сенумен байланысты. Олар:  1-тексерме

сенумен
байланысты. Олар: 
1-тексерме
. Дөңгелек пішінді теңгерме білігі нивелир айналымы білігіне 
параллель болуы керек , яғни II
1
//I
/
I
/
1
; 
2-тексерме
. Қыл сызықты тордағы ортаңғы горизонталь сызық нивелир 
айналымы білігіне перпендикуляр болу керек, яғни Ө 

II
1
; 
3-тексерме
. Цилиндр пішінді теңгерме білігі дүрбінің нысаналау білігіне 
параллель болу керек, яғни ИИ
1
//UU
1
. 
Мұндағы 1-ші және 2-ші тексермелер теодолит бойынша орындалатын 1-
ші және 4-ші шарттардың тексерілу және түзетілу жөн-жосығына ұқсас. 
Сондықтан, төменде 3-ші сенімге –нивелирдің 
ең қажетті
шартына 
тоқталайық.
Бұл шарттың 
тексерілуі
екі мәрте нивелирлеу тәсілімен былайша 
орындалады:
1) ең алдымен жер бетінде өзара 50-70 ара қашықтықты екі нүктеге қада 
қағады (5-сурет); 
2) Нивелирді 1-ші нүктеде орнықтырып, оның биіктігін і
1
өлшейді де, 2-
ші нүктеде тік тұрғызылған алабағаннан /рейкадан/ в
1
өлшемі алынады. 
Бірінші рет нивелирлеу осылайша аяқталады (5-сурет,а); 
3) нивелир мен алабаған орындарын өзара ауыстырып, екінші рет 
нивелирлеуге кіріседі, яғни нивелирді 2-ші нүктеде орнықтырып, оның 
биіктігін і
2
өлшейді де, 1-ші нүктеде тік тұрғызылған алабағаннан в
2
өлшемі 
алынады (5-сурет,б);
4/ ИИ
1
және UU
1
біліктерінің өзара параллель болмауы салдарынан 
алабаған бетінде «х»-ке тең сызықтық ауытқы пайда болады. Осы «х» 

ауытқуы және і
1
, в
1
, і
2
, в
2
өлшемдеріне байланысты сызбалық талдаудан «һ» 
салыстырмалы биіктігін анықтаудың мынадай екі өрнегін жазуға болады: 
һ=i
1
+x-в
1
, /1/ және һ= в
2
-x -i
2
, /2/
Бұларды өзара теңдестіруден,
i
1
+x-в
1
= в
2
-i
2
-x 
табылатын сызықтық ауытқу: 
х=( 
2
2
2
1
2
1
i
i
b
b



) /3/ 
Егер осы өрнекпен ізделіп табылатын (х) –сызықтық ауытқу қалыпты 
мөлшерден /

4мм/ аспаса, онда нивелирдің ең қажетті шартының қатаң 
сақталғаны. 
Ондай болмаса, түзету жұмысы орындалуы керек.
Ол үшін:
1) нивелирдің соңғы, яғни 2-ші нүктеде орныққан қалпында рейкалық 
дұрыс мәнін в
/
2
=в
2
-х есептейді ;
2) элевациялау әрекеті арқылы осы в
/
2
өлшемін 1-ші нүктедегі алабаған 
бетінде дәлдестіреді. Бұл әрекет теңгерме көпіршігін қақ ортадан алшақтауға 
әкеледі; 
3) бұл алшақтықты жою үшін, түзету бұрандаларының /3-сурет, /9// 
реттелуі арқылы көпіршік қайтадан қақ ортаға әкелінеді. Осымен 3-шарттың 
түзетілуі аяқталады.