Бағдарламасы «Мұғалімнің психологиялық-педагогикалық диагностикасы»

1. ЖАСАЛЫНДЫ

Құрастырушы__________ Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің “Педагогикалық психология” кафедрасының профессоры Сатиева Ш.С.

“______” _______ 2013 ж.

ҚАРАЛДЫ

2.1. Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің “Педагогикалық психология” кафедрасының отырысында

Хаттама №__1____ «__»________ 2013 жыл

3. БЕКІТІЛДІ

3.1. Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданды және баспаға ұсынылды

Хаттама №__1____ «__»________ 2013 жыл

2. Пәннің мазмұны және сабақтардың түрі бойынша сағаттарға бөлу

3. Пәнді оқытудың әдістемелік нұсқаулары

4. Курс форматы

5. Курс саясаты

6. Бағалау саясаты

7. Әдебиеттер

1. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1.1. Оқытушы және пән туралы жалпы мәлімет

Сатиева Шолпан Серикбосыновна, психология ғылымдарының кандидаты, психология кафедрасының профессоры

Телефон номері: Хабарласу ақпараты – тел: 35-93-89, Оқу ғимараты №1 , кабинет № 500; e-mail: Satieva66@mail.ru

Пән бойынша кредит саны - 3

Студенттерде өздерін қабылдап, бағалап және өзін дамыту жолдары туралы психологиялық білім қоры болуы керек. Оқушылармен қарым-қатынас дағдыларын және тәсілдерін білуі қажет. Оқушылардың жекелей ерекшеліктерін ескере отырып, олармен нәтежелі қарым-қатынас орната алу іскерлігі қалыптасуы керек.

«Мұғалімнің психологиялық-педагогикалық құзіреттілік диагностикасы» курсы қазіргі таңда психологиялық – педагогикалық теорияның және маманның психологиялық дамуы жайында жинақталған білімдерді іс–тәжірибеде белсенді түрде қолдану қажеттілігімен сипатталады. Ғылыми лабораторияда жинақталған білімдер психологияның қолданбалы салаларына қатысты және практикалық міндет, тапсырмаларды орындауға көмек келтіреді. Психологиялық-педагогикалық құзіреттілік – бұл белсенді білім қорын жинақтау кезеңі болғандықтан, психологиялық диагностиканы жүйелі ұйымдастырудың үлкен маңызы бар. Диагностикалық жұмыс маманның жекелей ерекшеліктері, қабілеті, еңбек іс - әрекетіне қатынасын анықтауда үлкен маңызға ие.

Психологиялық білімді мектеп тәжірибесінде кеңінен қолдана алудың бір шарты – бұл сынып мұғалімдерінің қолданбалы психологиялық зерттеулерді оқушылардың жеке бас ерекшеліктерінің және танымдық процестердің дамуын жетілдіру барысында қолдана алуы.

Бұл пән практикалық міндеттерді шешуге және мұғалімдерге ғылыми – педагогикалық зерттеулерінде, экспериментальды жұмыс дағдыларын қалыптастыруда, оқу – тәрбие процестерін ұйымдастыруда көмек көрсетуге бағытталған. Бұл пәнді оқыту барысында негізгі түсініктерді, психологиялық – педагогикалық зерттеу процедурасын, нәтижесін талдауды меңгеру қажет.
1.3. Пәннің мақсаты

Мамандарды ақыл-ой және жеке бастық даму ерекшеліктерін зерттеудің негізгі тәсілдері және психодиагностика саласындағы теориялық және практикалық білімдер жүйесімен қаруландыру.

• 
  негізгі психологиялық ұғымы және анықтама мазмұнын жетілдіру;
  
• 
  оқу-танымдық әрекет процесінде алған білімдерін өз бетімен қаруландыру;
  
• 
  психологиялық білімді тәжірибеде қолдана білуге үйрету;
  
• 
  жеке даралық өзіндік даму бағдарламасында өзін-өзі анықтай, бағалай
  
• 
  білуді дамыту.
  
• 
  теорияда алған білімді тәжірибеде әртүрлі әдістемелерді қолдана білуді;
  
• 
  оқу-танымдық әрекетттерді алынған білімдерімен ұштастыра білу.
  
• 
  тұлғаның танымдық процестерін зерттеу бойынша тестер мен әдістемелерді тәжірбеде игерудің дағды және іскерліктерді дамыту ;
  
• 
  психологиялық қорытындыны құрастыру іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру.
  

• 
  жекедаралық айырмашылықтардың диагностикалық әдістемелерімен жұмыс жасай білуі;
  
• 
  Психологиялық зерттеудің әдіснамалық негізін ие болуы;
  
• 
  Жалпы және арнайы қабілеттердің, тұлғаның ерік сапаларының даму деңгейін анықтай білуді ;
  
• 
  Психологиялық экспериментті ұйымдастыру және жоспарлау бойынша білімдерін практикада ұштастыра білуі;
  
• 
  Ғылыми-теориялық, әдіснамалық-психологиялық әдібеиеттермен жұмыс жасай алуы мен іздестіру дағдыларын үйренуі тиіс;
  
• 
  Психологиялық диагноз қою тәсілдері мен әдістер жүйесін;
  
• 
  Психологиялық өлшеу және оның негізгі параметрлерін;
  
• 
  Баланың мектепке даярлығын анықтаудағы диагностикалық әдістердің ролін;
  
• 
  Қазіргі заманға сай мектептерде кіші мектеп жасындағы балаларға диагностика жүргізе білудің кәсіби білімділік пен шеберлігін қалыптастыру.
  
• 
  Психодиагностикалық әдістердің түрлері, оларды қолдана алу;
  
• 
  Білімділігі: қазіргі заман талаптарына сай мектеп, балабақша т.б. білім беру және тәрбиелеу орындарында психодиагностика жүргізе білудің кәсіби білімділік, іскерлік пен шеберлігін қалыптастыру. Студенттерді психодиагностикалық жұмыс барысының мазмұнымен, психодиагностика әдістерінің түрлері, оқушылармен психодиагностикалық әдістерді пайдалану және оларды ұйымдастыра алу іскеліктерін меңгерту.
  
• 
  Тұлғаның адамның жеке даралық қалыптасуы, әсер ететін әлеуметтік факторлардың мазмұнын айқындап, өзіндік жетістікке жету жолдарының психологиялық аспектілерін қалыптастыру, курсының қазіргі құрылымы, психологиялық әдістемелер туралы біліммен қаруландыру.
  

««Мұғалімнің психологиялық-педагогикалық диагностикасы» курсын меңгеру үшін студенттер келесі пәндерді қосымша оқуы қажет:

- Әлеуметтік психология;

- Философия;

- Педагогика;

- Психолгия;

- Өзін-өзі тану;

1.7. Курстың постреквизиті:

Пән туралы білім келесі пәндерді меңгерту үшін қажет:

- Әлеуметтік психология;

- Даму психологиясы;

- Жас ерекшелігі;

- Психокоррекция және кеңес беру;

- Психологиялық диагностика негіздері;

2. Пәннің мазмұны және сабақтардың түрі бойынша сағаттарға бөлу

Кесте 1 Пән мазмұны. Сағаттардың бөлінуі

№	Тақырып атаулары	Сағаттар саны
		Дәріс	Тәжірибе лік		ОСӨЖ		СӨЖ
1	Мұғалімнің психологиялық-педагогикалық құзіреттілік диагностикасы пәніне кіріспе	2	1
2	Психологиялық құзіреттілікті зерттеудің методологиялық негізі	2	1
3	Психологиялық-педагогикалық құзіреттілік мәселелерін зерттеу тарихы	2
4	Психологиялық-педагогикалық құзіреттіліктің құрылымы және мазмұны	2	1
5	Әлеуметтік және коммуникативті құзіреттілік		2
6	Мұғалімнің кәсіби бағдарлау жұмысының психологиялық-педагогикалық диагностикасы	2	1
7	Мұғалімнің кәсіби құзіреттілігінің дамуы	2
8	Мұғалімнің кәсіби құзіреттілігінің моделін қалыптастыру	2	1
9	Педагогтың «мен» концепциясы	2	1
10	Мұғалімнің психологиялық-педагогикалық құзіреттілігін бағалау критерийлері	2	1
11	Мұғалімнің кәсіби құзіреттілігінің психологиялық-педагогикалық ерекшеліктері	2	1
12	Жеке тұлға бағыттылығының педагогикалық диагностикасы		2
13	Педагогикалық іс-әрекет стилінің диагностикасы	2	1
14	Мұғалімнің кәсіби өзін-өзі тану деңгейін дамыту диагностикасы	2	1
15	Коммуникативті педагогикалық қабілеттілік диагностикасы	2
16	Мұғалімнің тұлғалық-кәсіби даму диагностикасы	2	1
17	Мұғалімнің эмоционалды күйінің диагностикасы	2
18	Психодиагностика және зерттеудегі қосалқы бағыттар				2
19	Мұғалімнің кәсібилік деңгейін диагностикалау				2
20	Құзіреттілікті анықтаудағы психодиагностика әдістері				2
21	Интеллектті бағалаудағы тестілік әдістерді топтастыру				2
22	Психологиядағы кәсіби құрылымының компоненттері				2
23	Проективті әдістемелердің кәсіби қызметте қолданылуы				2
24	Баланың мектепке деген психологиялық дайындығын диагностикалау әдістерін қолдану				2
25	Жеке тұлғалық сауалнамалар				2
27	Мұғалімнің педагогикалық-психологиялық құзіреттілігін анықтаудағы психологиялық тесттер				2
28	Салыстырмалы зерттеулер негізінде мұғалімнің жеке тұлғалық ерекшеліктерін байқау				2
29	Тұлғаның жеке тұлғалық кәсіби бағыттылығы диагностикасы				2,5
30	Мұғалімнің құзіреттілігін анықтауда психодиагностикалық жұмысының технологиясы, құрылымы мен әдістері.						7
31	Мұғалімнің кәсіби бағдарлау жұмысындағы психологиялық-педагогикалық диагностика						7
32	Мұғалім тұлғасының эмоционалды-ерік сферасы						7
33	Жалпы бастауыш білім берудегі мұғалім жұмысының диагностикасы						7
34	Мұғалімнің тұлғалық ерекшеліктері мен тұлғааралық өзара қатынасы						7
35	Білім жүйесіндегі тест түрлері						8
36	Мұғалім тұлғасының жекетұлғалық қасиеттер психодиагностиканың бағыттары						8
37	Жекетұлғалық қабілетті анықтауға арналған әдістемесі						8
38	Диагностикалық деректерді өлшеу және ұсыну						8,5
Барлығы:		30		15		22,5		67,5

3. ПӘНДІ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ

Студент аталған курс бойынша мынадай теориялық және практикалық мәселелерді игеруі керек. Оқу жоспарының көшірмесінде бөлініп берілген әр сабақ түрлері сағатқа шағылған, пәннің қысқаша мазмүны, мақсаттары мен міндеттері көрсетілген. ОӘК оқу пәнін меңгерудің барлық талаптарына сай келеді. Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі бар. Оқушылар мен студенттерге арналған жүмыс бағдарламасы берілген. Студентке арналған жүмыс бағдарламасында оқылуға тиісті тақырыптар мен жүмыс түрлерінің тізімі әдебиеттердің көрсетілуімен айқындалған. Әр дәріс сабағы бойынша қысқаша мәлімет берілген. Тәжірибелік сабақтардың тақырыптары және әр тақырыпта қарастырылатын мәселелер жоспар түрінде нақты көрсетілген. СӨЖ және ӨСӨЖ тапсырмаларын өткізудің мерзімі, тақырыптары және әдебиеттері жазылған. Студенттердің білімін бағалау әдістемесі бар. Берілген тақырыпты конспектілеу.

• 
  Жазып отырған тақырыптан алшақтамай, оның мазмұнын нақты ашуға талпыну.
  
• 
  Артық баяндау, қажетсіз дәлелдемелер мен көп сөзділікке жол бермеу.
  
• 
  Міндетті түрде жоспар болуы және тақырып мазмұнын жоспарға сай рет-ретімен жүйелі баяндауы қажет.
  
• 
  Жұмыс түсінікті, мағыналы, орамды тілмен жазылуы тиіс.
  
• 
  Барлық айтылған ойды жинақтап, тұжырымдап, тиісті қорытынды жасау.
  

• 
  Таңдап алған рефераттың тақырыбына қатысты студент кішігірім зерттеулер жасайды. Студент осы алғашқы ғылыми жұмысқа байланысты мәселелерге орай қажетті әдебиеттерге шолу жасаудан бастайды.
  
• 
  Керек жағдайларда оқытушымен кездесіп, керекті кеңестер алғаны абзал.
  
• 
  Реферат жазуда студент негізгі мәселені ажыратуға, тақырыптардың өзара сабақтастығын тануға дағдыланады.
  
• 
  Фактілер, фактілік материалдарды іріктеу және жинақтау негізінде таблицалар, графиктер, схемалар жасалады.
  
• 
  Пайдаланған деректер, материалдар, әдебиеттердің тізімін, қайдан алғанын (сілтеме) қайда, қашан, қандай баспадан жарық көргенін көрсетуі қажет.
  
• 
  Студенттің жазған рефераты аудиторияда талқыланады. Ең алдымен оқытушы қысқаша реферат тақырыбымен, негізгі идеясымен таныстырады. Тақырыпты зерттеуші студент реферат мазмұнын аудиторияда баяндайды, сұрақтарға жауап береді.
  
• 
  Жұмыстың мұндай түрі, формасы, нұсқасы студенттердің танымдық белсенділігін арттырып, алдағы ізденіске құлшындырады.
  

1. Өздігінен білім алу үшін, алдымен сол жұмысқа қажетті нақты дағдыларға (іштей жылдам оқи білу, библиографиялық дағдылар, түрлі анықтама әдебиеттерді пайдалана білу, оқығандарды жазып алу т.б. ) ие болу керек.

2. Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уақыт, орын, тиісті әдебиеттер мен құралдардың болуы т.б.) керек етеді, ең дұрысы кітапханаларда, оқу залдарында біліммен шұғылдануға дағдылану.

3. Өздігінен білім алатын адам нені оқитынын анық біліп, ол жұмысты белгілі жоспармен, жүйемен жасауы керек.

4.Алғашқы кезде оқытушылардан, тәжірибелі адамдардан, кітапханалардан ақыл-кеңес алудың пайдасы зор.

5. Өздігінен білім алу жұмысын асықпай, көп үзіліс жасамай жүргізген жөн.

6. Оқыған материалды мұқият ұғатындай етіп ұғып, түсінбеген жерлерді қалдырмай, қайталап оқып, оның негізгі жақтарын жазып алу қажет.

7. Анықтама әдебиеттерді, энциклопедияларды, түрлі сөздіктерді қоса пайдаланып отыру керек.

• 
  Жұмыстың көлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға көңіл аудару;
  
• 
  Студенттердің өздік жұмысын оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу;
  
• 
  Студенттердің дербестігін арттырып, өзіндік білім алу қабілетін жүйелі түрде дамыту;
  
• 
  Өзіндік жұмыстың мазмұнына күнделікті өмірден алынған материалдарды, хабарларды енгізу;
  
• 
  Студенттерді табиғат пен қоғам дамуының жалпы заңдылықтарын, сонымен қатар нақты фактілер мен құбылыстарды өздігінен талдап түсінуге үйрету;
  
• 
  Студенттердің алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру;
  
• 
  Студенттерді оқу жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарауға, әр уақытта дербес және белсенді әрекет жасауға баулу;
  
• 
  Студенттердің өздігінен дербес жұмыс істеу, еңбек ету дағдыларын қалыптастыру.
  

Жоғары оқу орнындағы дәріс сабақтары студенттердің шығармашылық ізденісте білімді меңгеру арқылы, ғылыми әдебиеттермен өзіндік жұмыс формаларын, стилін таңдауға мүмкіндік береді.

Лектор тыңдаушыларын объективті түрде ғана ақпараттандырып қоймауы тиісті. Дәрістегі ғылыми ақпарат сенімді түрде жеткізіліп, әдебиеттермен өзіндік істеуге бағыт берілуі тиіс.

Лектордың дәрісі мынадай функциялар атқарады:

• 
  Бағдарлаушы
  
• 
  Түсіндіру
  
• 
  Сендіру
  

• 
  аталған ғылыми жүйесінде білімдерді меңгеру;
  
• 
  дәріске деген студент қызығушылығын туғызу;
  
• 
  студенттер түсіндірілген материал жаңалығын сезінуге тиіс;
  
• 
  студенттердің жұмыс істеуге ынталандыруын туғызу.
  

• 
  тақырып бойынша негізгі түсініктерді аудиторияға жеткізу;
  
• 
  мазмұнды дәлелдеу;
  
• 
  материал мазмұның ақпараттығы;
  
• 
  материалдың проблемалылығы.
  

- мақсат қалыптастыру;

- аталған нақты дәрістің тақырып және бөлім бойынша өткізілу орны айқындалады;

- студенттердің даярлық деңгейін анықтау;

- теоретикалық және нақты материалдар таңдап алынады.

Бұл кезеңде дәріс мазмұны ерекшеліктерінің ішінде ғылымилық, беріктілігін лектор ескеруі керек.

Дәріс арқылы тек ақпарат берілмейді, студенттердің ғылыми ойлауы қалыптастырылады.

Психология ғылымында терминология күрделі. Дәріс барысында арнайы терминология жүргізу қажет: сөздердің этимологиясын қарастыру.

• 
  бекітетін негізгі сұрақтармен;
  
• 
  оқытушы өзін ұсынған тұжырымдар бойынша түрлі көзқарастарды салыстыру;
  
• 
  сұрақтар қою, түрлі шешімдер мен көптеген тапсырмалар ұсыну;
  
• 
  кері байланыс қамтамасыз ету.
  

Семинарға дайындық кезінде студент мұғалімнің дәрісін назарға ұстай отырып, біршама ізденіс жұмыстарын жасау қажет. Ғылыми мақалалар мен монографиялар, сондай-ақ интернет желісінен алынған материалдардағы керекті деректер конспектіленіп алынады. Семинар студенттің ізденіс жұмысы болғандықтан, бір емес бірнеше дереккөздерді пайдалануға тиісті. Курс бойынша білуге тиісті терминдер мен шартты ұғымдарды оқытушы қамтып, түсіндіреді. СӨЖ тақырыптары берілген сұрақтарды қамти отырып, жазбаша және ауызша жұмыс түрінде орындалады. СӨЖ-ді конспект түрінде дәптерге жазып өткізу қажет. Сабақ барысында студенттің теориялық білімі, белсенділігі, ынтасы және шығармашылық шешім таба білу дағдысы бағаланады.

• 
  Сабаққа кешікпеу;
  
• 
  Дәрісті босатқан жағдайда өз бетімен материалды келесі сабаққа оқып келу;
  
• 
  Жұмысты тапсыру және кеңес алу мерзімін қатаң сақтау;
  
• 
  Талдау барысында тыңдау және басқалар көзқарасын құрметтеу;
  
• 
  ОСӨЖ міндетті түрде қатысып, тапсырманы уақытында орындау;
  

Негізгі әдебиеттер:

1. 
   Голубева Э.А. Индивидуальные особенности человека.-М.,1980
   
2. 
   Дружинин В.Н. Психология общих способностей.-СПб., 1999
   
3. 
   Личность и профессия: психологическая поддержка и сопровождение/ Под ред. Л.М.Митиной .-М., 2005
   
4. 
   Лукьянова М.И. Психолого-педагогическая компетентность учителя: диагностика и развитие.-М.,2004
   
5. 
   Лукьянова М.И., Калинина Н.В. Психолого-педагогические показатели деятельности школы: Критерии и диагностика.- М., 2004
   
6. 
   Психологические особенности ориентации педагогов на личностную модель взаимодействия с детьми/Под ред. В. Маралова.-М.,2005
   
7. 
   Психолого-педагогическая диагностика/Под ред. И.Ю. Левченко.-М.,2005
   
8. 
   Черноусова Ф.П.. Направления, содержание, формы и методы воспитательной работы классного руководителя на диагностической основе.-М.,2004
   
9. 
   Шадрин, Н.С. Психология личностных ценностей как мотивов поведения. - Павлодар, 2006
   
10. 
    Хохлов С.И. Психология эффективного взаимодействия педагога и учащегося :Учебно-методическое пособие .-М.,2008
    

1. 
   Анастази Г.С. ., Урбина С. Психологическое тестирование в 2-х т..-М., 1982.М.,2005
   
2. 
   Общая психодиагностика / Под ред. А.А. Бодалева, В.В.Столина.-М.,1987
   
3. 
   Божович, Л.И. Личность и ее формирование в детском возрасте.-СПб., 2009
   
4. 
   Селевко Г.Ю. Самосовершенствование личности.-М.,2000
   
5. 
   Психодиагностика: теория и практика.-М., 1986
   
6. 
   Ильин Е.П. Мотивация и мотивы.-СПб,2000
   
7. 
   Забрамная С.Д. От диагностики к развитию.-М.,2004
   
8. 
   Носс И.Н.Психодиагностика.-М.,1999
   
9. 
   Климов Е.А. Основы психологии: Учебник. - М.,1999
   
10. 
    Проблемы методологии и методики реализации идеи свободного воспитания личности.- Ставрополь, 1999.