пайдалану арқылы студент оқытушымен үсынылған мәтінге «ішкі талдауды» жүзеге асырады, яғни бүл өз кезегінде талдауға берілген ақпаратты тереңінен түсінуіне мүмкіндік береді. Студент мәтіндегі латын әріптері сипатындағы белгілеулерді қойып болғаннан кейін талдаудың қорытындысы ретінде «Инсерт» кестені қүрастыруына болады [Кесте 1]. Кесте 1 I V I + I - I ? Нәтижесінде инсерт талдау әдісі студенттің ең алдымен, үсынылатын ақпаратқа қатысты өзіндік түжырым жасауда және оның бойында мәтінмен тиянақты түрде жүмыс істей алу дағдысын қалыптастыруда аса маңызды болады. Оқыту әдісінде инсерт талдаумен қатар, талқылаулар мен топтық презентациялар, рөлдік ойындар сияқты тиімді әдістер пайдаланылады. Бүл әдістердің өзгешелігі ол студенттің үжым шеңберіндегі жүмысындағы белсенділігін дамытуға бағытталуында. «Халықаралық қатынастар» және «аймақтану» саласындағы мамандарды дайындауда топтық презентациялар, талқылаулар және рөлдік ойындардың орны ерекше. Халықаралық қатынастардағы өзекті мәселесін талдауда бүл әдістер аса тиімді. Бүл әдістер бір-бірімен байланысты болғандықтан, өзара үйлестіріп те қолдануға болады. Алдымен қолдану тәсіліне тоқталмас бүрын оларға қысқаша сипаттама жасаған дүрыс. Талқылаулар оқыту үдерісінде кейіннен пайдаланылатын танымдық қызмет сипатындағы әдіс болып табылады. Оның ауқымында негізгі қатысушы ретінде білім алушылар арасында үсынылған тақырып бойынша белгілі бір тәртіппен өзара пікір, идеялар мен көзқарастарымен алмасуына мүмкіндік береді. Оларды курс шеңберіндегі өзекті мәселелерді ашып көрсетуде конференциялар мен дөңгелек үстелдер, семинарлар сипатында жүргізген аса тиімді. Ең бастысы, талқылауға дайындаған баяндамалар мен көзқарастардың мазмүны үсынылған тақырыпқа қатысты болуы керек [3]. Білім алушы үшін талқылау әдісінің маңыздылығы айқын. Себебі ол студенттің бойында қазіргі жаңа оқу жоспарында талап етілген келесідей қүзыреттерді қалыптастыруға мүмкіндік береді: коммуникативтік (талқылауға қатысушы топпен байланыс орната алу, сүрақтарды дүрыс қоя білу, өз көзқарасын дәлелдей алу, өзгенің пікіріне қүрмет көрсету және оны қабылдай білу т.б.); талқылауға үсынылған ақпаратты жеткізе алу; шешендік өнердің қабілетін меңгеру; топта жүмыс істей білу; үсынылған мәселенің пайда болуына әкелген себептерді анықтау және оларды шешу жолдарын табу; жинақталған білім мен тәжірибені өзінің кейінгі білім алу үдерісінде немесе кәсіби қызметінде пайдалану алу. Топтық презентацияларға келер болсақ, ол бойынша да оқытушы студенттердің талдауына нақты бір мәселені үсынады. Ал студенттер 3-4 адамнан жинақталып, топты қүру арқылы үсынылған тақырыпты ашу мақсатында Ро\үег Роіпі сипатында презентацияларды дайындайды. Бүл презентацияларға әрине талап та жоғары болады. Яғни, презентацияны үсынушыны салыстырмалы түрде нарықтық экономикалық қатынастар жағдайында өз тауарын жарнамалаушы кәсіпкер дейтін болсақ, онда түтынушы ретінде оқытушы да презентация сипатындағы жарнамаға айрықша мән береді. Сондықтан, студенттер топтық презентацияны дайындауда тезисті түрде слайдтарды қүрастыру, уақыт регламенті, тақырыпты ашатын кестелер, карта, статистикалық мәліметттер, маңызды эмпирикалық мәліметтерді қолдане мүмкіндігін ескеруі қажет. Әсіресе, топтық презентацияны жасағанда рөлдік ойындар әдісін де қолданған маңызды. Яғни, әрбір топ өзін белгілі бір саланың мамандары рөлінде үсынып, сол рөлдерде үсынылған тақырыпқа қатысты презентациясын үсынады. Мәселен, Орталық Азия аймағындағы қауіпсіздік мәселелерін анықтаушы топ өзін арнайы ғылыми зерттеу институтының сарапшылары ретінде таныстыруына болады. Осылайша, оқыту үдерісінде презентацияларды пайдалану әдісінің енгізілуіне біршама уақыт өтуіне қарамастан, оның маңыздылығы әлі де жоғары екендігін атап өту қажет. Әсіресе, презентацияларды дайындау басқа да саве вгасСу (мәселелік талдау), рөлдік ойындар сияқты оқыту әдістерінің негізгі қосымша қүралы ретінде пайдаланғанда да аса тиімді болмақ. Жинақтар болсақ, оқыту үдерісін білім алушы үшін қызықты әрі түсінікті етіп үйымдастыру, ең алдымен оқытушыға байланысты. Білім беру үдерісіндегі негізгі субъектілер «студент» пен «оқытушының» арасындағы тікелей байланыс орнау үшін оған ынғайлы жағдайлар жасалынуы керек. Ал бүл ең алдымен, оқытушының өз курстарының мазмүнын интерактив әдістерін енгізу арқылы ғана мүмкін болмақ. Себебі нақты интерактив әдістері дәстүрлі оқыту тәсілдерімен үйлестіре отырып, студенттің бойында кейінгі жүмыс ортасына бейімделуіне мүмкіндік беретін қүзыреттерді қалыптастырады. Сол себепті алдына ғылыми институт мәртебесіне көтерілу мақсатын белгілеген университетіміз үшін жаңашыл оқыту әдістерін пайдалану күн тәртібіндегі өзекті мәселе болмақ. 1 Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 гг. //Казахстанская правда. - 2010 14 декабря. Интерактивные методы обучения // һіір://трогіаІ.ги Интерактивные методы обучения //м>м>м>.роІиЪка.огр/таіегіаІ$/іоі_ һо_ ІІ.рсСі уикипедия ашық энциклопедиясында қазақстан тарихы бойынша білімді қалыптастыру* К.М.Рүстем- әл-Фараби атындағы ҚазҰУ 2 курс докторанты һгф://кк.л¥ікіреаіа.ощ - арқылы Қазақстан тарихына қатысты мәліметтерді қазақ тілінде таба аламыз. Оның ішінде атап айтқанда: Қазақстан тарихы деп іздестірер болсақ - Қазақстанның тас дәуіріне және оның кезеңдеріне жалпылама сипаттама беріліп, бірқатар түрақтардың орналасқан аумағы мен аттары берілген. Қазақстан тарихы ғылымы деген тарауында Қазақстанның ежелгі дәуірінен бергі тарихынан хабар беретін парсы, грек, қытай деректері мен түркі жазба ескертікшітеріне және орыс шығыстанушылары мен алғашқы қазақ ғалым-зерттеушілерінің еңбектеріне, ондағы мәліметтерге сипаттама берілген. Ал Қазақстан деп қарастырар болсақ - Қазақстан Республикасының әлем көлеміндегі алатын орынынан бастап, шекаралас мемлекеттері жөінінде мәліметтермен басталып, төмендегідей тарауларға бөлінген: I Тарихы 1.1 _Ежелгі замандағы Қазақстан 1.2_Қазақ үлтының қүрылуы 1.2.1 Қазақ хандығының қүрылуы 1.3 _Ресейдің Қазақ Даласын отарлауы 1.4_Кеңестік режим жылдарындағы Қазақстанның дамуы 1.5 _Қазақстанның жаңа тарихы 2_Географиясы 2.1 Климаты 2.2_Су қоры _Мүздықтар _Өзендер _Көлдер және бөгендер 2.2.4_ Теңіз 2.3 _Қазақстан флорасы 2.4_Қазақстан фаунасы 3 Әкімшілік бөлінуі 3.1 _Ірі қалалар 4_Халқы 5 Мемлекеттік қүрылысы 6_Табиғаты 6.1 _Жер бедері 7_Табиғат ресурстары 7.1 Геологиялық қүрылымы 7.2_Кен байлықтары 7.3 _Жер ресурстары 7.4_Агроклиматтық ресурстары 7.5 _Орман ресурстары 7.6_Су ресурстары 8_Саяси жағдайы 8.1 Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару 8.2_Сыртқы саясат 9_Қоғам 10_ Экономикасы II Энергетикасы 12_Мәдениет және қоғам 13 _Білім беру жүйесі 14_Бүқаралық ақпарат қүралдары 15 Әлеуметтік саласы 16_Қарулы күштері Осы жерде тоқталып өтетін бір мәселе, тізімде №15 нөмірдегі әлеуметтік салалар тақырыбында мәліметтер енгізілмеген. Сондай ақ ерекше тоқталаып өтетін бір мәселе, ол әр халықтың өткені мен бүгінгісін байланыстыратын, сол үлт туралы пікір қалыптастыратын мәдениет пен әдебиет бөлімінде, біздің ойымызша бірқатар кемшіліктер бар. Атап айтқанда, қазақ мәдениеті деген тараушада қазақ мәдениетіне қатысы жоқ бірқатар суреттер қойылса, ал Қазақстан әдебиеті мен өнері деген тармағында қазақ халқының ауыз әдебиеті мен танымал жазбаша шығармалары мен олардың аыторлары жөнінде мәліметтер берілеген. Енді іздеуде тек қазақ деп қарастырар болсақ, «Қазақтар - Орталық Еуразияны мекендейтін түркітілдес этнос және үлт» дей отырып, қазақ халқының қалыптасу тариыхын қола дәуірінен бастап, «қазақ» атауымен аяқтайды. Ал, қазақ этногенезін - Қазақстан территориясын мекендеген ежелгі адмдардың қоныстанған аймақтары жөніндегі палеолит дәуірінен бастау алып, Қазақ хандығының қүрылуымен және жүздердің пайда болуымен аяқтаған. Сондай-ақ осы беттен Қазақ хандығының тарихын, яғни хандықтың қалыптасқан уақытынан бастап, қазақ халқының Ресей империясының қүрамында, Кеңес билігі дәуірі мен тәуелсіздік түғыры орнаған кезендері туралы тарихынан мәлімет таба аламыз. Сонымен қатар, қазақ атауының пайда болуы жөніндегі болжамдарды, үлттың діні мен мәдени, тілдік ерекшеліктері жөніндегі мағүлматтар да берілген. Тағы бір атап өтетін жәйт, осы бетте, «шашырап» жүрген қандастарымыздың өзге мемлекеттердегі саны берілген. Қорыта айтқанда, Уикипедия ашық энциклопедиясы арқылы, қазақ үлтына, мәдениетіне, яғни Қазақстан Республикасына қызығушылық туғызған әрбір адам, біршама ақпарат ала алады. Себебі, онда тәуелсіз Қазақстан Республикасының ежелгі тарихынан бүгінгі күнгі жағдайына дейінгі біршама тарихы қысқаша берілген. интернет-ресурсы в информационном пространстве и проблемы изучения истории древнего казахстана А. Б. Сагандыкова - магистрант 2-курса КазНУ имени аль-Фараби Актуальным сегодня является характеристика Интернет-ресурсов по различным отраслям истории, связанным с изучением прошлого и настоящего Республики Казахстан, смежным наукам, а также вспомогательным историческим дисциплинам. Цель данной статьи -показать место интернет-ресурсов в информационном пространстве археолога-исследователя, где важнейшим фактором является формирование системы знаний и навыков, позволяющих самостоятельно разрабатывать алгоритмы поиска, анализа и оценки научной информации для исследования проблем историографии, источниковедения, археологии и истории. В начале XXI века очевидным стал процесс становления новой информационной культуры, связанной во многом с бурным развитием глобальной сети Интернет. Одной из ключевых в современной исторической науке является проблема создания электронных версий исторических источников и организации доступа к ним через Интернет. Актуальность этой проблемы очевидна, в последние годы профессиональные сообщества историков Европы, СІПА, России и Казахстана приступили к разработке электронных ресурсов как научного, так и образовательного значения, которые открыли новые перспективы развития исторических исследований. Интернет для археологов и историков становится одним из важнейших источников профессиональной информации. Пройдя период компьютеризации, Казахстан сегодня активно переходит к информатизации и вхождению в глобальное информационное пространство. Современное информационное законодательство Казахстана содержит около 300 нормативных актов, из них около 140 актов прямо или косвенно относятся к Интернету. Анализ нормативно-правовой базы показывает, что она в целом адекватно отражает мировые тенденции развития информационных процессов, включая Интернет, содержит условия для либерализации рынка информационных технологий. Законодательные приоритеты в сфере информационных технологий и Интернет определяются следующими целями и задачами: преодоление исторически возникшего разрыва в уровне информационного развития казахстанского общества, формирование национальной информационной инфраструктуры на основе общепризнанных мировых стандартов, норм и правил, улучшение критериев доступа к сети Интернет с учетом большой территориальной протяженности страны и низкой плотности населения, либерализация рынка, развитие Интернет индустрии, ограничение монополии, расширение конкуренции в сфере производства и использования информационных технологий. В нашей стране приняты Закон «Об информатизации» [1], «Государственная программа развития «электронного правительства» Республики Казахстан на 2008-2010 годы» [2], «Программа снижения информационного неравенства на 2007-2009 годы» [3]. Разработана и принята «Концепция формирования и развития единого информационного пространства казахстанского сегмента сети Интернет (Казнета) на 2008-2012 годы» [4], в которой отмечается: «Переход Казахстана от общества «индустриального» к «обществу информационному» связан с развитием гражданского общества и демократических традиций в Казахстане, преодолением информационного неравенства. Решение этих задач служит достижению целей обеспечения устойчивого экономического роста, повышения общественного благосостояния, стимулирования социального согласия в области укрепления демократии, прозрачного и ответственного управления, прав человека и укрепления политической и экономической стабильности Казахстана во всем мире и обеспечит равноправное вхождение граждан Казахстана в глобальное информационное сообщество. Высокие темпы развития информационно-коммуникационных технологий в республике требуют пересмотра представления об информационном сегменте глобальной сети Интернет, его роли и месте в казахстанском обществе» [4]. Современная система формирования общественного сознания, базирующаяся на информации, распространяемой во всемирной сети, отнесена к объектам развития и регулирования Казнета. В этих условиях роль информации и знаний становится ведущей. Актуализируется проблема Казнета и его составляющих при построении образа Казахстана и его истории в целом. Казнет в последнее время достаточно интенсивно развивается, не уступая другим средствам трансляции информации. При этом он преобразовывается в новый тип источника, который содержит в себе много важной и актуальной информации, способствующей коммуникативному изучению самых различных сторон жизнедеятельности общества, его истории. Эти шаги, безусловно, оказывают положительное и стимулирующее влияние на развитие электронных ресурсов, особенно Интернет-ресурсов, о Казахстане, его истории, культуре, включая и скифо-сакский период, развитии науки и образования. Достаточно активный рост ресурсов требует их перманентного и детального изучения. Одной из важных аспектов изучения Казнета является его историческая составляющая, которая иллюстрирует и отображает историю Казахстана от древности и до настоящего времени. Но, к сожалению, большинство исследователей обходит вниманием данный ресурс, не анализируя его и ограничиваясь лишь традиционными - архивами, библиотеками. В настоящее время в Интернет-сетях объем информации по истории Казахстана увеличивается. По содержанию и форме представления информации это самые различные ресурсы и для их развития, а также широкой презентации истории Казахстана в глобальной сети, необходим качественный, научно обоснованный материал. В условиях ускоренной экономической, политической и социальной модернизации Казахстана решение данной задачи становится одним из ключевых приоритетов, поскольку это позволит сформировать Интернет-пространство по изучению истории Казахстана и сопредельных территориях. Это в свою очередь, будет оказывать влияние на развитие коммуникативных связей не только на уровне отдельных ученых-исследователей, но и в целом всех, кто интересуется проблемами, существующими в исторической науке и истории Казахстана, в частности. В настоящее время в силу различных причин большая часть имеющихся Интернет-ресурсов по истории Казахстана находится на стадии разработки и внедрения. Детальное рассмотрение имеющихся сайтов позволяет говорить о том, что многие ресурсы носят лишь обобщающий характер, внимание акцентируется на отдельных сюжетах истории Казахстана, исключая официальные сайты и некоторые сайты научных институтов и проектов, а также отдельных ученых. Зачастую, многие сайты в последующем не моделируются и, как результат, представленная информация носит статичный характер. Следовательно, у пользователя Интернет ведущего поиск определенных материалов по интересующей его проблематике и получившего подобную информацию, формируется стереотипное мышление об истории Казахстана. Изучение этих и других проблем, а в особенности их обобщение, поможет сформулировать основные положения по созданию исторических веб-ресурсов, а также выработать рекомендации для развития научного пространства Казнета. Следует отметить, что исторических сайтов в Казнете на сегодня значительно меньше, чем в Рунете. Среди казахстанских ресурсов представлены веб-ресурсы казахстанских библиотек - Национальной Академической Библиотеки РК (НАБ РК), вузовских библиотек, научных учреждений - Института истории и этнологии им. Ч.Ч. Валиханова, архивов, политических партий, Республиканской межвузовской электронной библиотеки (РМЭБ), отдельных любителей и объединений. Из российских веб-ресурсов, размещающих материалы по истории Казахстана, представлены сайты Российской национальной библиотеки (РНБ), государственных архивов, а также представлены различные совместные проекты, веб-журналы, электронные тюркские коллекции и альманахи и многое другое. Особое место в системе исторических источников, представленных в Интернет, занимают документы веб-сайтов архивных учреждений. Анализ сайтов казахстанских архивов показывает, что можно назвать несколько архивных учреждений, представляющих наиболее полную информацию об их фондах. Остальные, как правило, страдают отсутствием каталогов или описей имеющихся массивов документов, нет тематических подборок, отражающих отдельные значительные события или периоды развития казахского народа. Не всегда обеспечивается электронная доставка документов по запросам пользователей. В казахстанском сегменте глобальной сети практически нет таких ресурсов, как проблемно-ориентированные базы данных. По своему содержанию выделены сайты общие, посвященные отдельным регионам, сайты с образовательными ресурсами и специализированные, посвященные историческим источникам или отдельным проблемам истории Казахстана. В ходе анализа отмечается, что разработчики многих сайтов не ставят своей задачей объективно отразить историю Казахстана и клишируют непроверенные, но достаточно эффектные данные по истории Казахстана. Для широкого пользователя всемирной сети важную роль играет краткость и яркое содержание текста популярных ресурсов, что не должно быть свойственно научным и образовательным ресурсам, поскольку это приводит к искажению исторической действительности и даже фальсификации истории Казахстана. В настоящее время ведется работа по оцифровке архивных данных и созданию целых электронных архивов. Это позволяет пользователю в свободном доступе получить ранее недоступные или малодоступные интересующие его материалы. Немаловажное значение имеет и то, что создание электронных архивов позволяет сохранять подлинники в более качественном виде. Обеспечение и расширение доступа к документам архивных учреждений, ввод архивных документов в общественный и научный оборот является одной из основных задач архивов Казахстана в этой области. В глобальной сети имеются веб-сайты Архива Президента Республики Казахстан, Центрального Государственного архива Республики Казахстан (ЦГА РК), Северо-Казахстанского областного государственного архива и ряда других архивных учреждений. Имеется информационный ресурс «Архивы Казахстана», который посвящен архивам и в целом архивному делу РК. Все ресурсы представляют полезную для исследователей информацию -описание фондов, описи документов и в ряде случаев их полные тексты. Пользователи сайтов имеют возможность заказать необходимые материалы по электронной доставке документов и получить консультацию. Активное применение архивных данных в научном сообществе может осуществляться в дистанционном образовании, проведении Интернет-конференций и развитии ряда других форм, укрепляющих и развивающих коммуникативную составляющую исторического пространства всемирной паутины. "Наследие древних цивилизаций" - это некоммерческий проект, целью которого является создание постоянно развивающегося информационного ресурса в интернете об истории и культуре казахского народа и других народов Центральной Азии [5]. Сферой исследовательского интереса автора данной статьи является проблема изучения «звериного стиля». Пока на данном сайте он нашел немногое, в частности, что скифо-саки создали высокую культуру для того времени, влияние которой сказалось на огромных просторах Восточной Европы, Западной и Центральной Азии. Культурное общение народов никогда не достигало тех высот, каких оно достигло при саках. В области искусства сохранились бытовые изделия, выполненные в скифском зверином стиле. Его основой был животный и растительный мотивы. Истоки популярности этого искусства лежат в области религиозных и магических представлениях. Особенностью звериного стиля является изображение зверей в движении и борьбе [6]. Сегодня назрела необходимость создания единой казахстанской системы баз данных архивов, что обусловлено возрастающим уровнем развития Интернет-технологий, их внедрением в исследовательское поле историка, археолога Казахстана с общей поисковой системой, обеспечив этот процесс информационной поддержкой. Такой подход в решении этой задачи позволит поднять на новый уровень информационное обеспечение археолога-исследователя, занимающегося историей Древнего Казахстана, включая вопросы скифо-сакской истории, быстрому поиску и обработке материалов по исследовательской проблематике. Также остро встают и вопросы классификации сайтов, их научного и исторического содержания. В этой связи важным аспектом является систематизация и типологизации Интернет-ресурсов по типу их происхождения и сущностному содержанию исторических материалов по истории Казахстана. Речь, в частности идет о специализированных сайтах по истории Древнего Казахстана, практически не представленные в Казнет. Исключение составляют тематические сайты, не отражающие полной картины того круга вопросов, которые актуальны для современной исторической науки Казахстана. В обзоре сайтов продемонстрирован основной блок веб-сайтов по истории Казахстана. Думается, что создание крупного Интернет-ресурса по истории Казахстана является важной задачей по интегрированию интеллектуального сообщества Казахстана в мировое информационное пространство. Итак, в настоящее время информационное обеспечение научных исследований по истории Казахстана невозможно представить без ресурсов, размещаемых во всемирной паутине - \¥\У\У. Исторические веб-сайты сегодня представляют собой универсальный и сложный сетевой ресурс, который содержит полные тексты публикаций исторических источников, поддерживает гипертекстовые технологии, предоставляет возможность записи, сохранения и передачи информации в удаленном режиме, а также решать коммуникативные задачи. Благодаря историческим Интернет-ресурсам в научный оборот входят огромное число исторических источников, которые ранее были недоступны или малодоступны в силу того, что находились в библиотеках, архивах, музеях и для получения доступа к ним исследователям приходилось непосредственно работать в них. К сожалению, исторические веб-сайты Казнета создаются в основном энтузиастами-любителями и краеведами. Сайты, созданные и поддерживаемые профессиональными историками, археологами, насчитывают единицы. Не все архивы Казахстана имеют свои официальные представительства в сети, а те, которые имеют, не всегда предоставляют исследователям возможность получать полную информацию об архивных фондах. В глобальной сети отсутствуют электронные архивы ретроспективных научных периодических изданий по истории Казахстана. Еще не все библиотеки Казахстана представляют в сети каталоги для информирования общественности об имеющихся библиотечных фондах. Качественные полнотекстовые исторические материалы в сети представляют практически только библиотечные веб-сайты. Поэтому исследователи, преподаватели, музейные работники, археологи слабо используют коммуникативные возможности Интернет для научного и методического обмена. Казнет сегодня необходимо наполнить научно обоснованными, высококачественными ресурсами образовательного и научного назначения, в том числе на казахском языке, что позволит создать инновационные условия для подготовки высококвалифицированных специалистов широкого исторического профиля, археологов-исследователей и проводить на высоком современном уровне исторические исследования. Это будет способствовать развитию единого информационного пространства Казнет как самостоятельной составляющей мирового информационного пространства Интернет. Об информатизации: [Закон Республики Казахстан от 11 января 2007 г. №217] (с изменениями и дополнениями по состоянию на 27.04.2012 г.) һіір://тіс.доу.к2/іпйех.рһр?орііоп=сот_сопіепі&уіем^=агіісІе&ій=1677%3А-27042012-&саііа1=360%3А2012-05-28-06-39-03&Ііетіа1=343&Іап_=ги Государственная программа формирования "электронного правительства" в Республике Казахстан на 2005-2007 годы: утверждена Указом Президента Республики Казахстан от 10.11.04 N1471 //Казахстанская правда. - 2004. - 16 ноября Программа снижения информационного неравенства в Республике Казахстан на 2007-2009 годы: утверждена Постановлением Правительства Республики Казахстан от 13.10.2006№ 995 //Собрание актов Президента РК и Правительства РК. - 2006. - №37 Концепция формирования и развития единого информационного пространства Казахстанского сегмента сети Интернет (Казнета) на 2008-2012 гг.: Постановление Правительства Республики Казахстан от 17 апреля 2008 г. №358: [Электронный ресурс].- Режим доступа \у\у\у.жкоп.к2 һіір://м?м?м?. һШогу. кг/аЪоиі.рһр АртыкбаевЖ.О. ИсторияКазахстана. - Астана, 2004г.-159с. ИНТЕРНЕТ РЕСУРСЫНДАҒЫ ОТАН ТАРИХЫ МӘСЕЛЕСІ* А. Конкабаева әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 1-курс магистранты Тәуелсіздік алғалы бері тарихымыз қайтадан зерттелуде. Өйткені бәрімізге белгілі тарихтағы көптеген мәселелер әлі дүрыс зерттелмей жатыр. Тарихшылардың көбі айтпақшы үлттың тарихын емес, мемлекет тарихы зерттелу үстінде. Әсіресе шежіре, ру - тайпа мәселелеріне байланысты біржақты пікірлердің қалыптасуы. Қазақ шежіресі - тарих ғылымындағы халқымыздың шығу тегін, таралуын баяндайтын тармағы. «Шежіре» сөзі «сақтау», «ағаштың бүтағы» деген үғымдарды білдіреді. Шежірешілдік көшпелі қоғам туғызған қажеттілік және көшпелілердің әдет-ғүрып, салт-санасының негізінде туған. Ел арасында өмір тарихын өте жақсы білген «шежіре адамдар» болған. Олар қазақтың ата-бабадан келе жатқан салт-дәстүрін, заңдарын, әдет-ғүрпын, ай-күн есептерін жақсы білген, небір аңыз-әпсана, жырларды жадында сақтаған. Қазақ тарихын зерттеуші ғалымдар негізгі дерек көзін шежіреден алады. Кейінгі орта ғасырлардағы тарихи оқиғаларды, халықтың басынан өткен айшықты кезеңдерді Рашид ад-Дин, Әбілғазы Баһадүр, Өтеміс қажы, Мүхамед Хайдар еңбектерінен көруге болады. Қазақ елінің тарихын толықтыра түсетін бір дерек Махмуд Абдоллах пен Уәлидің «Зубдат ал-асрары» деген еңбегі. Мүнда қазақтардың орта ғасырлардағы көрші елдермен саяси қарым-қатынасы баяндалады. Бертін келе ХІХ ғасырдың соңында Ш.Қүдайбердіүлының «Түрік, қырғыз-қазақ һәм хандар шежіресі» деген кітабы, Ә.Бөкейхан сөзімен айтсақ, «қазақ шежіресінің түңғышы» болды. Мүнда Шәкәрім халықтың өткен тарихын баяндаған. Халық ауыз әдебиетін жинауда М.Ж.Көпеевтің де еңбегі зор. С.Мүқанов: «М.Ж.Көпеев шежіресінің өзге шежірелерден ерекшелігі, ол әрбір аталарды баяндағанда, сол аталардың түсында болған оқиғалар туралы ел аузында қалған ертегі-аңыздарды қоса айтады» деп жазады. Жарық көрген қүнды шежірелердің бірі - Қүрбанғали Халидтің «Тауарих Хамсасы». Шағатай тілінде жазылған бүл туындыда қазақ елінің тарихы, әдет-ғүрпы, «қазақ» этнонимінің шығу тарихы, рулар жөнінде тың деректер кездеседі. ХІХ ғасыр мен ХХ ғасырдың басында қазақ шежіресін жасауға Ш.Уәлиханов, А.Қүнанбаев, М.Сералин, М.Тынышбаев, Н.Наушабаев көп еңбек сіңірді. Шежірелік дәстүрді ХХ ғасырда Х.Арғынбаев, С.Толыбеков, С.Мүқанов, В.Востров, М.Мүқанов жалғастырды. Осы жоғарыда айтқан ғалымдар қазақ шежіресін зерттеуде көп үлесін қосқан. Қазақ қоғамында шежіреге байланысты қызығушылық кең тараған. «Жеті атасын білмеген жетесіз» демекші ғалым немесе тарихшы емес мамандар да, әрбір қазақтың баласы да өзінің жеті атасын біледі. Соған байланысты ХХІ ғасыр ақпараттық - технологиялық ғасыр болғандықтан, қазіргі кезде мәліметтердің көбін интернет желісінен табуға болады. Сонымен қатар қазіргі уақытта ақпараттық - технологиялар ғылым мен техниканың көптеген салаларында қолданылады. Соның ішінде тарих ғылымы да шетте қалған жоқ. Сканерден өткізілген деректер мен түрлі мәтіндерді, зерттеулердің қорытындыларын көре алатын арнайы электронды кітапханалар мен мамандандырылған қойма мәліметтері бар. Дегенмен желідегі көптеген ақпараттар негізінен әуесқойларға немесе жай қызығатындарға арналған. Мысалы аЬаі.кг, кагакһ.га, еііт.кг және тағы басқа сайттарда форумдар өткізіледі немесе белгілі бір тарихшылардың жазылған мақалаларына талдау жасалынады. Бір мақаланың өзіне 200 - ден астам пікірлер мен ойлар жазылады. Бүл сайттар біз үшін өте пайдалы десек қателеспейміз. Себебі, онда Отан тарихына байланысты мәліметтер көп. Мысалы «тарихын, сонау, тереңнен алатын халқымыздың бізге жеткен ең ерекше, қүнды мүрасы шежіре» демекші қазақ шежіресіне немесе жүз мәселесі көптеген адамдарды қызықтырады. Жоғарыда аталған сайттарда Ұлы жүзеге, Орта жүзге немесе Кіші жүзге байланысты мақала жазылса, оның астындағы пікірлерді оқысаң бір жағынан қуанасың. Өйткені қазақ халқының патриоттық сезімін, рухын көресің. Ал екінші жағынан ол жерде көбіне біржақты көзқарастарды кездестіреміз, яғни бәріміз қазақ бола түрып жүзге бөлінеміз. Бір жүзді мақтап, жоғары көтеріп, ал екінші жүзді жамандап, қазақ елінің өз елін, жерін сақтап қалу үшін ешнәрсе жасамады деген осындай біржақты пікірлерді кездестіреміз. Ол дүрыс емес қой. Әрине бәріміз әртүрлі рудан, жүзденбіз. Бірақ түбінде бәріміз қазақпыз! Тарих ғылымының докторы, профессор Т. Т. Омарбеков айтқандай «Қазақ деген кеңпейіл де жомарт халықтың тарихын жазуға бет бүрған адам, ең алдымен, өзінің жүрегін пендешілік және басқаларға деген өшпенділік пиғылдан тазалап алуы керек.Ұлтымыздың біртүтас тарихын белгілі бір жүзді немесе нақты қазақ тайпасын басқаларынан аспандата асыра дәріптеу және өзіне үнамайтындарды кемсіту немесе мүқату түрғысынан жазуға ешкімнің қақысы жоқ». Негізі интернет ресурсындағы жүз мәселесіне байланысты талқыланған пікірлердің, мәліметтер мен деректердің көбі дүрыс. Бірақ көбіне жүз мәселесін айтқанда хандар мен батырларды айтып, үлт мүддесі, тәуелсіздік үшін күрескен қазақ зиялылары айтылмай қалады екен. Мысалы әр түрлі жүзден шыққан, бірақ бәрі бірігіп қазақ елінің тәуелсіздігі үшін күрескен мына қазақ зиялыларын ерекше атап өтуге болады. Олар: Әлихан Бөкейханов, Міржақып Дулатов, Жақып Ақбаев, Бақытжан Қаратаев, Мүхаметжан Сералин және тағы басқалары. Осындай атақты қазақ зиялыларымыз қазақ еліне жандары ашып, қазақ елі, жері үшін бүкіл өмірін арнап, ешқандай жүзге бөлінбей күреседі. Тағы бір айтып кететін жайт ол интернет ресурсындағы Отан тарихына арналған сайттардың орыс тілінде болуы. Мысалы көптеген сайттарда ру -тайпа, жүздерге байланысты пікірталастар немесе сүраққа жауап болғанда ол бүрмаланып орысша жазылады. Менің ойымша ондай форумдарды қазақ тілінде өткізу керек деп ойлаймын. Тіпті қазір руларға байланысты жеке сайттарда бар. Мысалы, лулулу.ІаЪуп.кг, һһр://ащуп.исог.кг, һһр:/А¥Л¥Л¥.а1іггш1у.к2 және т.б. Бірақ дегенменде әлі де осындай ру - тайпаларға байланысты сайттарды көбейтуіміз қажет. Өйткені жүз - ру деген қазақ халқы үшін ерекше орны бар. Бүл сайттар қоғам ортасында кең тараған. Мүнда жоғарыда айтқандай тарих ғылымының негізгі бүтақтары берілген. Бүл сайттар қол жетімді және түсінікті әрі тиімді етіп берген. тәуелсіз қазақстандағы әкімшілік-территориялық өзгерістер Г.А.Омарова - Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының ғылыми қызметкері Халық қүрамындағы өзгерістерге тікелей әсер ететін негізгі екі фактор - табиғи өсім мен көші-қоннан басқа әкімшілік-территориялық өзгерістердің 181 де ықпалы бар. Себебі, бүл өзгерістер халық санының динамикасын түтастай алғанда өзгертпегенімен, ел ішіндегі аймақтардың, облыстар мен аудандардың, қалалар мен ауылдардың ішкі сандық және сапалық өзгерістерін нақтылағанда байқалады. Сондықтан, біз республика халқының қүрамындағы көші-қон мен табиғи өсімнің әсерін қарастырғанда, осы мерзімде болған әкімшілік-территориялық бірліктердегі өзгерістерге де тоқталғанымыз жөн деп шештік. Себебі, мүндай өзгерістердің халықтың қүрамындағы өзгерістерді нақтылау кезіндегі маңызы зор. Қазақстанның тәуелсіздік алуынан кейін республикада бірқатар өзгерістер жүрді. Ал, Қазақстандағы әкімшілік-территориялық бірліктердегі негізгі ірі өзгеріс сонау ХХ ғ. басында жүргізілген болатын. Мысалы, әкімшілік-территориялық бірлік ретінде патшалық дәуірден жеткен губерния атауы 1927 ж. соңына дейін сақталды. 1928 ж. қаңтарда жаңа әкімшілік-территориялық бірлік қабылданды. Губерниялар округ деп аталатын болып, аудандастыру процесі жүрді. Қазақстан территориясында 13 округ (Орал, Гурьев, Адай, Ақтөбе, Қостанай, Қызылжар (Петропавл), Қызылорда, Павлодар, Семей, Қарқаралы, Алматы, Сырдария, Ақмола) және 180 аудан қүрылды. 1930 ж. қаңтарында округтық бөлініс жойылып, аудандық әкімшілік-территориялық бірлік енгізіледі (121 аудан). Осылайша 1930 ж. маусымнан 1932 ж. дейін Қазақстандағы әкімшілік-территориялық бөліктер аудандарға бөлу негізінде бекітілген облыстық жүйеге айналдырылды [1]. Қазақ Орталық Атқару комитетінің 1932 ж. ақпандағы екінші сессиясында нақтыланғандай, Қазақстанда алты облыс қүрылды: Алматы, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Оңтүстік Қазақстан. Кеңес дәуірінде саны мен территориялық аумағы өзгеріп отырған әкімшілік-территориялық бірліктердің осылайша облыс-аудан аталып бөлінуі сонау ХХ ғ. 30-жж. бері сақталынуда. Кеңес дәуірінің соңғы кезеңінде республикада 19 облыс, 216 аудан есептелінді. Кеңес одағының ыдырауы сөзсіз, XX ғ. ірі геосаяси оқиға болды. Бүрынғы КСРО территориясында бірнеше тәуелсіз мемлекеттер қүрылды. 1991 ж 16-желтоқсанда тәуелсіздігін жариялаған Қазақстан өзінің одақтас республика кезіндегі әкімшілік шекарасын мемлекеттік шекараға айналдыру шараларын жүргізді. Одан бөлек, тәуелсіздігін жариялаған қазақ мемлекетінің маңызды міндеттердің бірі - республиканың әкімшілік-территориялық қүрылысын реформалау болды. Реформалаудың қажеттілігі кеңес дәуірінде экономикасы шикізат өндіруге негізделінген аймақтарға бөлу жүйесі мен демографиялық дамуы жағынан жекелеген этностардың орналасу ареалына бейімделген әкімшілік-территориялық бірліктердің тиімділігін арттырудан туындады. Суверенитетін жариялағаннан кейін елдің әкімшілік-территориялық бірліктерін ыңғайлылығын орнықтыруға және реформалауға негізделген бірқатар шаралар жүргізілді. 1993 ж. 8 қаңтарында «Қазақстан Республикасының әкімшілік-территориялық қүрылысы жайлы» [2] Қазақстан республикасының Заңы қабылданады. 1995 ж. 19 желтоқсанда оған өзгерістер енгізген, заңдық күші бар Қазақстан Республикасы Президентінің Жарғысы жарияланады. 1997 ж. 22 сәуірде «Қазақстан Республикасының әкімшілік-территориялық қүрылысының тиімділігін арттыру іс-шаралары туралы» Президент Жарғысы [3], Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасының әкімшілік-территориялық қүрылысын одан ары жетілдіру жөніндегі 1997 ж. 3 мамырындағы Жарғысы [4] еліміздің әкімшілік-территориялық қүрылымына бірқатар өзгерістер енгізуге негіз болды. Нәтижесінде республиканың ішкі әкімшілік-территориялық қүрылымының қазіргі жүйесі анықталды. Ол, ең алдымен, негізгі әкімшілік-территориялық бірліктер болып табылатын облыстар мен аудандардың шекараларын нақтылауға байланысты. Мысалы, 1988 ж. таратылған Маңғыстау (1973 ж. 20 наурызда қүрылған) және Торғай (1970 ж. 23 қарашада қүрылған) облыстары 1990 ж. қалпына келтірілді. 1967 ж. 23 желтоқсанда қайта қүрылған Талдықорған облысының территориясы Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 ж. 22 сәуірдегі «Қазақстан Республикасының әкімшілік-территориялық қүрылысының тиімділігін арттыру іс-шаралары туралы» Жарғысы бойынша Алматы облысының қүрамына қосылды, облыс орталығы болып Талдықорған қаласы белгіленді. Осы Жарғы бойынша Торғай облысының жекелеген аудандары Ақмола және Қостанай облыстарының қүрамына берілді. Алматы қаласының территориясына Талғар ауданының Алатау поселкесі қосылды. Қазақстан Республикасы үкіметінің 4 маусым 1997 ж. № 925 қаулысы бойынша Атырау облысының Балықшы ауданы жойылып, территориясы Атырау қаласына қосылды. 1997 ж. маусым шешімімен Қызылорда облысының Сырдария ауданы жойылды. Семей облысындағы КСРО-ның ядролық қарудың сынақ алаңы орналасқан Абралы ауданы Семей қаласы әкімшілігіне өтті (аудан жойылды). Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасының әкімшілік-территориялық қүрылысын одан ары жетілдіру» жөніндегі 1997 ж. 3 мамырындағы Жарғысы бойынша Жезқазған, Көкшетау, Семей облыстары жойылып, территориялары басқа облыстардың қүрамына: Жезқазған облысы - Қарағанды облысына, Көкшетау облысының бірқатар территориясы Солтүсік Қазақстан облысына, Семей облысының территориясы Шығыс Қазақстан облысына қосылды. Нәтижесінде Ақмола, Алматы, Қостанай, Қарағанды, Солтүсік Қазақстан және Шығыс Қазақстан облыстарының шекарасы өзгерді. Қазақстан астанасы Алматы қаласынан Ақмола қаласына (кейінірек Астана деп аталынды) көшірілді, Ақмола облысының орталығы Көкшетау қаласы болып, Алматы, Астана қалалары республикалық маңызы бар қала статусын алды, 40-тан астам ауылдық аудандар таратылып, 11 қала областық маңызын жойып, аудандық бағынудағы қалаларға айналды. Қазіргі есеп бойынша, республикада 14 облыс, 168 аудан, 86 қала (республикалық және облыстық деңгейдегі), 163 поселкелер, 7194 ауылдар бар. 2007 ж. әкімшілік-территориялық өзгерістер негізінде Маңғыстау облысында жаңадан Мүнайлы ауданы қүрылды. Ақтау қаласының бір бөлігі осы ауданға өтті. Бүл Ақтау қаласы халқының санын кеміткенін айту керек. 2009 ж. мәлімет бойынша, қалалықтардың 50%-дайы 100 мыңнан 500 мың аралығында халқы бар 18 қалада түрады. Республикада 50 мыңнан аса түрғыны бар 26 қала бар. Қазақстандағы ең ірі қала - Алматы қаласы болып қалады. Мүнда 2009 ж. 1 қаңтарында 1364,6 мың адам есептелінді (1999 ж. санақ кезінде 1129,4 мың адам тіркелген болатын). Республикада 7684 ауылдық пункттер бар. Олардың 4,5%-ы немесе 344-і ғана ірі болып есептелінеді. Олардың әрқайсысында 3-5 мың адам аралығында түрғындары бар. Ол ауылдарда республикадағы ауыл халқының үштен біріндейі - 2010,7 мың адам түрады. Сонымен бірге, 200 адамға дейін түрғыны бар 2084 кіші ауыл-селоларды (27,1%) бүкіл ауыл халқының 3,2%-ы немесе 211,4 мың адам мекендейді. Тәуелсіздігін алған ел жер атауларымен бірге әкімшілік-территориялық бірліктердің атауларын қазақ халқының үлттық тарихымен сабақтастыра отырып, өзгертулер жүргізді. Елді мекендер атауларына өзгертулер енгізу, атаулардың қазақша және орысша транскрипциялануына түзетулер енгізу де Қазақстандағы әкімшілік-территориялық өзгерістердің бір бағыты болып табылады. Әрбір өзгеріске түскен мекен атауының өзіндік атауы бар. Бірақ, өлкетанушылық бағыттағы баяндау жүмыстарын жүргізбестен, осы жылдары әділдікпен өзгертілген біраз атауларды атап кетейік. Ақтөбе облысының Бөгеткөл ауданы Әйтеке, Ленин ауданы Қарғалы, Октябрь ауданы Мүғалжар ауданы болып аталды. Қостанай облысындағы Боровское ауданы -Меңдіқара, Комсомольский ауданы - Қарабалық, Семиозерный - Әулиекөл, Шығыс Қазақстандағы Лениногорск қаласы Риддер, Шар ауданы - Жарма және т.б. атаулар өзгерді. Орысша транскрипциялануы өзгертілген атауларды көрсетсек: Қостанай қаласы бүрын «Кустанай» делінсе, енді «Костанай» деп, «Иссик» - «Есик», «Талды-Курган» - «Талдыкорган», «Кзыл-Орда» -«Кызылорда» болып аталып, жазылатын болды. Ядролық қаруды сынау алаңына айналған Семей облысының Абралы ауданы 1994 ж. 1 қаңтарында қайтадан қалпына келтірілген болса (орталығы - Қайнар селосы), 1997 ж. 22 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы бойынша аудан жабылып, территориясы Семей қаласы әкімшілігіне берілді. Сонымен, еліміздің әкімшілік-территориялық қүрылымындағы өзгерістер әкімшілік-территориялық бірліктердің шекараларын анықтау және нақтылаудан бөлек, әкімшілік-территориялық бірліктердің атауларын өзгерту және бірқатар әкімшілік-территориялық бірліктерді біріктіру негізінде ірілендіруге қатысты. 2009 ж. 1 қаңтарында Қазақстан Республикасының әкімшілік-территориялық қүрылысы 9923 бірліктен түрды. Онда 14 облыс, 2 республикалық маңызы бар қала, 161 аудан, оның ішінде 11 аудан республикалық маңызы бар қалалардың қүрамында, 39 және 45 қала облыстық және аудандық маңызы бар қалалар болып табылады, соның ішінде 5 аудан облыстық маңызы бар қалаларда. 2508 поселкелік және ауылдық әкімшіліктер және 35 поселкелер мен 7105 ауылдық-селолық елді пункттер бар. Тәуелсіздік жылдарында жүрген әкімшілік-территориялық бірліктер негізіндегі өзгерістерге мемлекеттік шекараны анықтау кезінде жүргізілген кейбір іс-шараны да жатқызамыз. Қазақстандағы 14 облыстың 12-сі шекаралы облыстар санатына жатады, оның 10-ы алғаш рет басқа мемлекеттермен шекаралы болды [5]. Қазақстанмен шекаралас территориялардағы әкімшілік бірліктердің мемлекеттік шекараларды анықтау кезінде нақтыланып, тарихи оқиғалардың әсерінен өзге республикаларда қалып кеткен бірліктердің республикалық әкімшілік-территориялық бірліктер қатарына қосылды. Мысалы: КСРО түсында Қазақстаннан Өзбекстанға екі дүркін жер беріліп, екі дүркін шекара өзгертілгені белгілі. Біріншісінде Бостандық ауданы, екіншісінде Мақтарал, Жетісай, Киров аудандары берілді. Осы жөніндегі заң актілерін түпкілікті заңдастыру үшін 1971 ж. ҚКО комитеті, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы, Қазақ КСР Министрлер Кеңесі Өзбекстанға берілген жердің көлемін егжей-тегжейлі көрсетіп, КОКП Орталық Комитетіне, КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасына, КСРО Министрлер Кеңесіне арнайы хат жолдады. Міне, осы хат бойынша КСРО Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы қабылдаған Жарлық түпкілікті қүжат болып саналады. Қазақстандық комиссия шекараны делимитациялау барысында осы қүжатты негізінде, осы Жарлық бойынша Өзбекстанға берілген жерімізге дауымыз жоқ, 1991 ж. Декларацияның талабы да сондай, Елбасымыз да осыны айтты, ал берілмеген жеріміз қайтарылуы тиіс деген принцип үстанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 1956 ж. 22 қаңтардағы Жарлығы бойынша Өзбекстанға Бостандық ауданынан 418 мың га жер берілген [6]. Бүл Қазақ КСР-нің осы мәселеге байланысты шыққан жарлығының мәтінінде де көрсетілген. Бірақ осы шекараны анықтау кезінде екі мемлекет арасында талас тудырған сол кездегі Сары-Ағаш ауданының Бағыс және Түркістан ауылдары мен біраз қосымша жерлер Өзбекстан қүрамына беріледі деген ешбір мәселе болмаған, ол туралы жарлықтарда көрсетілмеген. Талас тудырған жерлер шекараны бөлуде дүрыс жүргізілмей, бірқатар жерлер толықтай Өзбек КСР-і қүрамына өтіп кеткенге үқсайды. Сонымен қатар, екі жақты шекараны анықтау барысында Бағыс және Түркістан ауылдарының түрғындары ҚР Сыртқы істер министірлігіне Бостандық ауданының қүрамына сол кезде қосымша ешбір рәсімделусіз 100 мың га жер өтіп кеткен деген наразылықтарын білдірген еді. Талас тудырған Бағыс пен Түркістан ауылдары этникалық жағынан алғанда, қазақ ауылдары болып табылады. 1999 ж. ақпанда жүргізілген халық санағының мәліметтері бойынша, Бағыс ауылында этникалық қазақтар 98% қүраған және ауылдың барлық түрғындары 4 өзбекті қосқанда, Қазақстан Республикасының азаматтары болып шыққан. Ал, Түркістан ауылында этникалық қазақтар 78%, өзбектер 10% қүраған. Бүл Оңтүстік Қазақстан облысы Сары-Ағаш ауданы Ақжар ауылдық округі әкімінің қол қойып, мөр басылған анықтамасынан алынған дерек. Территория Өзбекстанға қараған болатын, бірақ онда түратын халықтың 2/3 Қазақстан азаматтары болды. Делимитация барысында екі жақты облыстық және аудандық әкімшілік өкілдерінің көзқарастарын қанағаттандыру жолындағы қиын келіссөздер барысының нәтижесінде мәселені шешу жолдары табылды. 800 гектарға жуық жері көлемі бар Бағыс елді мекені, түрғындардың сүрауы бойынша, ата-баба зираты мен ауыз су бүлағымен Қазақстанға өтті. Тең көлемдегі жерлер Оңтүстік Қазақстан облысы Сары-Ағаш ауданы жерлерінің пайдасына Түркістан елді мекенінің оңтүстігіне қарай орналасқан желер өтті, оның орнына Өзбекстанға Қызылорда облысында орналасқан Нысан-1, Нысан-2 және Баймүрат өзбек ауылдары берілді [7, 128 -бб.]. Ресей Федерациясымен шекараны делимитациялау кезінде де айтысты елді мекендер болды. Мысалы, Батыс Қазақстан облысының Жәнібек ауданындағы КСРО Ғылым Академиясының Жәнібек стационары орналасқан бөлігі жайлы, Қостанай облысы мен Челябинск облыстары арасында орналасқан Огнеупорный поселкесі жайлы екі жақты келіссөздер нәтижесі шекаралық аймақтардағы шағын көлемде болса да әкімшілік-территориялық өзгерістерге әкелді [8, 141,142 -бб.] . Сонымен, мемлекеттік шекараны делимитациялау кезінде жаңа елді мекендердің Қазақстан территориясына беріліп, керісінше, республика территориясындағы жекелеген елді мекеннің басқа республикаға берілуі де әкімшілік-территориялық бірліктердегі өзгерістердің бірі болып табылады. Қазақстан әлемдегі халқы аз қоныстанған елдердің бірі болып есептелінеді. Республикада (барлығы 2724,9 мың км ) 1 кв. км жерге 5,49 адамнан келеді. Халқы ең тығыз орналасқан аймақ - бүрынғысынша оңтүстік өңір: (республика халқының 41,8% мекендейді, 1 кв. киллометр жерге 8,78 адамнан келеді. 1989 ж. - 8,64 адамнан келген) Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл және Алматы облыстары (Алматы қаласын қоса есептегенде), мүнда республика халқының 37,8% орналасқан, ал 1 км жерге, тиісінше, 16,9; 6,9 және 7 адамнан келеді. Ал, Қызылдорда облысының территориясында 1 км2 жерге 2,64 адамнан келеді. Жамбыл облысында 1 км2 жерге 6,85 адам орналасқан. Орналасу тығыздығынан келесі орынға Солтүстік Қазақстан аймағы шығады, мүнда республика халқының 24,8% түрады, 1 км жерге 6,55 адамнан келеді, соның ішінде Қостанай облысы бойынша 5,19, Ақмола облысы бойынша -5,7, Павлодар облысы бойынша - 6,47 және Солтүстік Қазақстан облысы бойынша 7,41 адамнан келеді. Шығыс Қазақстанды республика халқының 10,3% мекендейді, тығыздығы 1 км2 жерге 5,4 адамнан келді. Бүл, 1989 ж. тығыздықтан (1989 ж. 1 км2 жерге 6,2 адамнан асқан болатын) анағүрлым аз. Орталық Қазақстанда (Қарағанды облысы) республика халқының 9,4% орналасқан. Тығыздығы 1 км2 жерге 3,29 адамнан келеді. Халқы ең сирек қоныстанған аймақ - Батыс Қазақстан өңірі (республика халқының 13,7% мекендейді, 1 км2 жердегі орналасу тығыздығы 2,79 адамнан), соның ішінде Маңғыстау облысы ( 1,9 адам 1 км жерге). Маңғыстау облысынан басқа, Ақтөбе (2,27) және Атырау (3,71) және Батыс Қазақстан (4,08) облыстарындағы халықтың 1 км2 жерге орналасу тығыздығы аймақ бойынша жоғарылау. Халқының жеріне орналасу тығыздығы бойынша, Қазақстан өзінің көршілерінен кейінірек орындарда түр. Ресейде 1 м жерге 9 адамнан, Өзбекстанда 52 және Қытайда 125 адамнан келеді. Сонымен, әкімшілік-территориялық өзгерістердің халық қүрамындағы әлеуметтік-үлттық өзгерістерге әсері бар. Көші-қонның қай түрі болмасын әкімшілік-территориялық бірліктердің орны мен маңызына орай сол жерлерде белсенді немесе әлсіз түрде жүреді. Әкімшілік-территориялық бірліктердің экономикалық даму ерекшелігі оның көші-қон процесіне тартылуының да өзгешелігін тудырады. ҚРОММ. 698-қор, 14-тізбе, 324а-іс, 267-п. Об административно-территориальном устройстве Республики Казахстан // Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан. 1993. - № 23-24. - С. 102. «О мерах по оптимизации административно-территориального устройства Республики Казахстан» Указ Президента Республики Казахстан от 22 апреля 1997 г. // Казахстанская правда. - 1997, 23 апреля. 4. «О дальнейших мерах по совершенствованию административно- территориального устройства Республики Казахстан» Указ Президента Республики Казахстан от 3 мая 1997 г. //Казахстанская правда. 1997, 5 мая. Сейдін Н. Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасы: қалыптасуы, мәселелері және айқындалу барысы. - Алматы: ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ, 2006. -172 б. Верховный Совет Казахской ССР. О передаче Бостандыкского района и части земель Голодной степи из состава Казахской ССР в состав Узбекской ССР: Постановление // Казахстанская правда, 1956, 22 января. Сейдін Н. Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасы: қалыптасуы, мәселелері және айқындалу барысы. - Алматы: ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ, 2006. - 172 б. Белан П.С. Границы Казахстана: краткая история формирования. - Алматы: тарих тағлымы, 2008. - 156 с. отан тарихын жазуда елбасы н.ә. назарбаев еңбектерінің маңызы және ақпараттылығы А.А. Жацсылыкрва - әл-Фараби атындағы ҚазҰУ магистранты Еліміз сияқты жер көлемі жағынан әлемде тоғызыншы орында түратын, табиғи байлығы мол, береке-бірлігі жарасқан мемлекеттің төл тарихы кімді болса да қызықтырары даусыз. Тәуелсіздік алғаннан кейін, сан жылдар бойы саяси жүйенің бүғауында түншыққан тарихымыз яғни, қазақ тарихы объективті түрғыдан қайта жазуды талап етті. Осыған байланысты өткен тарихымыздың ақтаңдақ беттерін қайта қарап, тарихымызға қатысты мол деректер қорын жинап, үлттық түрғыдан қайта зерттеп, зерделей бастадық. Тарихымыздың ең бір күрделі де қайшылықты кезеңінде ел билігін қолға алған Н.Ә. Назарбаев, ел басқару ісімен қатар көптеген еңбектер жазып, Қазақстан тарихының жаңаша көзқарастарының негізін қалауға, молайтуға да өз үлесін қосып келеді. Бүл еңбектерде тарихымыздың барлық кезеңі қамтылған. Әсіресе, тәуелсіз мемлекетіміздің қалыптасу, нығаю және даму тарихы жан-жақтылы баяндалған. Сондықтан Отан тарихын жазуда Елбасы Н.Ә. Назарбаев еңбектерін пайдалану, оған талдау жасау өте маңызды мәселе болып табылады. Елбасының еңбектеріне тоқталсақ көпшілікке таныс «Әділеттің ақ жолы», «Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы», «Қазақстанның болашағы қоғамның идеологиялық бірлігінде», «Ғасырлар тоғысында», «Қазақстан - 2030», «Қалың елім қазағым», «Қазақстан - Ресей қатынастары», «Тарих толқынында», «Бейбітшілік кіндігі», «Сындарлы он жыл», «Еуразия жүрегінде» т.б. Бүл еңбектер жанры жағынан заманхат, естелік, ойтолғау, сүхбат, теориялық негіздеме, аналитикалық талдау, теориялық болжам, тарихи талдау болып келеді [1]. Тарих ғылымдарының докторы, профессор Қ.М. Атабаев: «Егер, деректің әлеуметтік табиғаты, сол деректі жасаушы субъекттің қоғамдағы орнымен анықталатындығын ескерсек, онда Н.Ә. Назарбаев еңбектері түңғыш Президентіміздің өзі туралы қүнды мағлүмат бере алатын маңызды дерек көздері міндетін де атқарады. Демек, Н.Ә. Назарбаевтың тәуелсіздік қарсаңында және тәуелсіздік жылдарында жазған еңбектері тек тәуелсіздік тарихының ғана емес, сонымен қатар оның Елбасы ретіндегі өз тарихының да, дәлірек айтсақ, өмірі мен қызметінің, саналы іс-әрекетінің, мақсаты мен мүддесінің, саяси көзқарасы мен қоғамдық және азаматтық позициясының қалыптасуы және даму динамикасы тарихының да дерек көздері болып табылады. Сондықтан Н.Ә. Назарбаев еңбектеріне тарихнамалық талдау жасау, оның тәуелсіз елдің түңғыш Президенті ретіндегі де, әлемдік деңгейдегі тарихи түлға ретіндегі де бейнесін айқындап, тәуелсіз Қазақстан мемлекетін қайта қүру және нығайту ісіндегі рөлі мен орнын аша түсуге көмектесері анық» [2] - деп атап көрсетеді. Шын мәнінде мемлекет және үлт тарихын жасаудағы жеке түлғаның рөлі маңызды екендігін ескерсек, профессор Қ.М. Атабаев мырзаның бүл пікірімен толық келісе отырып, Елбасы Нүрсүлтан Әбішүлы Назарбаевтың Қазақстан Республикасының түңғыш Президенті ретінде тәуелсіздік қарсаңында қаламынан туған еңбектері төл тарихымыздың нағыз бет-бейнесін анық көрсетер еңбектер деуге болады. Елбасы еңбектерінде қазақтың этногенезі жөнінде қазақ халқының түп төркіні шамамен төрт-бес мың жыл бүрынғы сақ тайпаларынан бастау алып, біздің заманымыздан бүрынғы ІІІ ғасырдан біздің заманымыздың V ғасырына дейін өмір сүрген үйсін, ғүн, қаңлы тайпалық бірлестіктері қазақ үлтының арғы тегін қалыптастырды деген көзқарасын айтады. Біз Елбасының бүл көзқарастарын «Тарих толқынында» атты еңбегіндегі Қазақстан тарихын кезеңдерге бөліп қарастыруынан көреміз. Онда Елбасы тәуелсіздікке дейінгі Қазақстан тарихын 12 кезеңге бөліп қарастырады. Алғашқы үш кезеңінде: «Қазақстанның бүкіл аумағын мал баққан ежелгі арийлердің сансыз көп тайпаларының игеруі... бүдан шамамен төрт-бес мың жыл бүрын арийлер тарихы мен рухының орталығы біртіндеп солтүстіктен оңтүстікке, Оңтүстік Оралдан Үнді өзенінің аңғарына қарай ауыса бастайды. Ал бүрынғы мекендерінде қалған халықтардың рухани өмірі біртіндеп әлсірей бастаған. Бүгінгі Қазақстан жерінде сол заманнан қалған жалғыз белгі Таңбалы қонысы болса керек. Бүдан үш-төрт мың жыл бүрынғы заман. Шығыста, Гоби далаларында арғы ғүн тайпаларының қалың толқыны туа бастайды. Бүдан 2,5-2 мың жылдар бүрын сол толқын біздің жерлерге жетеді. Ежелгі Ведалық қабаттарды жас жаңа толқын басады. Ол - Тәңірге табынған ғүндардың үштік үрдісі: Тәңірі - Аспан, Жер - Су, Ұмай - Мәңгілік ана [4]. Төртінші кезеңнен бастап сегізінші кезеңге дейін Қазақстан аумағын мекендеген түркі халықтары жайында айта келіп, олардың Қазақстан өңірінде ерте қалыптасқан үйсін, қаңлы, ғүн тайпалары сияқты тайпалық бірлестіктерді әрбір дәуірде жалғастырушы болғандығын, орта ғасырлардағы осы аталған тарихи процесстер қазақ халқының жеке үлт болып қалыптасу процессін бастады деген үстанымды айтады. Сондай-ақ, бүл көзқарасын былай дәлелдейді: «бүдан 1,5 мың жыл бүрынғы ғүн нәсілдері - түркілер -Ашина руының түркілері - Ордос алабынан ауған жүнді (жуан-жуан) тайпаларының ежелгі ақсүйек әулетінен тараған үрпақтар. Осынау жаңа рухани толқынның тоғысында түңғыш Түркі қағанаты Мәңгілік Ел бой көтереді. Бүл үшінші империя жергілікті сақ тайпаларын бүдан арғы мыңжылдықта ғүндардың арынды асау рухының ықпалымен таратып жіберіп, Байкалдан Каспийге дейінгі байтақ өлкені жайлап келген Түркі тайпаларымен біріктіріп, барлығын өз қанатының астына жинады» [5]. Бүдан әрі ХІІ-Х^ ғасырларға тоқталады. Қазақтың ең алғашқы қасіреті Шыңғыс әулетінің шабуылынан басталды. Бүл жойқын күші бар сойқанды толқын еді. Қазақ халқын алғаш рет боданға айналдырған бүл толқын оның тарихи түлғасын мылжалап, рухын бүзып, бірыңғай қазақ халқының табиғи дамуына көп-көп кедергі келтірді. Бүл кезеңнің басында атақты Майқы би дүниеге келді. Ел аузындағы аңыз бойынша ол біздің тарихымыздағы билер институтының түп атасы болды. Өз ойын одан әрі жалғаған Елбасы қазақ халқының қалыптасуы мен Қазақ хандығының қүрылуы әлеуметтік тарихи дамудың барлық үрдістерін бастан өткізген заңды қүбылыс деген көзқараста болды. Елбасы арнайы он бірінші кезең ретінде ХХ ғасырды жеке қарастырады. «Х^ІІІ-ХІХ ғасырларда Қазақ хандығы қүлағаннан кейін қазақтардың арынды рухы бүлақ етіп сыртқа шығудың әртүрлі жолдарын қарастырды. Төрелер мен қожалардың билігі қожырады, олардың үңірейіп бос түрған орындарына ешкім отырған жоқ. Бесінші империя - Ресей патшалығы да қүлағалы түрды. Сол кезде қазақтарда өз мемлекетін қүру үміті тағы да ояна тастайды. Бүл идеяның бастауында Алашорданың көсемдері Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтүрсынов, Мыржақып Дулатов және басқалар болды» [6]. Соңғы кезең ретінде 1980 жылдардың ортасынан бастап қарастырады. Онда Кеңес Одағының ыдырауын айта келіп, «Бірақ қүрметті орын бос түрмайды. Біз келесі жетінші империяның қүзырында боламыз ба, әлде дербес даму жолын жалғастырып, алыста қалған бабаларымыздың ғасырлар бойғы арманын жүзеге асырамыз ба?» [7] - деп оқырман қауымға үлкен ой тастайды. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың еңбектерінің негізгі идеясы Қазақстан территориясында өмір сүрген ежелгі ру-тайпалардың өзара тоғысуы мен бір-біріне түтастануынан, бытыраңқылықтан біртіндеп бір өңірге - Қазақстан аумағына келіп қосылып, шоғырлану барысынан қарастыру арқылы, қазақ үлтының жеке халық болып қалыптасуының үзақ тарихи эволюциялық даму процессін бастан кешті деген үстанымын айқындайды. Сонымен қатар ол, Қазақстандағы мемлекеттіліктің басталуын да Қазақстан жерінде ең ерте ел болып қүрылған үйсін, ғүн қаңлы мемлекеттерінен бастап, оның тарихи жалғасын түркі қағандықтары арқылы сабақтап, монғолдар жорығынан кейінгі үлттық мемлекеттің - Қазақ хандығының қүрылуына үластырады. Белгілі кәсіпкер, дінтанушы, тарихшы С. Салқынүлы Н.Ә. Назарбаев еңбектерінің тәуелсіз Қазақстан тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен ерекшеліктері, пайда болу объективтілігі мен тарихи жағдайы және сыныптау проблемалары, оларға Қазақстан Республикасында президенттік билік институтының пайда болуы және қалыптасу тарихының дерек көзі ретінде деректанулық талдау жасайды. С.Салқынүлы «Түңғыш Президент» еңбегінің негізгі зерттеу нысанының бірі - Нүрсүлтан Назарбаевтың шығармашылық еңбектері, сөйлеген сөздері. Ендеше осы еңбектер мен ел алдында сөйленген сөздер қоғамдық-әлеуметтік ахуалдың оң бағытқа өзгеруіне, халық санасының жаңғыруына қаншалықты игі ықпал жасады деген сүраққа жауап іздейді. Автор аталмыш еңбегінде Н.Назарбаевтың халықтың алдында сөйлеген сөздерінен үзінді келтіре отырып, «Н. Назарбаевтың бүл сөздері біздің тамыры тереңдегі бағзылық тарихы бар жас өскін мемлекетіміздің бүгінгі һәм жақын болашақтағы басты міндеттерін ғана емес, мәңгілік мүратын, күн тәртібінен түспейтін өзекті мәселелері шоғырын, сайып келгенде, бабалардың басты өсиеті - «бірлік болмай, тірлік болмасты» меңзейді дейді. Осындай орнықты үстаным арқасында ынтымаққа,ырыс-берекеге жеткен еліміздің екінші мыңжылдықтан күтері көп, иншалла»[8], - деп өзінің жарқын болашаққа деген үмітінің зор екенін көрсетеді. Қорыта келгенде, Қазақстан тарихына қатысты еңбектерді тарихнамалық түрғыдан зерттеу, салыстыра отырып талдау жасаудың өте өзекті мәселе екендігін ескерсек, осы түста қазақ тарихының барлық кезеңін қамтитын Елбасы Н.Ә. Назарбаев еңбектерінің қазақ тарихын зерттеудегі қажеттілігінің қаншалықты маңызды екендігі өз-өзінен түсінікті. Сондықтан біз Елбасы еңбектеріндегі Қазақстан тарихына қатысты мәселелерді жан-жақты ашып көрсетуіміз керек. Салқынов С. Нүрсүлтан Әбішүлы Назарбаев еңбектері тәуелсіз Қазақстан мемлекеттілігі тарихының дерек көзі (1990-2006 жж.). кан. диссер. авторефераты. 134 б. Қ.М. Атабаев, К.А. Тасилова, А.Ғ. Толамисов. Деректану пәнін оқытудың методикасы. Алматы «Қазақуниверситеті», 2011. - 299 б. Назарбаев Н. Тарих толқынында. - Алматы: Атамүра, 1999. - 296 б. Назарбаев Н. Тарих толқынында. - Алматы: Атамүра, 1999. - 296 б. Бүл да сонда. Бүл да сонда. Бүл да сонда С. Салқынүлы. Түңғыш Президент. - Алматы, «Бабамүра-м», 2006. - 253 б. МАЗМҰНЫ - СОДЕРЖАНИЕ Таймағамбетов Ж.Қ. Алғы сөз 3 Турмухаметова М. Внедрение автоматизированных информационных технологий в архивных учреждениях 4 Ботанов А. Информатизация архива: состояние и актуальные задачи развития 10 Омарбеков Т.О Ақпараттық технология және қазақ тарихынан мамандар дайындау мәселелері 12 КипйакЬауеуа 2һ. Теасһіпд һівтогу ав паһопаі: сИдгіаІ Іесһпоіодіев апсі һівтогу есшсаһоп іп іһе XXI сепһігу 20 Алимгазинов К.Ш. Становление информационного общества в Казахстане: паттерны глокализации (2012) 25 Жакишева С.А. Информатизация исторической науки Казахстана 41 Садвокасова З.Т. Информационные технологии в процессе изучения истории Казахстана: плюсы и минусы 47 Жанбосинова А.С. Инновационные технологии в рамках курса «Новейшая история Казахстана» 53 Төлебаев Т.Ә. Аудиовизуалды қүжаттардың ерекшеліктері туралы зерттеулер 58 Әбдіғұлова Б.Қ. «Тарихты оқытудағы ақпараттық технология» курсының студентттерге сапалы білім берудегі мүмкіндіктері 63 Мұхатова О.Х. Қазақ даласының отар елге айналуын зерттеу бағыттары 69 Сайлан Б. Кеңестік биліктегі жастар саясатына теориялық және методологиялық көзқарас 71 Калыш А.Б., Эгамбердиев М.Ш. Түркия интернет ресурстарының отан тарихын зерделеудегі маңызы мен рөлі 78 Қозыбақова Ф.А. Қазақстан тарихын оқытуда қазақ әдебиеті материалдарын пайдалану әдістері 83 Шамшиденова Ф.М. Компьютерлік карталарды елді мекендердің тарихын зерттеуде пайдалану 86 Жакупова Г.Т. Значение преподавания «Исторической информатики» в контексте инновациционных технологий 88 Байгунаков Д.С. Қазақстан музейлерінде ақпараттық-қатынас технологияларын пайдалану мәселелері 94 Оразгалиева А.К., Нысанбаева Г.К. Информационно-образовательная среда как фактор повышения качества образования и информационной культуры 99 Далаева Т.Т., Байдильдина С.Х. Интернет ресурсы и проблемы истории независимого Казахстана 103 Абдилдабекова А.М. Интернет-технологии и историческое образование 107 Хасанаева Л.М.,Уразбаева А.М. Мұрағат құжаттарын электронды нұсқада жариялау мәселелері 111 Телеуова Э.Т. ЖОО-да білім беру жүйесі: әлемдік және отандық тенденциялар бойынша дайджест 115 Удербаева С.К. Интернет ресурсы в образовательном процессе 119 Уразбаева А.М., Хасанаева Л.М. Ресей мемлекеттік әлеуметтік саяси тарих мұрағаты қорларының ақпараттық қоғамдағы деректік маңызы 122 Мийманбаева Ф.Н. Роль исторического факта в реконструкции аграрной истории Семиречья в начале XX века 125 Смағұлов С. «ҚазҰУ студенті оқуға тиіс 100 кітап» жобасына сай «Қазақстан тарихы» пәнін оқытуда көркем әдебиетті пайдалану мәселелері 132 Саржанова С.С. Қазақстан тарихын оқытудағы интерактивті әдістер... 139 Сабденова Г.Е. Мұрағат саласында ақпараттық технологиялардың тиімділігін арттырудың кейбір мәселелері 144 Майданали З. Проблемы использования интернет-ресурсов в преподавании профессионального русского языка историка 149 Саркенова К. Тарихи зерттеулер мен онда қолданылатын ақпараттық технология 153 Алпысбаева Н.К., Кажбиева А.Т. Аудиовизуалды құжаттарды жаңа ақпараттық технологияларға көшіру мәселелері 161 Садыкова Р.О. Оқыту үрдісіндегі инновациялық жаңа оқыту әдістерін пайдалану тиімділігі 167 Рүстем К.М. Уикипедия ашық энциклопедиясында Қазақстан тарихы бойынша білімді қалыптастыру 171 Сагандыкова А. Б. Интернет-ресурсы в информационном пространстве и проблемы изучения истории древнего Казахстана 173 Конкабаева А. Интернет ресурсындағы Отан тарихы мәселесі 179 Омарова Г.А. Тәуелсіз Қазақстандағы әкімшілік-территориялық өзгерістер 181 Жаксылыкова А.А. Отан тарихын жазуда елбасы Н.Ә. Назарбаев еңбектерінің маңызы және ақпараттылығы 187 Ғылыми басылым «АҚПАРАТТЫҚ-ҚАТЫНАС ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІ МЕН ОТАН ТАРИХЫНЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ» атты Республикалық ғылыми-тәжірбиелік конференцияның МАТЕРИАЛДАРЫ 12 желтоқсан 2012 ж. иб№ Басуға жылы қол қойылды. Пішімі Көлемі б т. Офсеттік қағаз. Сандық басылыс. Тапсырыс № Таралымы 500 дана. Бағасы келісімді. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің «Қазақ университеті» баспасы. 050040, Алматы қаласы, әл-Фараби даңғылы, 71. «Қазақ университеті» баспаханасында басылды. Каталог: media -> upload upload -> Хайрулдаева А. М. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ және «Ғылым ордасы» upload -> Жандарбек з upload -> Ауызша тарих: деректемелік талдау мәселелері ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының Тарихнама, деректану және заманауи методология upload -> Ханкелді Әбжанов, Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының директоры upload -> Боранбаева б. С upload -> А. А. Оралова ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының ғылыми қызметкері жеңіс үшін күрескен азаматқа тағзым upload -> Кафедрасының доценті, тарих ғылымдарының кандидаты upload -> Қазақстан тарихы upload -> Мақалада Мәскеу мұрағаттарында және Санкт-Петербор шаһарларында жинақталған Қазақ халқының тарихи-этнографиялық жәдігерлері туралы деректер сөз болады upload -> Сапакова К. Н. 2 курс магистранты ХХ ғасыр басындағЫ Ұлттық элитаның Қалыптасу тарихынан жүктеу/скачать 5,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|