1-бөлім. Тірі табиғат
1.1Өсімдіктерге қамқорлық жасау
0.1.1.1.Табиғат бұрышындағы өсімдіктерге күтім жасау
0.1.1.2. Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктерді атау
0.1.1.3.Табиғатта өзін-өзі ұстай білудің ережесі
1.2Жануарларға қамқорлық жасау
.Табиғат бұрышындағы жануарларға күтімжасау
.Қазақстанның қорықтарынатау
0.1.2.3. Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар
1.3 Адамның өміріне қажетті жағдайлар
0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу
2-бөлім Өлі табиғат
2.2 Су, жер, ауаға қамқорлық
0.2.2.1.Балаларды қоршаған ортаның қоқыспен ластану мəселесімен таныстыру
0.2.2.2. Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетін анықтау
0.2.2.2 Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетін анықтау
16. Біз табиғатты қорғаймыз
Ортамерзімді жоспарлау
Пəн бағдарламасына сілтеме
Оқумақсаттары
Ұсынылатын оқыту іс-қызметі
Педагогке арналғанескертпелер
Оқытуресурстары
Тірі табиғат
1.1Өсімдіктерге қамқорлық жасау
0.1.1.1.Табиғат бұрышындағы өсімдіктерге күтім жасау
1. Бөлме өсімдіктерін күту Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады.
Бөлме өсімдіктері – адамдар өз қолдарымен əртүрлі мақсатта өсіретін өсімдіктер.
Өсімдіктің не үшін бөлме өсімдігі деп аталатынын, олардың айырмашылықтарын түсіндіру.
Бөлме өсімдіктерінің күту жолдарын, əр өсімдіктің ерекшелігін айта білу.
Баланың бойына байқағыштық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу. Балалармен бірлесіп гүлдерді қалай күту керектігі туралы қорытынды жасалады.
Өсімдіктерді қалай суғару, аптасына қанша рет суғару
(Ұ) ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу.
«Психологиялық дайындық».
«Өсімдіктер» туралы мəтін оқу
Музыкалық əуен
(Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Балалар үлестірмелі материалдан бөлме өсімдіктерін аттарын атай алуы тиіс.
Бөлме өсімдіктері бейнеленген суреттер.
(Ұ)Бөлме ішіндегі өсімдіктерді көрсету, оларға сипаттама беру. Аттарын, ерекшеліктерін күтімі туралы əңгімелеп беру.
(Ө) Балаларға бөлме гүлінің суретін салуды ұсыныңыз. «Бөлме өсімдігінің тіршілігі үшін не қажет?» деген тақырыпта балалардың ой-пікірін білу.
Бөлме өсімдіктері.
(Ұ)Бөлме өсімдіктерінің құрылысын, қызметін түсіндіру. Бөлме өсімдігінің адамға тигізер пайдасын сипаттау.
Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі. Бөлме өсімдігін күтуді сурет бойынша рет-ретімен орналастыру. Жылу, су, жарық, топырақтың бөлме өсімдігіне не үшін қажет екенін түсіндіру.
Суреттерді бояу.
(Ө) Рефлексия кезеңінде бала ҰОҚ барысында нені үйренгендерін, ҰОҚ басында қойылған мақсатқа жеткен, жетпегендерін өзі саралауы тиіс.
0.1.1.2. Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктерді атау
(Ұ) ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. Қызыл кітап туралы түсініктерін кеңейту.
(Ұ)Педагог балалардың білімдерін
керектігі, шаңнан қалай тазарту керектігі,ылғал сүйетін жəне күнді сүйетін өсімдіктердің орналасуы туралытүсіндіріледі.
Өсімдік дегеніміз – құрлықтың барлық жерінде өсетін, суда да кездесетін түрлері бар,тыныс алатын, қоректенетін жанды табиғат бөлігі.
Қорытынды жасату: бөлме өсімдіктері бізге пайда əкеледі. Олар əдемі болу үшін, оларды күтіп-баптауқажет.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: жапырақтарды əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– қоңыр.
2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл.
2. Қызыл кітаптағы өсімдіктер əлемі
Сурет бойынша əңгіме құрау ұсынылады. Қызыл кітап туралы түсінік беріледі, өсімдіктерді не үшін енгізгені туралы айтылады. Жер
Əліппе-дəптер.
Əліппе-дəптер.
Өсімдіктердің
белсендіреді. Мақсатты тұжырымдау. Балалар үлестірмелі материалдардан өсімдіктердің жойылып бара жатқан кейбір өсімдіктердің суреттері көрсетіліп, таныстырылады. (Ұ)Сұрақтар қойылады: Қызыл кітап не үшін қажет? Қызыл кітапқа қандай өсімдіктерді кіргізеді? Не үшін Қызыл кітап деп аталған?
(Ұ)Өсімдік тіршілігі үшін зиян тигізетін жағдайларды атау, белгілеу. Адам əрекеттерінің өсімдікке тигізетін пайдалы жəне зиянжақтарын атапкөрсету.
(Ұ)Қызыл кітаптың аталу себебін түсіндіру. Дəптерде жазылған түсініктемені оқып түсіндіру.
(Ұ, Ө) Əліппе-дəптердегі тапсырмалар ретімен орындатылады.
0.1.1.3.Табиғатта өзін-өзі ұстай білудің
бетінен жойылып бара жатқан өсімдіктер жəне оларды қорғау керектігі туралы əңгімелеп береді.
Баланың бойына мейірімділік, жанашырлық, қамқорлық, аяушылық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу.
Өсімдіктерді танып-білуге деген құштарлықтарын ояту, талпындыру.
Қызыл кітапқа – сирек кездесетін, ерекше қорғауды қажет ететін өсімдіктер мен жануарлар түрлері тіркеледі.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: жапырақты əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– қоңыр.
2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл.
суреттері.
Əліппе-дəптер.
Əліппе-дəптер.
ережесі
(Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. ҰОҚ-ға кіріспе ретінде мəтін не өлең жолдарын оқу.
(Ұ)Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ соңында қандай мақсатқа жететіндіктерін анықтайды.
(Ұ) Табиғатта өзін-өзі ұстай білу ережесі туралы суреттер көрсету арқылы əңгімелеу.
Бақылау. Педагог балаларға табиғаттағы ережелерді өзін-өзі ұстай білу ережесін сақтамасақ не болатындығы туралы БОЛЖАМДАР ұсынуды сұрайды. (Қоқыстарды табиғат аясына лақтыра салу, ағаштарды кесу сияқты суреті бар карточка тақтаға ілінеді). Ағаштың суреті бар карточка тақтаға бекітіледі). Табиғатта өзін-өзі ұстай білу ережесін орындамасақ не болар еді? (болжамыңыз). Ал егер табиғаттағы өзін-өзі ұстай білу ережесін сақтай білсек не болады?
Табиғаттағы өзін-өзі ұстау ережелері:
1.Қоқысты кез келген жерге тастама, арнайы қоқыс жəшігіне сал!
3. Табиғатта өзін-өзі ұстай білу ережесі Мəтін не өлең жолдарын оқу. Балаларға, адамзат үшін табиғаттың маңыздылығын түсіндіру.
Адамның табиғатқа қамқорлықпен қарау керектігін түсіндіру.
Балаларға түсінікті жəне қарапайым суреттерді қолдану.
Үлгі сұрақтар:
Адам табиғатта қандай ережелерді сақтаукерек?
Табиғаттықорғау жолдарықандай?
Табиғаттың адам өміріндегі маңызықандай?
Табиғатқа қамқорлық дегенді
қалай түсінесіңдер? Қорытынды жасай отырып: балалар мына түсініктерді ұғынуықажет:
Табиғаттың адам өміріндегі маңызы зор. Адамның табиғатсыз өмір сүруі мүмкін емес. Сондықтан табиғатты аялай білу керек.
Əліппе-дəптер.
2.Ағаштарды кеспе, бұтағын сындырма!
3.Жануарларға зиян келтірме, қамқорлық жаса!
4.Құстарды өлтірме, ұя жасап қамқорлық көрсет!
5.Өсімдіктерді (шөптер, гүлдер) жұлма!
6.Суды ластама, керісінше қоқыстардан тазарт!
6.Табиғат аясында жерге түкірме! 7.Табиғатқа қиянат жасама! Табиғатқа шынайы қамқорлық жасай біл!
Өзіндік жұмыс:«Сен қандай ереже ұсынар ең? Тəжірибелік жұмыс іс-əрекеті
«Жарамсыз заттан жарамды зат жасау». Қоқыстарды табиғат аясына лақтырмай керісінше жарамды затқа айналдыру.
Табиғатқа қамқорлық – табиғатты зиянды заттардан қорғап, оны сақтап қалу.
Пайдалы іс-əрекет – нəтижесінде жақсы көрсеткіштер болатын іс- əрекет.
Зиян келтіретін амалдар – өзінен кейін жамандық қана қалдыратын амалдар.
Ережерлерді суреттер көрсету арқылы түсінді.
Балалар жеке немесе топ болып жұмыс істейді.Өзіндік ережелерін ұсыну.
Балаларға қорытынды жасауға көмектесу.
Балаларға жарамсыз заттардан жарамды зат жасауға үйрету.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: жапырақтарды əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– қоңыр.
2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл.
Қорапшалар, қайшы, желім.
Əліппе-дəптер.
1.2 Жануарларға қамқорлық жасау
0.1.2.1.Табиғат бұрышындағы жануарларға күтім жасау
(Ұ)ҰОҚ-ға қолайлы жағдай орнатыңыз.
(Ұ)Жануарлар туралы жұмбақтар шешкізу.
(Ұ)Жұмбақтардың жауап-суреттерін көрсету. Бұл жануарлардың қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар? Жануарларға қалай күтім жасаймыз?
(Ұ, ОТ)Сұрақтарды қоя отырып, балалардың табиғат бұрышындағы жануарлар туралы қандай білімдері бар екенін тексеру.
Жануарлар күтімінде қандай ерекшеліктер бар? Жануарлардың қайсысы қандай тамақ түрімен тамақтанатынын білесіңдер ме?
Олардың тіршілік ету ортасы қандай? Тəжірибе жасау:
1-тəжірибе: «Жануарлар күтіміне қажетті жағдайлар». Бір жануарға бақылау жүргізу.
Оның ауасыз,сусыз, қорексіз тіршілік ете алмайтынын дəлелдеу.
4. Табиғат бұрышындағы жануарларға қамқорлық Осы ҰОҚ-ның тақырыбын балалардың өздеріне тапқызу қажет.
Балалардың білімдеріне сүйеніңіз.
Балалар бір-біріне сұрақтар қояды, қиналған сəтте бір- біріне көмектеседі. Табиғат бұрышындағы жануарлар күтімі туралы əңгімелеп береді.
Неліктен жануарларға əртүрлі қорек, əртүрлі орта қажет екендігі түсіндіріледі.
Жануарлар – жүруге жəне сезінуге бейім тіршілік иесі.
Жануарлардың тіршілік ортасы – тіршілік етуіне қолайлы жағдайлар бар мекен. Жануарларға қажеттіүш
Табиғат бұрышы.
2-тəжірибе: «Əртүрлі жағдайдағы жануарлар тіршілігін бақылау». Мысалы, балық пен тотықұс тіршілігін бақылату.
(Т, ОТ)«Жануарлар əлемі» ойыны.Көп карточкалардың ішінен бір жануардың суреті бар карточканы алып, сызба бойынша өсімдіктің бөліктерін олардың қызметінсипаттайды.
(Ұ, Ж)Табиғат бұрышындағы жануарлар тіршілігі үшін қажетті жағдайларды атап беріңдер?
Жануарлардың бір-бірінен ерекшелігі неде? Олар қандай жағдайларда өмір сүре алмайды?
(Ұ, Ө) Əліппе-дəптермен жұмыс. Тапырмаларды ретімен орындату.
(Ұ)Сергіту сəті.
(Ұ)Жануарлардың адам өміріне пайдасын суреттер арқылы көрсету əңгімелеп беру.
Сипаттамалары белгіленген өсімдіктердің аттарын атай білу іскерліктері.
Рефрексивтік бағалау
тіршілік ету ортасы бар: су, құрлық, топырақ.
Табиғат бұрышындағы бір жануарды таңдап, мұқият қарап, өзгерістерін бақылату.
Маусымдық өзгерістер жануарлардың тіршілігіне қалай əсер ететінін айтады.
Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі.
Дəптермен жұмыстан кейін балалардан өздерінің ҰОҚ- дағы іс-əрекеттерін бағалауды сұраңыз.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: аквариумды əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– қоңыр.
2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – көк.
Табиғат бұрышы.
Карточкалар.
Əліппе-дəптер.
Əліппе-дəптер.
0.1.2.1.Табиғат бұрышындағы жануарларға күтім жасау
(Ұ)ҰОҚ-ға қолайлы жағдай орнатыңыз.
(Ұ) Балықтар туралы жұмбақтар шешкізу.
(Ұ)Жұмбақтардың жауап-суреттерін көрсету. Бұл балықтардың қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар? Балықтарға қалай күтім жасаймыз?
(Ұ, ОТ) Балалардың табиғат бұрышындағы жануарлар туралы қандай білімдері бар екенін тексеру. Балықтар күтімінде қандай ерекшеліктер бар? Балықтар немен тамақтанатынын білесіңдер ме?
Олардың тіршілік ету ортасы қандай? Тəжірибе жасау:
1-тəжірибе: « Балықтар күтіміне қажетті жағдайлар». Аквариумдегі балықтарға бақылау жүргізу. Олардың
3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл.
5. Балықты қалай күтуге болады ? Осы ҰОҚ-ның тақырыбын балалардың өздеріне тапқызу қажет.
Балалардың білімдеріне сүйеніңіз.
Балалар бір-біріне сұрақтар қояды, қиналған сəтте бір- біріне көмектеседі. Табиғат бұрышындағы жануарлар күтімі туралы əңгімелеп береді.
Неліктен жануарларға əртүрлі қорек, əртүрлі орта қажет екендігі түсіндіріледі.
Жануарлардың суреттері.
«Жануарлар əлемі» бейнетаспасы.
Əртүрлі жануарлар суреттері
қалай қоректенгенін, түр-түсін, көлемін бақылату.
2-тəжірибе: «Əртүрлі жағдайдағы жануарлар тіршілігін бақылау». Мысалы, балық пен тотықұс тіршілігін бақылату.
(Ұ, Ж) Балықтар тіршілігі үшін қажетті жағдайларды атап беріңдер? Жануарлардың бір-бірінен ерекшелігі неде? Олар қандай жағдайларда өмір суре алмайды?
Əліппе-дəптермен жұмыс.
(Ұ)Сергіту сəті.
Адамдардың балықтар тіршілігіне, өсуіне қандай əсері бар екенін болжамдап айту.
(Ұ) Балықтардың пайдасын суреттер арқылы көрсету əңгімелеп беру.
Балықтар тұзды немесе тұщы суларда тіршілік ете алады.
Балықты кез келген жерден аулауға болмайды жəне кез келген адам балықты аулай алмайды оған əдейі рұқсат қағазын алу керек. Тек қана бекіре емес балық түрлері өте көп. Мысалы: шортан, жайын, көксерке, алабұға, дельфин, кит. Аквариум балықтары кішкентай болады.
Дəптермен жұмыстан кейін балалардан өздерінің ҰОҚ- дағы іс-əрекеттерін бағалауды сұраңыз.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: аквариумды əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– қоңыр.
2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – көк.
Тақырып бойынша сурет.
Əртүрлі балық түрлерінің суреттері.
Балықтар туралы бейнетаспа.
Əліппе-дəптер.
0.1.2.2.Қазақстанның қорықтарын атау
(Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу.
Қорық дегеннің не екенін түсіндіру. Қазақстан қорықтарын атау.
(Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Мақсатты тұжырымдау. Балалар үлестірмелі материалдарды қолданып, «қорық», «қорықшы» деген ұғымдарға көңіл бөледі.
(Ұ)Сұрақтар қойылады: Қорықтар туралы естігендерің бар ма? Неге оны біз оқып, білуіміз керек? Қорықтарды білудің маңыздылығы неде? т.б.
(Ұ)«Қорық» деген сөздің мағынасын түсіндіру.
Қорықтың қажеттілігі неде деп ойлайсыңдар?
Қазақстанда қандай қорықтарбар?
Сенің өлкеңде қандай қорық бар? Осы сұрақтарға жауапіздеу.
3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл.
6. Қазақстанның қорықтары Рефлексия кезеңінде берілген мақсатқа оралып отыру.
Балаларға қорықтар туралы түсінік беру, оның маңыздылығын ұғындыру.
Балаларға қорықтардың маңыздылығын түсіндіру. Баланың бойында байқағыштық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу.
Қорықтар ұғымын тез əрі түсініктірек байқай білу іскерлігі;
Сұрақ қоя білуіскерлігі;
Үйренген ақпараттың қорытындысын жеткізе білу іскерлігі;
Байқағанын шығармашылықпен жеткізе білу шеберлігі.
Үлгі сұрақтар:
Қорық дегенімізне?
Ол бізге не үшінқажет?
Жануарлар мен өсімдіктерді танып-білуге деген құштарлықтарын ояту,
Əліппе-дəптер.
Қазақстанның қорықтары бейнеленген суреттер.
(Ұ)Қорықтардың атауларын атау. Қорықта ерекше қорғалатын жануарлар мен өсімдік түрлерімен таныстыру.
(Ұ)Балаларға жануарлардың дыбысы бар жазбаны қосып, қандай жануар екенін табуға тапсырма беру.
Тапсырма барысында мынадай сұрақтар қою: Аталған жануарлар туралы не білесіңдер? Қандай жерлерді мекендейді?
Ерекше қорғалатын аймақтарда мекендейтін жануарларды атау.
Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі.
(Ө)Рефлексивтік бағала
0.1.2.2.Қазақстанның қорықтарын атау (Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. ҰОҚ-ға кіріспе ретінде өлең жолдарын оқу.
талпындыру жəне «Қорық» ұғымымен таныстыру Қорық – азайып бара жатқан өсімдіктер мен жануарлар ерекше қорғалатынаймақ.
Қазақстанда Ақсу-Жабағылы мемлекеттiк табиғи қорығы, Алматы , Наурызым , Барсакелмес, Қорғалжың, Марқакөл, Үстірт мемлекеттiк табиғи қорықтары бар.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: барысты əртүрлі түспен бояйды.
(Ұ)Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ соңында қандай мақсатқа жететіндіктерін анықтайды.
(Т, ОТ)«Табиғатты аялайық» ойыны Əр бала жанды табиғат түрлерін плакатқа жапсырып, табиғат көрінісін бейнелей отырып, тыйым сөздер айтады.
(Ө)Балаларға орман-тоғайларда өсетін өсімдіктер мен ағаштардың суретін салуды ұсыныңыз. Орман өсімдіктері,ормандар бізге не үшін қажет? деген тақырыпта балалардың ой-пікірін білу: «Орман тіршілік үшін аса қажет, ауаны тазартыптұрады.
Орманды ұрлап кесетін адамдардан, зиянды жəндіктерден, өрттен қорғау керек. Адамдар орман ішін ағаштардың шірігінен, қураған ағаштардан тазартады. Ағашы кесілген жерлерге жас көшеттер отырғызылады».
Тірек сөздермен жұмыс.
Балалардан орман-тоғайларды қорғаудың маңызы жайлы ойланып
Рефлексия кезеңінде берілген мақсатқа оралып отыру.
Табиғат туралы өлең жолдарын оқу.
Балаларды табиғатты аялап, табиғаттағы пайдалы іс-əрекет арқылы оны қорғауға үйрету. Барлық балалардың ойынға белсене қатысуын қадағалау.
Үлгі сұрақтар: 1.Орманда қандай
4.Орман мен тоғайдың айырмашылығы қандай? Орман адамдардың денсаулығы үшін қажет екендігін ұғындыру.
ҰОҚ барысында өз ойларын нақты жеткізуге баулу.
Орман-тоғай суреттері.
жауап берулерін өтіну. Орман- тоғайдың пайдасы жəне маңызы жайында əңгіме жүргізу.
(Ұ)Сергіту сəті.
Əліппе-дəптерімен жұмыс. Қорытындылау.
0.1.2.3. Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар
(Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу.Қызыл кітап не үшін қажет екендігін түсіндіру.
(Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Мақсатты тұжырымдау.
(Ұ)Сұрақтар қойылады: Ерекше
«Табиғат дыбыстары» əуендерін тыңдату.
Тапсырмаларды орындату. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: ағашты əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– діңін қоңыр түспен бояу. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын –
жапырақтарын жасыл түспен бояу.
3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жапырақтарын жасыл, діңін қоңыр түспен бояу.
8. Қызыл кітаптағы жануарлар дүниесі Сурет бойынша əңгіме құрастыру ұсынылады.Адамға жануарлардың пайдасы туралы түсінік беріледі.
Балалар сурет бойынша ҰОҚтақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ-ның соңында қандай мақсатқа жеткендерін байқауға болады.
Аудиотаспа.
Əліппе-дəптер
Жануарлар суреттері немесе
қорғауды қажет ететін жануарлар туралы не білесіңдер? Жануарлардың саны неліктен азайды деп ойлайсыңдар? Адам тіршілігі дануарларға қаншалықты əсер етеді? Жануарлар санының азаюына адамдар себепші болды ма, қалай ойлайсыңдар?
(Ұ, Ө) Əліппе-дəптермен жұмыс. (Ұ)Балаларға жануарлардың дыбысын тыңдатып, сұрақтар қою.
Қорытындылау.
Баланың бойына байқағыштық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу.
Жануарлардың адам өміріне маңызы туралы танып-білуге деген құштарлықтарын тəжірибе арқылы ояту, талпындыру.
Қызыл кітапқа енген жануарларды қалай қорғайтыны туралы балаларға түсінік беру.
Жануарлардың адам үшін маңыздылығын балаға ұғындыру
Жоспар бойынша жұмыс жүргізу.
Əліппе-дəптердегі тапсырмаларды орындау. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: барысты əртүрлі түспен бояйды.
Жануарлардың əртүрлі дыбыстарын үнтаспадан тыңдату
Əліппе-дəптер.
2. Өлі табиғат
2.1 Су, жер, ауаға қамқорлық
0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу
(Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. Судың адам өміріндегі маңызы туралы түсінік беру.
(Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді.Мақсатты тұжырымдау. Балалар үлестірмелі материалдардан
«су» деген сөздерді табады.
(Ұ) Сұрақтар қойылады: Су дегеніміз не? Судың қандай қасиеті бар? Адам үшін судың пайдасы қандай? Судың түсі қандай?
Адамдар сусыз өмір сүре ала ма? Суды қайдан аламыз? Судың пайдасы қандай?
Тəжірибе жасау.
Тəжірибе: Судың түсі қандай? Су мен сүтті салыстырту.
(Ұ) Балаларға судың дыбысын тыңдатып, сұрақтар қою: Судан қандай дыбыс шығады? Су суық
9. Су – өмірдің нəрі
Сурет бойынша əңгіме құрастыру ұсынылады.Адамға судың пайдасы туралы түсінік беріледі. Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ соңында қандай мақсатқа жеткендерін байқауға болады.
Баланың бойына байқағыштық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу.
Судың ерекшелігін байқай білу іскерлігі.
Сұрақ қоя білуіскерлігі.
Бақылауының қорытындысын жеткізе білу іскерлігі.
Байқағанын шығармашылықпен жеткізе білушеберлігі.
Табиғаттағы судың маңызы туралы танып-білуге деген құштарлықтарын тəжірибе арқылы ояту, талпындыру.
Судың түссіз болатыны туралы жүйелі түсінік беру.
Əліппе-дəптері
Əліппе-дəптер
Судың күйлері бейнеленген
температурада неге айналады? (Ұ) «Су» деген түсініктерінбекіту.
(Ұ) Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі.
(Ө) Рефлексивтік бағалау.
0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу
(Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу.
«Психологиялық дайындық».
Судың үш күйін жүйелі түрде түсіндіру, тəжірибе жасату арқылы балалардың зерттеушілік қабілеттерін дамыту.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну:
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– тек кранды қоңыр түспен бояу.
2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – кранды қоңыр, ыдысды сары түспен бояу.
3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – кранды қоңыр, ыдысты сары, суреттің фонын көк түспен бояу.
10. Тіршіліктегі ауаның рөлі Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады.
Ауасыз тіршілік ету мүмкін еместігі, ауаны ластамау қаншалықты маңызды екенін
суреттер.
Əліппе-дəптер.
Табиғат жайлы бейнебаян, сурет.
(Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Балалар үлестірмелі материалдан ауаның тіршілік үшін маңыздылығын түсіндіре алулары тиіс.
(Ұ)Ауа не себепті ластануда? Ауаны таза ұстау үшін не істеу керек?
Суреттерге қарап өз ойларын айтады.
(Ө)Балаларға əртүрлізауыт, фабрикалардың суретін көрсету.Олардың қаншалықты ауаны ластап жатқанын түсіндіру, «Ауаны тағы не ластауы мүмкін?» деген сұрақтарға жауап іздейді.
(Ұ) Ауаны ластайтын жағдайларды атай алу. Ол қаншалықты зиян екенін түсіндіру. Ауаны таза ұстау үшін адамдар не істей алады өз ой- тұжырымдарымен бөлісу.
Тəжірбие жасау.
1.Ыдыстағы суға допты (шарды) салады. Оның не себепті батпайтынын түсіндіреді.
2.Ауасыз өмір сүре аламыз ба? Ол үшін тыныс мүшелерін бекітіп, тыныс алмау керектігі ұсынылады. Нəтижесінде адам ауасыз өмір сүре алмайтыны туралы тұжырым жасалады.
балаларға түсіндіру.
Ауа – адамның, жануар мен өсімдіктер əлемінің тіршілік ортасы.
Ауаның ластануы –əртүрлі газдардың, қатты жəне сұйық заттардың немесе қалдықтардың ауаға қосылуы. Олар жер бетіндегі жан- жануарлар мен өсімдіктер дүниесіне жəне адам өміріне зиянын тигізеді.
Ауаның əртүрлі заттармен ластануы тыныс мүшелерінің ауруына əкеліп соқтырады.
Қорытынды жасату: Тіршілік үшін ауа өте қажет, сондықтан ауаны ластамау қажет.
Дəптермен жұмысты орындап болған соң, өз жұмыстарын
Əртүрлі зауыт, фабрикалар суреті.
Тəжірибеге қажетті заттар: ыдыс, су, доп, шар.
Əліппе дəптер.
Əліппе-дəптердегі тапсырмалар орындатылады.
(Ө) Рефлексия кезеңінде бала ҰОҚ барысында нені үйренді, ҰОҚ басында қойылған мақсатқа жеткен, жетпегендерін өзі саралауы тиіс.
0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу
(Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу.
«Психологиялық дайындық».
(Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Балалар үлестірмелі материалдан жылудың тіршілік үшін маңыздылығын түсіндіре алулары тиіс.
(Ұ) Жылуды қайдан аламыз? Күннен жылу тарала ма? Суреттерге қарап өз ойларын айтады.
бағалауды ұсыныңыз.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: желдеткішті əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– қоңыр.
2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – көк.
11. Тіршілік үшін жылудың қажеті Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады.
Жылусыз адамдар өмір сүре алмайтындығы, күннен алатын жылу мен жарықтың қаншалықты маңызды екенін түсіндіру. Ағаш, көмір т.б. заттар қайдан алынады, қаншалықты жылу беретінін айтып түсіндіру.
Күн – табиғаттың бір бөлігі.Ендеше, адам жылуды күнненалады. Күн табиғатқа жылу,
Адамдар жылусыз өмір сүре алуы мүмкін бе? Күн жоқ болған жағдайда оның орнын алмастыра алатын қандай жылу көзін білесіңдер? Күнді алмастыруға бола ма? деген сұрақтарға жауап іздейді.
(Ұ)Ағаш, көмірді қайдан алатынын айта алу. Кеніштегі адамдардың еңбегіне тоқталу. «Отын біздің үйімізге қалай жетеді?» тақырыбында өз ойын айта білу.
Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі.
(Ө) Рефлексия кезеңінде бала ҰОҚ барысында нені үйренді, ҰОҚ басында қойылған мақсатқа жеткен, жетпегендерін өзі саралауы тиіс
жарық сыйлайды. Күзде,жазда, көктемде жылу жергекүннен мол тарайды. Күнненкелетін жылу барлық тіршілікиелеріне, соның ішіндеадамдарға, өсімдіктерге,жануарларға да қажет.
Мысалы: ағаштар күнненалған жылудың артықмөлшерін денесінде сақтайды.Отынды жаққанда одан жылубөлінеді, оған адам тамақпісіруге, үйді жылытуғаболады. «Адам жылудытабиғаттан алады» дегенпікірдің бір дəлелі осы.Қыскезінде адам өзі тұрған үйді отжағып жылытады. Адамдаржылы киімдер киеді. Жылыкиімге керекті материалдымақтадан, аң мен малдыңжүнінен, терісінендайындайды. Адам үйдісалғанда оған кірпіш, саз, құм,тас, ағаш, шыны т.б құрылысматериалдарын пайдаланады. Дəптермен жұмысты орындап болған соң, өз жұмыстарын бағалауды ұсыныңыз
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды
ұсыну: жылыту құралын əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– қоңыр.
2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – көгілдір.
0.2.2.2 Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетін анықтау
(Ұ) Педагог балалардың қызығушылығын оятып, білімдерін белсендіреді.
(Ұ) ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. Мультфильм көрсету.
(Ұ) «Наурыз – жыл басы» бейнетаспадан үзінді көруді ұсыну.
(Ұ, Ж) Наурыз мерекесі туралы сұрақтар қою арқылы жəне оны суреттермен көрсету арқылы еске түсіру. Наурыз мерекесі қай кезде тойланады? Наурыз мерекесінің басқа мерекелерден айырмашылығы неде? Тіршіліктің жаңаруы, жандануы ұғымдарын қалай түсінесіңдер?
12. Наурыз –экологиялық мереке Рефлексия кезеңінде берілген мақсатқа оралып отыру.
Балалар өлең жолдарын мұқият тыңдап,ҰОҚ-ның тақырыбын болжамдап айтады.
Бейнетаспа бойынша əңгіме жүргізу
Наурыз, табиғаттың қайта тірілу, түлеу, жандану уақыты болғандықтан бұл табиғат мерекесі екендігін ұғындыру. Табиғатқа көңіл бөлу мерекесі екенін түсіндіру.
Наурыздың экологиялық мереке екені жөнінде түсінік беру.
Тыйым сөздердіңүлгісі:
«Əли мен Айя. Ағаш отырғызу» мультфильмінен үзінді.
(Ұ)Педагог табиғат туралы тыйым сөздер жазылған карточкалар арқылы мағыналарын түсіндіріп,
Наурыз мерекесімен байланысын түсіндіріпөтеді.
Өзекті мəселе.
Наурыз мерекесіне дайындық кезінде ғана емес, жылдың барлық мезгілінде балабақша (сынып) ішін, ауланың тазалығына көңіл бөлінуін қадағалау.
Тірек сөздермен жұмыс.
(Ұ) Наурыз мерекесінің маңызын түсіндіру наурыз мерекесінің табиғатты қорғаумен байланысын ауланы тазарту шараларының маңызын əңгіме барысында түсінеді.
(Ұ)Педагог Ə.Табылдының «Наурыз мерекесі» өлеңін оқып береді.
«Ауланы көріктендірейік» тақырыбындағы ұжымдық тəжірибелік жұмысы.
Педагогпен бірге серуенге шыққан кезде,табиғатты көркейту шараларын
Көкті жұлма, суға түкірме, жалғыз ағашты кеспе, құстың ұясын, құмырсқаның илеуін бұзба т,б
Өзекті мəселе бойынша ойланып, əркім өз ойын нақты жеткізуге тырысады.
Тірек сөздермен жұмыс
Балалар педагогпен «Наурыз мерекесінің» маңыздылығын ұғынып бір-бірімен пікір алмасады.
Өлеңді мұқият тыңдауын қадағалау
Еңбек іс-əрекеті барысында аулада педагогпен бірге ағаш отырғызу, гүл егу жұмыстарын орындайды.
Педагог осындай іс- əрекеттердің табиғатқа берер пайдасын атап көрсетеді.
0.2.2.1.Балаларды қоршаған ортаның қоқыспен ластану мəселесімен таныстыру
(Ұ)Экология туралы мультфильм көрсету
Топта əліппе-дəптерде берілген тапсырмаларды орындайды. Ағаш немесе киіз үй жəне оның құрылысы жөнінде түсінік беру.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну:
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– тек жапырақтарды жасылмен бояу. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – бəйшешекті бояуды жартылай аяқтау. 3-деңгей – бəрін түсіндім,
басқаларға да түсіндіріп бере аламын – суретті толық аяқтап бояу.
13. Қоршаған ортаның тазалығы Рефлексия кезеңінде берілген мақсатқа оралып отыру.
Балаларға қоршаған ортаның ластануы адамдардың жəне зауыт, фабрикалардың əсерінен болатынын түсіндіру.
Əліппе дəптер
Қоқыс лақтырылған табиғат бейнеленген сурет жəне таза табиғат бейнесі.
Балалардан ауа мен суды ластамаудың не үшін қажет екендігі туралы ойланып жауап берулерін өтіну.
Ата-аналарымен саяхат кезіндегі сұлу табиғаттың көрінісін басқа адамдар да пайдалану үшін, пайдалы жұмыс түрлерімен айналысудың қаншалықты қажет екендігін түсіндіру.
Əр баламен жеке-жеке əңгімелесу.
Табиғатқа қамқорлық жасап, қоршаған ортаның тазалығын сақтау – бұл адамның бойындағы ең жақсы қасиет. Адам ерте кезден-ақ табиғатты аялап, кейінгі ұрпаққа ағаш отырғызып, қоршаған ортаның тазалығын сақтауға үйретіп отырған.
Педагогмультфильм негізінде балаларға қоршаған ортаның тазалығының маңыздылығын түсіндіреді.
Үлгі сұрақтар:
Қоршаған ортаның тазалығы не үшінқажет?
Қоршаған ортаның тазалығын сақтамасақ табиғат қандай жағдайға ұшырайды депойлайсыңдар?
Қоршаған ортаның тазалығының адам үшін маңызынеде?
Қоршаған ортаның тазалығын қалай сақтауға болады?
Сен қоршаған ортаның тазалығын сақтауға қандай үлес қосар едің? Қорытынды жасайотырып: балалар мынатүсініктерді
Мультфильм көрсету.
Балаларға табиғат аясын қалай таза ұстап, қоршаған ортаның тазалығын сақтау керектігін табиғат бұрышы арқылы тазартып тұруды тəжірибе жүзінде жүргізу.
Əңгімелесу. «Сен қоршаған ортаның тазалығын сақтау үшін не істер едің?»
Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізу.
(Ө)Рефлексивтік бағалау. Ағашты тиісті түстерменбояйды.
ұғынуықажет:
Қоршаған орта тазалығы – табиғаттың жойылып кетуіне жол бермеу. Қоршаған ортаның тазалығын сақтамау – ағаштарды кесіп, қоқыстар тастау, өрт нəтижесінде болады.
Таза ауа – өсімдіктердің оттегі бөлу арқылы тазарады. Балалар жеке немесе топ болып жұмыс істейді.
Балаларға қорытынды жасауға көмектесу.
Əртүрлі тапсырмалар.
Бақылау əрекеті барысында əр бір топқа өздерін табиғаттың орнында болған жағдайда адамдар үшін қандай пайда əкелетіндігін айтуға тапсырма беру.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: ағашты əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– діңін қоңыр түспен бояу. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын –
жапырақтарын жасыл түспен
Əліппе-дəптер.
0.2.2.2 Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетін анықтау
(Ұ)ҰОҚ-ға қолайлы жағдай орнатыңыз.
(Ұ)Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ соңында қандай мақсатқа жететіндіктерін анықтайды.
(Ұ)Педагог ауладағы өсімдіктерге су құйып, түбін қопсытып, құстарға жем беріп, оларды күтіп-баптаудың маңызын суреттер арқылы түсіндіреді.
бояу.
3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жапырақтарын жасыл, діңін қоңыр түспен бояу.
Төмендегі тірек сөздер пайдаланылады: Қызықты болды … Шамам жетпейді … Мен түсіндім…
14. Аула тазалығын сақтау
Рефлексия кезеңінде берілген мақсатқа оралып отыру.
Балалар педагогпен бірге ауладағы гүлдерге,ағаштарға қамқорлық жасайды.
Балабақша ауласында өсіп тұрған өсімдіктердің аттарын ажыратып айту арқылы табиғатты сүюге баулу.
Өлең мазмұнын түсіндіреді.
Тақырып бойынша суреттер.
(Ұ) Балаларға табиғат аясын қалай таза ұстап, ауасын ластамауды, орман, тоғайды қорғап, балабақша ауласын тазартып тұруды тəжірибе жүзінде жүргізу.
Əліппе-дəптерімен жұмыс. Тапсырмаларды орындайды.
(Ө) Рефлексия кезеңінде бала ҰОҚ барысында нені үйренді, ҰОҚ басында қойылған мақсатқа жеткен, жетпегендерін өзі саралауы тиіс.
Балаларға түсінікті жəне қарапайым суреттерді қолдану.
Үлгі сұрақтар: Табиғатқа зиян келтіретін қандай іс-əрекеттер бар? Табиғатты қалай қорғауға болады?
Балабақша ауласын қалай таза ұстаймыз?
Суды, жерді, ауаны ластамау үшін не істеуқажет?
Сен өзің тұратын жердің ауласын тазалауға көмектесесін бе?
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: ағашты əртүрлі түспен бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– діңін қоңыр түспен бояу. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын –
жапырақтарын жасыл түспен бояу.
3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жапырақтарын жасыл, діңін қоңыр түспен бояу.
0.2.2.2 Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетін анықтау
Орманшының еңбегі жайлы түсіндіру.
Табиғаттағың көрінісін басқа адамдар да пайдалану үшін, пайдалы жұмыс түрлерімен айналысудың қаншалықты қажет екендігін түсіндіру.
Орманшыға қажетті құралдармен таныстыру.
Балаларға табиғат аясын қалай таза ұстап, қоршаған ортаның тазалығын сақтау керектігін табиғат бұрышы арқылы тазартып тұруды тəжірибе жүзінде жүргізу.
Əңгімелесу. «Орманшы қандай адам болу қажет?»
Əліппе-дəптермен жұмыс.
(Ө) Рефлексивтік бағалау. Ағашты бояйды.
15. Орманшының еңбегі Сұрақ жауап арқылы орманшының еңбегі жайлы əңгіме, пікірталас жүргізіледі. Үлгі сұрақтар: Орманшы қандай адам болу қажет?
Орманшыға қажетті еңбек құралдарын атаңдар. Олар оған не үшін қажет?
Сурет салдыру.
Пікірталас өткізу.
Тапсырмаларды ретімен орындайды.
Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: ағашты əртүрлі түспен
Əліппе-дəптер.
Суреттер, слайдтар.
Суреттер.
0.2.2.2 Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетінанықтау
(Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. «Табиғат» бейнеленген суреттер көрсету.
(Ұ) Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ соңында қандай мақсатқа жететіндіктерін анықтайды.
(Ұ)ҰОҚ барысында балалармен тиімді жұмыс жүргізу үшін ұжымдық ынтымақтастық қарым-қатынас орнату.
бояйды.
1-деңгей – ештеңе түсінбедім
– діңін қоңыр түспен бояу. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын –
жапырақтарын жасыл түспен бояу.
3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жапырақтарын жасыл, діңін қоңыр түспен бояу.
16. Біз табиғатты қорғаймыз Рефлексия кезеңінде берілген мақсатқа оралып отыру.
Табиғатты танып-білуге деген құштарлықтарын ояту, оны қорғауға деген сезімін ояту
Балаларға табиғат адамзаттың өмір сүріп, еңбек етіп отырған ортасы екенін айтып өту, табиғатқа қамқорлық жасауға аялап қорғай білуге тəрбиелеу. Табиғаттың əрбір бөлшегі, адамзат баласы үшін асқан байлық, қазына екенін адам өмірініңқорғаушысы
«табиғатты қорғау», «табиғаттың пайдасы»деген сөздердің мəнін бөліп айтады.
Педагог балалармен бірге табиғаттың бізге берер пайдасын,табиғатты қорғаудың маңыздылығын ұғындыру мақсатында əңгіме жүргізеді.
денсаулықтың кепілі екенін балаларға ұғындыру.
Қорытынды:
– Күнделікті ішіп жеген тамағымыз, үстіміздегі киіміміз, оқитын кітабымыз, жазатын қағазымыз, көлігіміз, ауырғанда пайдаланатын дəріміз, тыныс алар ауамыз, ішер суымыз, яғни осылардың бəрі
– жомарт табиғаттың бізге тартқан сыйы. Сондықтан да біз оны аялап, қорғап жүруіміз керек.
