Бастауыш мектеп мұғалімінің қабілеттері

Оқушылардың табиғаттан күнделікті өмірден байқағандарын оқылатын жаңа тақырыптық мазмұнымен байланыстыруға арналған топшамалар

жүктеу/скачать 66,96 Kb. бет 12/12 Дата 21.12.2022 өлшемі 66,96 Kb. #163795

Бұл бет үшін навигация:

• Оқушылардың пәнге байланысты алған білімін қорытуға, пысықтауға, тексеруге арналған топшамалар.
• Оқушылардың тілін дамытуға, сөз байлығын молайтуға арналған топшамалар.

Оқушылардың табиғаттан күнделікті өмірден байқағандарын оқылатын жаңа тақырыптық мазмұнымен байланыстыруға арналған топшамалар. Оқушылардың пәнге байланысты алған білімін қорытуға, пысықтауға, тексеруге арналған топшамалар. Түрлі жұмбақ, жаңылтпаштар беру арқылы оқушылардың ойлау қабілетін, тапқырлығын, сезімталдығын дамытуға арналған топшамалар. Оқушылардың тілін дамытуға, сөз байлығын молайтуға арналған топшамалар. Көркем әдебиет үлгілерін пайдаланып, оқушылардың эстетикалық талғамын дамытып, сабақты әсерлі өткізуге, оқушылардың дүниетанымдық қызығушылығын арттыруға арналған топшамаларБұдан шығатын қорытынды оқушылар өз бетінше жұмысты әртүрлі жағдайда орындап, қорытындыны да әртүрлі жасағанын көреміз. 18)Критериалды бағалауды енгізудің мақсаты: 1.Мектепте оқыту сапасын жоғарылату 2. Мектеп бітірушілердің білімін халықаралық стандартқа сәйкестендіру.Баға оқушыға білім беру стандарттарын меңгергені үшін қойылады. Мұғалімнің негізгі міндеттерінің бірі – баланы ӛзіне баға беруге дағдыландыру үшін оған бағалау ӛлшемдерін түсіндіру. Дәстүрлі тӛрт балдық бағалау жүйесі: толық біледі (ӛте жақсы); 209 жеткілікті біледі (жақсы); жеткіліксіз біледі (қанағаттанарлық); білмейді (қанағаттанғысыз). Бірінші тәсіл арқылы мұғалім баға туралы ӛз пікірін айтады, бірақ оған уақыт кететіндіктен, кӛп қолданбайды. Екінші тәсіл – бағаны, оны неліктен қойғаны жӛнінде күнделікке жазу. Үшінші тәсіл – үлгерім экранын шығару. Білім, іскерлік, дағдыларды бақылау және бағалау жұмыстары: «Үйге не берілді?» деген сұраққа жауап алуға уақыт кетірмеу; жақсы кӛңіл-күйге бӛлеу; оқушының жауапты ойланып беруіне уақыт бӛлу; оқушылардың жауаптарын мұқият тыңдау, мадақтау; жауапты соңына дейін тыңдау, талдау және ескертулерді кейін жасау; оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру (темперамент, тіл кемістігі); жеке тапсырмалар беру. Сонымен қатар оқушы ӛзін еркін сезінетіндей жағдай жасау: оқушының жауабын талдау, жеке тұлғасын сынамау; оқушылар бағасын кӛтергісі келсе, оларға талсырманы қайта беру; бақылау және тексеру әдістерін түрлендіріп отыру. Педагогтардың оқушылардың үлгеріміне баға қоюда білімді және шеберлікті талап етеді. Баға – бала ӛміріндегі маңызды оқиға. Баға арқылы бала ӛзі туралы ойын реттеп, сыныптағы беделін нығайтады. Сондықтан мұғалім баға қоюға ӛте мұқият болу керек. 1-сыныпта баға қоймауға болады, басқа сыныптарда байқау, жарыс, ойындар ұйымдастырып, әр баланың ӛз орнын анықтауына кӛмектеседі. 210 «Бес» деген баға оқу бағдарламасының мазмұнын терең және толық білетін, оқу материалындағы теория мен деректерді ажырата алатын, жауабын ӛз бетімен жүйелі етіп құрастыратын, анықтама, ұғымдарды түсінетін, тілдік нормаларды сақтап, сенімді, қатесіз, жауап беретін қосымша материалдар қолдана алатын, ойы оралымды оқушыға қойылады. Ал, «тӛрт» бағасы ұғым, ереже, анықтамаларды дұрыс түсініп, дәлелдей алатын, бірақ кейбір жерлерін нақты айтпайтын, жекелеген қате жіберетін оқушыға қойылады. «Үш» бағасы оқу материалындағы негізгі ережелерді, тәуелділіктерді үстірт түсінген, ой-пікірлерді талдай алмайтын, жауабы жүйесіз, мұғалім кӛмегімен жауап беретін оқушыға қойылады. Оқушыларға «екі» бағасын білімі жүйесіз, теория мен деректерді айта алмайтын, жаттанды сӛйлейтін, бағдарламаны игеруге мүмкіншілігі жоқ, бағдарламаның материалын түсінбеген жағдайда қойылады. 19)Я.А.Коменский біршама сипаттама берген. Оның ойынша, оқытудың «техникалық» (яғни «технологиялық») болатынын уағыздап, оның мүлтіксіз тиімді нәтиже беретін жолдарын іздестірген. Дегенмен Я.А.Коменский еңбектеріне үңіле түссек, педагогикалық технологияға бастау берген пікірлерді табамыз: «Дидактикалық машина үшін қажет нәрсе – 1) түбегейлі ойластырылған мақсаттарды; 2) сол мақсаттарға жетуге дәл икемдестірілген жабдықтарды; 3) мақсаттың орындалмауына мүмкіндік беретін нақты жабдықтарды қолданудың мызғымас ережелерін табуымыз керек», - деп келтіреді.Технология негізіне табысты қамтамасыз ететіндей білім ауқымын анықтауға мүмкіндік беретін және оны оқушыға жеткізу жолын кӛрсететін білім берудің бағыт-бағдарламасы (парадигма) алынады. Осыған орай оқытудың басты әдістері ретінде: 1) кӛрнекілік және онымен бірге жүретін түсіндіру; 2) оқушының жетекші іс-әрекеттері түрлеріне – тыңдау мен есте қалдыру; 3) басты талап және тиімділіктің негізгі кӛрсеткішіне – игерілген білімді қайталап жаңғырту ептілігі алынады. Мұғалім қызметі – түсіндіру, оқушылар орындаған тапсырмалар мен жұмысты бағалау және реттеу, түзету болып табылады. Оқу технологиясының тиімділігі жоғары болып табылады. Яғни, оның – үнемділігі, күрделі материалды түсінуді жеңілдетуі, оқу-тәрбие үдерісін тиімді басқаруды қамтамасыз етуі, білім ұсынудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалануға икемді келуімен сипатталады. Сонымен бірге дәстүрлі технология біршама кемшіліктерге жол береді – оқу үдерісін дараландыру мен жіктеуге қолайсыз, оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға мүмкіндігі аз болып келеді. Осыған сәйкес, дамыта оқу технологиясы мектеп тәжірибесіне енген оқу іс-әрекеттері арасындағы (Л.С.Выготский, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин және т.б.) кеңінен қолданылады.Проблемалық оқу технологиясы – мұғалім басшылығымен ӛтетін оқушылардың оқу міндеттерін шешуге бағытталған ӛзіндік ізденіс іс-әрекеттерін ұйымдастыруға негізделеді. Оқу ізденістері барысында оқушыларда жаңа білім, ептілік және дағдылар қалыптасып, қабілеттері, танымдық белсенділігі, қызығушылығы, ой-ӛрісі, шығармашылық ойы және басқа да тұлғалық маңызды сапалары дамиды (Т.В.Кудрявцев, А.М.Матюшкин, М.И.Махмудов және т.б.). Проблемалық оқыту технологиясының сипаттмасы: оқытушы білімді дайын күйінде ұсынбай, оқушылар алдына мәселе (проблема) қояды, оған қызықтырады және оның шешу әдіс-тәсілдерін табуға ынталандырады. Ал оқушылар мұғалімнің тікелей басшылығымен не ӛз бетінше олардың шешімін табудың жолдары мен әдістерін зерттейді, яғни болжам жасалады, оның шынайылығын тексеру тәсілдерін белгілейді әрі талқылайды, дәйектейді, нәтижелерін талдайды, пікір жүргізеді, дәлелдейді. Проблемалық оқу технологиясы басқа да оқу технологиялары сияқты ӛзінің тиімді және тиімсіз тұстары кездеседі. Оның тиімділігі: оқушыларға қажетті білім, іскерлік және дағдылар жүйесін меңгеруге және олардың ақыл-ой дамуына жол ашады, ӛз шығармашылық қуатымен берік білім қалыптастыруға кӛмектеседі, ӛз оқу еңбегіне қызығушылығын 217 дамытады. Кемшілігі: жоспарланған нәтижеге жету кӛп уақытты талап етеді, сонымен бірге, оқушылардың танымдық іс- әрекеттерін жүйелі басқару қиын. Модульдік оқу технологиясы – АҚШ пен Батыс Еуропада 1960 жылдары дәстүрлі оқуға балама ретінде ұсынылған білімді игеру жүйесі. Аталған технологияның мәні – оқушы модульмен жұмыс орындау барысындағы нақты, мақсатқа ӛз бетінше мұғалімнің кӛмегімен жетеді (П.Юцявичене, Т.И.Шамова). Модульдік оқыту технологиясы – мақсатқа орайластырылған оқу мазмұны мен оны меңгеру жолдарын біріктірген интегративті жүйе. Модуль құрамы: әрекеттің мақсаттық жоспары, ақпарат қоры, дидактикалық мақсатқа жетудің әдістемелік нұсқаулары. Бұл технологияға орай оқу мазмұны ӛз алдына белгілі жинақы құрамға келтірілген ақпараттық топ (блок) күйінде беріледі. Ол ақпарат оқу мазмұнының кӛлемін ғана емес, әдістері мен олардың игерілу деңгейін де кӛрсететін дидактикалық мақсатқа сәйкес меңгеріледі. Модульдік оқуда ӛзіндік жұмыстарға аса кӛп уақыт бӛлінеді. Бұл оқушыға оқу әрекеттеріне кірісумен ӛз мүмкіндіктерін сезінуге, білім игеру деңгейін ӛзі анықтауына, ӛз білімдері мен икемділіктеріндегі кемшіліктерді байқауына кӛмектеседі. Модульдік оқыту дәстүрлі білімді игеру жүйесімен байланыста пайдаланылуы мүмкін. Модульдік оқыту жүйесі кез келген ұйымдастыру формасында орын тауып, оның сапасын жақсартуға қолданылуы ықтимал. Мультимедиялық технологиялар – әртүрлі типті мәліметтерді дайындау, ӛңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер жиынтығынан тұрады. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес компьютердің ӛркендеуі нәтижесінде жүзеге асады. Мультимедия статикалық, 218 динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске асырады. «Мультимедия» термині латын тілінің «multi» (кӛп) және «media» (орта) сӛздерінің бірігуінен құралған, яғни «ақпараттық орта» деген мағына береді. Білім берудегі мультимедия – таным үдерісінің жоғарылауына септігін тигізетін, білім беру мазмұнын интерактивті формада ұсынатын, дидактикалық ақпаратты-бағдарламалық құрал. Мультимедия – пайдаланушыға әртүрлі типті ақпаратты біріктіріп ұсыну технологиясы. Зерттеушілердің пікірі бойынша дәстүрлі оқу әдісімен берілген материалдың 25%-ы, кӛру арқылы 33%-ы, кӛру-есту арқылы 50%-ы, ал мультимедиялық интерактивті оқыту бағдарламасы кӛмегімен берілген материалдаң 75%-ы есте сақталады екен. Мультимедияның ажырамас бӛлігі болып табылатын лазерлік дискілерде жазылған электрондық энциклопедиялар, оқулықтар мен сӛздіктер оқыту үдерісінде ерекше орынға ие. Мысалы, электрондық сӛздіктерде әрбір сӛздің аудармасы ғана емес, сонымен бірге оның айтылу үлгісі де қамтылады. Оқыту үдерісінде мультимедияны пайдаланып білім берудің әртүрлі аспектілерін дамытуға болады. Олар ақпаратты ӛңдеудің когнитивті аспектілерінен, оқытудың танымдық аспектілерінен тұрады. Презентациялар технологиясы. Бұл технология, бір жағынан, оқушыларға жаңа материалды (иллюстрация, фотосуреттер, бейнелік, дидактикалық материалдар т.б.) кӛрнекі түрде кӛрсету құралы болса, екінші жағынан, мұғалімдерге осы материалдарды дайындауды және оны қолдану үдерісін де жеңілдетеді. Алдын ала жүргізілген тәжірибелер презентациялар технологиясын пайдалану балалардың оқуға деген ынталылығын арттырып, сабақтың қызықты ӛтуін қамтамасыз етіп, оған дайындалу мерзімін (презентациялық сүйемелдеу жұмысын алдын ала мұғалім немесе басқа біреу дайындағанда) қысқартады, ең бастысы – мұғалімдерді жаңа технологияларды пайдалануға дағдыландырады. Компьютерлік технологияларды үлгерімді тексеру және оқушылардың білімін жетілдіру мақсатында пайдалану, біріншіден, оқытушының жұмыс іскерлігін арттырып, оқу нәтижелерін тексеруге кӛбірек уақыт бӛлуге кӛмектеседі; екіншіден, объективті түрде қадағалай отырып, оқушылардың алған білімін бағалауды жүзеге асырады; үшіншіден, бақылау технологиясына ғылыми элементтер енгізіп, оны кеңінен пайдалануға мүмкіндігі зор болып табылады. 20)білім беру мазмұны дегеніміз – оқушыларды жан-жақты дамыту, танымдық қызығушылығын қалыптастыру, еңбекке дайындау үшін белгілі типтегі мектепте оқытылатын білім мен біліктер жүйесі. Ал Ж.Б.Қоянбаевтың пікірінше, білім беру мазмұны оқыту үрдісінің құрамдас бӛліктерінің бірі деп түсінік берсе, А.А.Бейсенбаева анықтамасы бойынша білім беру мазмұны дегеніміз, жеке тұлғаны қалыптастырудағы іс-әрекет тәсілдерін меңгеру мен жүйелі білім алудағы іскерлік пен дағдыны жетілдіру деп айтады. Қазіргі жалпы білім беретін орта мектептерде білім мазмұнын жетілдірудің принциптері: білім мазмұны негізінде ұлттық, мәдени, тарихи құндылықтарды жалпы адамзаттық мәдени мұрасымен ұштастыру; қазіргі ӛркениеттегі ғылыми-техникалық, ақпараттық технологияны пайдалану; ана тілін, шетел тілдерін меңгеру және ұлттық мәдениетті қалыптастыру; оқушылардың ұлттық салт-дәстүрлерді меңгеруіне жағдай жасау; оқушыларды отансүйгіштікке және ӛмір сүруге жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу. 21. Білім мазмұнын анықтайтын және нормативтік құжаттар • – білім берудің мемлекеттік стандарттар • – оқу жоспары • – оқу бағдарламасы • – оқулықтар және оқу қуралдар Оқу жоспары – бұл нормативтік құжат бекітілген білім Министрлігі РБ айқындайтын оқу пәндерінің құрамы, оқытылатын оқу орнында, бірізділігі, оларды оқып-үйрену мен жалпы көлемі бөлген уақыт Оқу бағдарламасы – оқу пәнінен берілетін білім мен игерілетін дағдылардың мазмұны мен көлемін және оқу жылындағы орнын белгілейтін құжат. Оқыту құралдары - мұғалімге оқытуда көмектесетін аспаптар мен тұп деректер, яғни оңушылардың танымдық іс-әрекетін ұйымдастыруға көмектесетіндердің бәрі оқыту құралдары 22. Тұтас педагогикалық процесс – оқыту, білім беру және тәрбие бірлігінің негізі. Тұтас педагогикалық процестің ұғымының өзіндік ерекшеліктері болады. Педагогиканың екі категориясы (оқыту, тәрбие) бір – бірімен өзара байланысы, тұтас педагогикалық процеске айналады. Бірақ екі ұғымның өзіндік ерекшеліктері бар. Білім беру мен тәрбие міндеттерін толық шешу үшін сабақ үстінде әрбір тақырып бойынша оқуды тәрбиемен үйлестіріп өткізу — оқу-тәрбие процесінің басты шарты. Педагогикалық процесті ұйымдастыру барысында оқушы және оқушылар ұжымы біржағынан тәрбие объектісі, екінші жағынан тәрбие субъектісі болады. Осыған орай, оқу, төрбие процесінде мұғалімдер мен балалар ынтымақтастығы, олардың шығармасы — мен объектілері арасында әр түрлі байланыстар пайда болады. Мысалы, тәрбиешілер мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас арқылы ақпарат алмасуы, ынтымақтастық немесе бірлестік іс-әрекеті т.б. Оқыту мен тәрбие тұтас педагогикалық процесте табиғи өзара байланысты. Бұлардың бірлігін бір-бірінен ажыратуға болмайтындығын дәлелдейді. Оқыту және тәрбие процесінің арасындағы байланысты тікелей қатынастан байқауға болады. Осындай тұтастық педагогикалық принциптердің жүйесін қалыптастыруға мүмкіншілік береді. 23.Өзін-өзі тәрбиелеу мәселесі бойынша көптеген ғалымдар (С. Б. Елканов, Б. Н. Зязин, О. А. Абдуллина, Н. Б. Крылова) т.б. еңбектер жазған. С. Б. Елканов өзін-өзі тәрбиелеу әдістерін бірізділікте, яғни оның өту барысының логикасына сәйкес, ондағы қажеттіліктің пайда болуынан бастап, белгілі бір нәтижеге жетуіне дейін қарастырған: 1. Өзін-өзі тану және өзін-өзі бағалау. Өз тұлғасын белсенді дамытушы болу үшін студент өзіне сырттай сыни көзбен, болашақ мамандығының талаптары тұрғысынан қарай білу керек. 2.Өзін-өзі ынталандыру. Өзінің кемшіліктері мен жетістіктерін білу олармен күресу қажеттілігін тудыруға жеткіліксіз екендігі жақсы белгілі. Ол үшін мақсатқа ұмтылушылық, ерік күші, т.б. тұлғалық қасиеттер қажет. Өзін-өзі сынаудың ынталандырушы әсері болады. Алдымен, тұлға өзінің кемшіліктерін анықтап, шеше білуі қажет. Екіншіден, өз өміріне белгілі бір мақсат қоя білуі керек. Әрине, мақсатты өз мүмкіндіктеріне қарай қоюы тиіс. Сонымен өзін-өзі сынау мен өмірлік 4 мақсатының болуы өзін-өзі тәрбиелеудің ынталандырушы факторы болып табылады. 3. Өзін-өзі бағдарламалау немесе өзін-өзі тәрбиелеу жоспары әр түрлі формада жүзеге асуы мүмкін: жазбаша түрде немесе саналы мақсаттар мен міндеттер қойып ойша жоспарлау. Бірінші курс студентіне жазба түрдегі жоспарлау қолайлы болып табылады. Кейінірек, өзін-өзі тәрбиелеу процедурасы меңгерілгеннен кейін, жазба нұсқаның қажеті болмайды 4.Өзіне-өзі ықпал етудің әдістері мен тәсілдері. Өз тұлғасына ықпал ету әдістері мен тәсілдері жүйесінің шегі болмайды, мұнда әркімнің жеке шығармашылығына байланысты әдіс-тәсілдер әр қилы болуы мүмкін. 24)Тәрбие – жеке адамды мақсатты бағытта, жүйелі түрде қалыптастыру. ұрпақтардың тәжірибесін беру және игеру, сананы қалыптастыру, тәрбиеленушілердің сезімін дамыту және мінез-құлық дағдыларын қалыпқа түсіру, оларды өмір мен еңбекке даярлау тәрбие процесінде жүзеге асырылады. Жалпы алғанда, бұл процеске балаларды күту және олардың дене күшін дамыту; белгілі бір идеологияны, мінез-құлық белгілерін қалыптастыру; мәдени мұраға тарту, көркемдік талғамды дамыту енеді. Аға Тәрбиенің заңдылықтары 1. Баланыңүнеміжетілуі,дамужағдайындаболуы,бұл-табиғизаңдылық; 2. Баланың өзінің түрлі әрекетінсіз және оның сыртқы орта мен табиғи қарым-қатынасынан тыс әрбиенің болмау жағдайы, 3. Тәрбиемендамудыңбірлігіжәнеөзарабайланыстылығы, 4. Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігі және оны қолдану мүмкін еместігі, 5. Тәрбиеде бірыңғай дайын рецептің болмауы және оны қолдану мүмкін еместігі. 6. Қоғамның үнемі өркендеп дамуы, онда өмір сүріп отырған әрбір жеке адамның күш-қуаты мен өмірлік ұстанымына тәуелді екендігінде, сондықтан да тұлға тәрбиесі, бұл заңды құбылыс 25)Тәрбие принциптері Принцип дегеніміз - адамның нақты іс -әрекетінде өзі басшылыққа алатын алғы шарты, негізгі ережені бейнелейді. Тәрбие принциптері тәрбиеші басшылыққа алуға тиісті тәрбие процесінің жалпы заңдылықтарын бейнелейтін бастапқы ережелер. Тәрбиенің принциптері - педагог басшылыққа алатын тәрбие процесінің мазмұны мен іске асыру жолдарын айқындайтын бастапқы ережелер, алғышарттар, талаптар мен қағидалар жиынтығы, негізгі талаптарды айғақтайтын жалпы бастау тұжырымдары. 1. Тәрбиенің идеялылығы мен мақсаттылылығы принципі. Кез-келген тәрбие жұмысының құндылығы оқушылар ұжымының идеялық өмірін байытумен, оқушылар санасын ғылыми білімінің дұрыстығына берік сендірумен, қоғамдық-саяси белсенділігін, жоғары моральдық және азаматтық сапаларын қалыптастырудағы ықпалымен бағаланады Мақсатсыз тәрбие жақсы нәтиже бермейді. Өйткені тәрбие әдістері олардың мақсаттарына байланысты. Осыған орай, әрбір баланың және ұжымның ерекшеліктерін есепке алып, мұғалім тәрбие жұмыстарының формаларын, мазмұнын, әдістерін іріктеп алады. Оқыту мен тәрбие жұмыстарын осындай мақсатпен ұйымдастыру мұғалім мен оқушылардың іс-әрекеттерінің үнемі жоспарлы түрде өтуіне игі әсер етеді. 2. Тәрбиенің өмірмен, еңбекпен, практикамен байланыстылық принципі. Бұл принциптің мәні қоғамның экономикалық, әлеуметтік және рухани қатынастарын тәрбие ісінде қолдану болып табылады. Осы принципті жүзеге асыру оқушыларды өмірге, еңбекке, мамандықты саналы таңдауға толық дайындаудың шынайы алғышартын жасайды. Оқушыларды еңбектік іс-әрекеттің түрлеріне қатыстырып, ол әрекеттің қоғамнық түпкі мүддесі үшін, материалдық және рухани игіліктерді байыту үшін күресетін құрамды бөлігі екенін қабылдайтындай жағдайға келтіруіміз керек. 3. Тәрбиенің мұғалімнің тұлғасына қойылатын талаптарға тәуелділік принципі. Мұғалім оқушы күш-қуатына ерік беретін, орынды әрекеттеріне және қылықтарына тербеліс туғызатын, өзінің құлқын сезінуін және өз тәртібіне жауапкершілігін ұғындыратын өзіндік стилі бар қатынастарды таңдап алады. 4. Тәрбиелік ықпалдардың тізбектестігі, жүйелілігі, беріктігі және үздіксіздігі принципі. Тәрбиелік әртүрлі шаралар бір-бірімен сабақтастықта болуы шарт және өткізілген тәрбиелік шаралардың мазмұны жағынан логикалық жалғасы болуы қажет. 5. Еңбек арқылы тәрбиелеу принципі. Бұл принциптің мақсатыбаланы еңбек ете білуге, оны қадірлеп-қастерлеуге, оған деген жағымды көзқарас пен қарым- қатынас қасиеттерін орнықтырудың, сонымен қатар қарапайым еңбек құралдарын пайдалана білу қабілеттерін сіңіру қажеттіліктерінен туындайды. Оқушы бойындағы орынды рухани нәрсені жобалай біліп, оған сүйеніп, оның сеніміне иек артуымен қатар, мұғалім оқушының өз тәжірибесін дамытумен айналысуға дайындығын іске қоса білу. 26) Тәрбие әдістерінің мәні мен қызметі Тәрбие әдісі (гректің "методос" — жол деген сөз) — бұл мектеп тәжірибесінде тәрбиеге қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін пайдаланылатын жол, тәсілдер - тәрбиелеу саласына, еркіне, сезіміне, іс-әрекетіне әсер ету шаралары.Тәрбие әдістері — ересектер мен балалар арасындағы қоғамдық қарым-қатынастардан туындаған тәрбиелік әрекеттестік тәсілдерінің жиынтығы. Ол балалардың тіршілік, әрекет, қарым-қатынастарын ұйымдастырып, белсенділігін арттырып, тәртіпке келтіруді көздейді. Тәрбие әдістерінде тәрбиешінің тұлғалық ерекшелігі, кәсіптік құзыр деңгейі айқындалады. Қазіргі педагогикалық теорияда «Тәрбие әдісі» ұғымы әлі де жете зсрттелмеген мәселелердің бірі.Өйткені бұл жөнінде әр түрлі көзқарастардың бар екені байқалуда. Бұған көптеген авторлардың тәрбие әдісіне берген анықтамаларының өзі-ақ дәлел бола алады. Т.Е.Конникованың анықтамасы бойынша — бұл педагогикалық жұмыстың тәсілдері мен жолдары арқылы тәрбие мақсатына жету. И.С.Марьенконың анықтамасы бойынша, тәрбие әдісі — бұл жеке адамға тікелей және жанама түрде ықпал жасау. В.А.Сластенин тәрбие әдісін тәрбиешілері мен тәрбиеленушілердің іс-әрекетінің өзара байланыс тәсілдері деп тұжырымдайды. Әр түрлі авторлардың анықтамаларына сүйеніп, мынадай қортынды жасауға болады. Тәрбие әдісі – тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің өзара байлайыс іс-әрекеттерінде оқушылардың тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуына бағытталған педагогикалық жұмыс тәсілдері. Мұндай анықтама ынтымақтастық педагогика талабына сәйкес келеді. Ынтымақтастық педагогика мұғалім мен балалардың, бірлесу еңбегіне сүйеніп, оларды қуаныш сезіміне бөлейді,табысқа жеткізеді. Тəрбие əдістері –бұл тəрбие көздеген мақсатқа жетудің жолдары, тəсілдері. Мектеп тəжірибесіне орай əдістердің жəне бір анықтамасы – қажетті сапаларды қалыптастыру мақсатымен тəрбиеленушілердің санасына, еркіне, сезіміне жəне қылық-əрекетіне ықпал жасау тəсілдері. Тəрбие тəсілі – жалпы əдіс бөлігі, нақты жақсаруға жеткізетін жеке əрекет. Көркемдеп айтатын болсақ, тəсіл- тəрбиешінің өз шəкірттерімен бірге мақсатқа тезірек жету үшін таптап өткен соқпағы. Егер осы тəсілмен басқа да тəрбиешілер пайдалана бастаса, тəсілдер уақыт озуымен даңғыл жолға - əдістерге айналады. Əдістер мен тəсілдер байланысының тығыз екені осыдан көрінеді. 1. Оқушыларды тәрбиелеудің мазмұны және тәрбие түрлері БҮгінде 21 ғасыр талабында жан жақты, ел тарихын жетік білетін , заман талабына сай егеменді еліміздің ертеңі болашағы болатын азаматтарды тәрбиелеу басты міндет .Еліміздің білім жүйесін жетілдіру мемлекеттің басты басымдылықтарының бірі .Тәрбие ол білім берумен қатар жүретін үдеріс екені белгілі , және ол арнайы ұйымдастырылған педагогикалық іс-әрекет ретінде қарастырылады.Егер оқыту тәрбие үшін «Ақпараттық қорек» қызметін атқарса , тәрбие оның адам игілігіне жұмсалуына кепілдік береді.Осыған қарай білім беру үрдісінде тәрбие рөлінің басымдылығы жоғары екенін көруге болады.Бұлар «білім туралы» заңда айтылған. Мектеп ол- оқушыларды тәрбиелеудің негізгі құралы.Сондықтанда ондағы оқу тәрбие үрдісі ертеңгі Қазақстанның болашағына ықпалын тигізеді , себебі мектеп қоғам идеясын жүзеге асырушы. Жалпы тәрбие дегеніміз ол адамдарды қоғамдық өмірге және өнімді еңбекке дайындау мақсатында көздеп , жаңа ұрпаққа яғни өссіп келе жатқан ұрпаққа қоғамдық тарихи тәжірбиені беру процесін айтамыз. Мектеп қабырғасында білім алып жатқан оқушыларға рухани-адамгершілік , азаматтық қасиеттерімен бірге жаңа заманға сай өзінің мүмкіндігін пайдалы жаққа жұмсауға дайын болатын жеке тұлға қалыптасатындай тәрбие жүйесі қажет .Тәрбиенің негізгі мақстаы жеке адамды қалыптастыру және оның жан-жақты толыққанды дамуын қамтамасыз ету . Және тәрбиенің жеке міндеттеріне тоқтала кетсек оларға мыналар жатады екен: Тәрбие жүйесін құру және дамыту; Өзінің және қоғам алдында болашақ ұрпақ алдында жауапкершілікті сезінуде гуманистік дүүниетанымды қалыптастыру; Мемлекеттік тілді үйренумен басқа тілді үйрену арқылы балалар мен жастардың әлем жіне ұлттық мәдениетті игерулеріне өз халқымен басқа Қазақстан халықтарының дәстүрлерімен мәдениетін зерттеуіне және қабылдауына жағдай жасау; Жеке тұлғаның өзін-өзі дамутуымен өздігінен білім алу дағдыларын барынша дамыту бейімділігін қалыптастыру ; Қазіргі заманғы қоғамдық өмірге тиімді кәсіби іс әрекет пен жеке басының және кәсіби тұрғыда жетілуіне маңызды тұлғалық және кәсіби салаларын қалыптастыру; Тәртібі қиын оқушыларды тәрбиелеу және оқыту қазіргі таңда әлеуметтік педагогикалық проблема ретінде күн тәртібіне қойылып отыр.Мұның өзі қиын оқушылар санының жылдан жылға өсіп отыруымен байланысты болып табылады.Бір уақыттарда қиын оқушыларға жасөспірімдер жатқызылса қазір кезде бастауыш сынып оқушыларының арасынан да осы категорияға жататындар аз емес .Сондықтан қиын оқушыларды ерте жастан бастауыш мектеп кезінен бастап қолға алып , олардың сапалы білімімен саналы тәрбие алуларына мүмкіндік жасау қажет . Тәрбие түрлеріне тоқталатын болсақ: 1. Ақыл-ой тәрбиесі - оқушылардың ойлау қабілетін, дүниеге ғылыми көзқарасын жетілдіру және оны қалыптастыру, ғылыми білім жүйесін қамтамасыз ету 2. Адамгершілік тәрбиесі дегеніміз – мектеп жүйесіндегі сабақта және сабақтан тыс уақытта ұйымдастырылатын алуан түрлі қызмет түрлерінде оқушыларды қалыптастыратын жағымды моральдық қарым-қатынастар және оның негізінде құралатын жеке тұлғалық– эстетикалық сапалар. 3. Экологиялық білім мен тәрбие беру – «Табиғат – адам – қоғам» жүйесіндегі қарым- қатынасты оқушылардың ғылыми негізде игеруін қамтамасыз етуді көздейді. 4. Еңбек тәрбиесі – тәрбие жүйесінің негізгі бір саласы болып табылады. 5. Экономикалық тәрбие - оқушыларды экономикалық ғылым негіздерімен қаруландыру, қоғамның экономикалық саясатын ұғындыру. 6. Эстетикалық тәрбие - болмыстағы және өнердегі сұлулық пен әсемдікті дұрыс қабылдау үшін, адамның эстетикалық түсінігін, сезімін, талғамын қалыптастыру үшін берілетін тәрбие. 7. Дене тәрбиесі дегеніміз - арнайы ұйымдастырылған мақсатқа бағытталған, оқу-тәрбие процессінде мектеп оқушыларының қимыл қозғалыс біліктері мен дағдыларын дамыту. Денені дамыту, денсаулығын нығайту, ссонитарлық, гигиеналық біліктер мен дағдыларды қалыптастыру, дене қасиеттерін, саналарын тәрбиелеу. 8. Құқықтық тәрбие беру баланың жеке тұлғасын қалыптастырып, олардың бойына жоғары идеялык пен қоғамдық меншікке қатынасты көзқарастар дарытудың асыл міндеттерін атқарады. 27.Оқушыларды тәрбиелеудің мазмұны және тәрбие түрлері •Тәрбиенің мазмұны — оқушылардың ақыл-ой күшін дамыту: ақыл-ойдық даму деңгейі, адамның білімді жинақтай білу қабілеті, негізгі ойлау операцияларын меңгеруі, ақыл-ой іскерлігі. Ақылдық белгілі бір даму дәрежесін ақыл-ой күштері деп атайды. Ақыл-ой күштері адамды білім қорын жасауға, негізгі ойлау операцияларын жүзеге асыруға, зиялылық біліктілікті меңгеруге қабілетті етеді. Ақыл-ой тәрбиесінің міндеттері де осыдан шығады. Ақыл-ой тәрбиесінің маңызды міндеті — оқушыларға табиғат пен қоғам дамуының заңдарын меңгертетін ғылыми дүниетінуды қалыптастыру. •Бесік тәрбиесі, балдырған тәрбиесі, өрен тәрбиесі, жасөспірім тәрбиесі, жастар тәрбиесі бір-бірімен жалғасып, өз ерекшеліктерімен жүзеге асырылады. Тәрбиенің мақсаты адам бойында ізгілік, инабаттылық қасиеттерін және тіршілікке қажетті дағдылар қалыптастыру болып табылады. 28.Ұжым. Ұжымның белгілері, даму кезеңдері Ұжым– ортақ қоғамдық мақсаттар мен міндеттер біріктірген адамдар тобы. Мұндай топқа жоғары деңгейде дамыған бірлескен қызмет барысында қол жеткізіледі.Ұжым және жеке адам проблемасы қазіргі заманның ең өзекті әлеуметтік проблемаларының бірі болғандықтан педагогика ғылымының да басты мәселесі болып отыр. Педагогика оқушылар ұжымын ұйымдастыруды және тәрбиелеуді жан – жақты тәрбиенің теориясы мен практикасының негізгі, жетекші проблемалары ретінде қарайды. Тұлғаны ұжымда тәрбиелеу идеялары қоғамның даму заңдарына жауап береді. Ол заңдылықтар адамның шынқарыштап дамуының бірден — бір көзі — адамдар арасындағы өзара қатынастарды ұжым негізінде құру болады деген дұрыс ұғымға негізделген. Ұжым проблемасын педагогика ғылымының қайраткерлері және халық ағарту органдарының озат өкілдері А.В.Луначарский, Н.К.Крупская, А.С.Макаренко, П.П.Блонский, С.Т.Шацкий, В.А.Сухомлинский аса зор көңіл аударып зерттеді. 29.Өзін-өзі басқару – ұжым дамуының жоғары сатысы Оқушылардың өзін-өзі басқару процесінің негізгі мақсаты – оқушылардың мектепті басқаруға қатысу құқықтарын жүзеге асыру, жарқын ұйымдастырушылық қасиеттері бар жеке тұлғаны тәрбиелеу, өз бетімен шешім қабылдай алатын, жауапты және тәртіпті, дербес таңдау жасауға дайын, белсенді өмірлік ұстанымы қалыптасқан қабілетті көшбасшы тәрбиелеу болып табылады.Өзін-өзі басқарудың құндылығы сонда осы ұйым арқылы оқушылар мектеп өміріне, мектептің ішкі саясатына, әкімшілік жұмыстарына, мектепішілік оқу және тәрбие үдерістеріне әсер ете отырып шешім қабылдауға ықпал етеді. 31. Казакстан Республикасынын, балалар мен жасеспірімдер уйымдары оздерінін іс-ерекеттерін "Атамекен" "Жулдыа" багдарламаларын басшылыкка алып жургізеді. "Атамекен лык слетінде каралыи, 1991 жылы мамырайында кабылданды. Бул кужатта былай делінген: "Жулдыз" багдарламасы сенін жаркын емір суруіне, киындыктарды женіп, нарыз достар тау- ып, бакытты болуына комектеседі" Ен бастысы - оз жулдызыннын б и к шынына шыгу тек ез колында екенін умытпа. Ол ушін езіне-озін, кемектес! Багдар- ламада балалардын жас ерекшелігіне байланысты 4 кезен керсе- тілген: 1. "Балапан" кезені - 5-8 жас. 2. "Балдырган" кезеві - 9-11 жас. 3. "Жас улан*" кезені - 12-14 жас. 4. "Myparep'" кезені - 15-18 жас. Осытерт кезеннін негізінде іс-орекеттердін нетижелі аякта- луына "Жулдыз" багдарламасындаты 7сеуле кемектеседі. Олар: 231 багдарламасында балаларга арналган телім-тербие жумысыные бірнеше барыттары керсетілген. Олар: • "Салт-достур, едет-турып" казак жоне Казакстандары баска халыктардын улттыксалт-дестурі жене эдет-рурыптарымен та- нысу. Этнографиялык жумыс, фольклорлык материалды жен- деу. . "Шежіре" - казакхалкынын жоне Казакстанда мекендеген халыктардын тарихын, медениетін, дестурін зерттеу, тарихи меліметтерді жинау, архитектуралык ескерткіштерлі есепке а л у . • "Сенбесжулдыздар" - казакты женебаска улттардынулы агартушыларынын, батырлардын,акындардын, галымдардын, саяси кайраткерлердіц емірін, кызметін жене туган олкенін тарихын зерттеу. •"Толгау" -балаларказакхалкынынулттыктелмуралары, фольклорлык-этнографиялык музыка аспаптары, т.б. муралары туралы маглуматтар іздестіреді. • "Науры"*- халык мейрамдары, едет-гурыитары, халык ойындарымен танысу. • "Opra"- балалар табигатты коргаудары моселелерге бай- ланысты экологиялык жорыктар, саяхаттар уйымдастырады. • "Ардагер" - Улы Отан сорысы, Ауган сорысы, улт-азаттык козгалыстарга катыскан жауынгерлер туралы деректер жинап, муражай, ескерткіш такталар апу. •"Достык"- оро1рмектептеулттыкмедениорталыктарашгу, шетелдердегі балалармен достык байланысты дамыту. Казак- стан тарихына, медениетіне із калдырган ер турлі улт адамда- рынын емірімен, іс-ерекетімен танысып, зерттеу. • "Алыстяры бауырлар" - шет елдерде туратын казактармен жане баска улт балаларымен байланыс жасау: хат жазысу, кез- десу, тежірибе алмасу, бірлесіп шаралар откізу, т.б. Ен бастысы - оз жулдызыннын б и к шынына шыгу тек ез колында екенін умытпа. Ол ушін езіне-озін, кемектес! Багдар- ламада балалардын жас ерекшелігіне байланысты 4 кезен керсе- тілген: 1. "Балапан" кезені - 5-8 жас. 2. "Балдырган" кезеві - 9-11 жас. 3. "Жас улан*" кезені - 12-14 жас. 4. "Myparep'" кезені - 15-18 жас 32. Сынын жетекшісінін аткаратын кызметтері: Талдау кызметі: • балалардын жеке дараерекшеліктерін зерттеу; • ер окушынын отбасындары тербиесін зерттеп, талдау; • окушы мен ужымнын, торбиелік денгейін талдап, багалау; • сынып ужымынын калыптасуы мен дамуын зерттеп, тал- дау; • ортанын сынып окушыларына ыкпалые зерттеп, талдау; • откізілетін іс-шаранын тербиелік кундылыгын талдау; Болжамдык (прогностикалык): •. тербиелік ыкпал мен жоспарланган іс-шараные нетижесін болжау; • окушылардын жеке дарадаму денгейініннеижесін болжау; • ужымнын калыптасуы мен даму кезендерін болжау; • мектептін торбие жуйесіне сойкес сыныптары торбие жуйе- ужымга уйренуге, катарларынын арасында озін канагаттанды- ратын статуска ие болуга кемектесу; сінін моделін куру; • окушылардын коршаган ортамен колайлы катынас орнатуы; . ужымда ор окушыга колайлы психологиялык ахуал орна- ТУРа УлеС коСУ. Жеке шокірттері жайлы сынып жетекшісі білуі керек маліметтер: • баланын денсаулыны; • отбасындары емірі мен турмыс жагдайы; • баланын, ішкі жан-дуниесі, рухани байлыны; • мінез-кулкы, темпераменті, кызыгушылыры, еркі,зейіні, т.б. психологиялык ерекшеліктері; ш и • улкендермен, кішілермен, ата-анасымен, жолдастарымен карым-катынасы; • моральдык бейнесін, адамгершілік касиеттері: • енбекке кезкарасы; • эстетикалык талгамдары, кызырулары, онерге, эдебиетке к е з к а р а с ы ; • ужымдары калыптасып келе жаткан дынсалдарын болжау (окушылар карым-катынастар- арасындары, ата-аналар окы- тушылар арасындары) уйымдастыру-уйлестіру: ор окушынын даму ерекшеліктерін психологиялык-педа- гогикалык картада корсету; • окушынын оку ерекетінде кемек керсету; • ербір окушыга жоне ужымга жеке дара ыкпал жасау; • окушыларга уйірмелер, клубтар, секциялар, бірлестіктер аркылы косымша білім алуга кемектесу; • окушылардымдербестігі мен кукыктарын коргау. • окушылардын отбасыларымен байланыс уйымдастыру: ата- аналар жиналысын откізу, оларга кенес беру, т.6.; • ез сыныбы окушыларынын улгеріміне байланысты кіші педагогикалык кенестер жумысын уйымдастыру, пен мугалім- дерінін сабактарына катысу; * косіби багдар беру, болашак мамандыгын тандауга саналы кезкарас калыптастыру; • кажетті іс-кагазды жургізу (журнал, сабакка катысуын кадагалау, окушылардын, кунделіктерін тексеру, жеке іскараз- дары, сынып жетекшісінін жумыс жоспары); Коммуникативтік: • окушылар арасында озара карым-катынас калыптастыру, жаксылык пен жамандыктын белгілерін ажырата алуына, бел- гілі жагдаяттарда окушынын адамгершілік шешімдер кабылдай алуына мумкіндік беру. Тертінші топ міндеттері- жеке-дара тежірибелік сипаттары міндеттер: окущылармен жумыс уйымдастыруга тиімді педаго- гикалык куралдарды тандап алу, ез жумысынжоспарлау, талдап тузету жене педагогикалык рефлексия. Осы бастапкы міндеттерді ескере отырыи, с ы н ы жетекші- сінін негізгі кызметтері айкындалады. Олар: диагностикалык, коммуникативтік, торбиелік, жобалаушылык, уйымдастыру- шылык-рекеттік, дамытушылык, одептілік, ынталандыру- шылык, багалаушылык, коргаушылык-камкоршылык, тузету- шілік. Сынын жетекшісінін аткаратын кызметтері: Талдау кызметі: • балалардын жеке дараерекшеліктерін зерттеу; • ер окушынын отбасындары тербиесін зерттеп, талдау; • окушы мен ужымнын, торбиелік денгейін талдап, багалау; • сынып ужымынын калыптасуы мен дамуын зерттеп, тал- дау; • ортанын сынып окушыларына ыкпалые зерттеп, талдау; • откізілетін іс-шаранын тербиелік кундылыгын талдау; Болжамдык (прогностикалык): •. тербиелік ыкпал мен жоспарланган іс-шараные нетижесін болжау; • окушылардын жеке дарадаму денгейініннеижесін болжау; • ужымнын калыптасуы мен даму кезендерін болжау; • мектептін торбие жуйесіне сойкес сыныптары торбие жуйе- ужымга уйренуге, катарларынын арасында озін канагаттанды- ратын статуска ие болуга кемектесу; сінін моделін куру; • окушылардын коршаган ортамен колайлы катынас орнатуы; . ужымда ор окушыга колайлы психологиялык ахуал орна- ТУРа УлеС коСУ. 33.Тәрбие жұмысын жоспарлау педагог қызыметінің жалпы жүйесіндегі маңызды буын болып саналады. Ойластырып жоспарлау оны дұрыс ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Жұмыс перспективалармен белгілейді, тәрбие жұмысынын белгілі бір жүйесін жүзеге асыруға кемектеседі. Форма үшін ғана емес, жақсы жасалған жоспар педагогтың күнбе-күнгі тәрбие жұмысына көмектеседі. Педагог жоспар жасағанда балалармен тәрбие жұмысының негізгі міндеттерін мазмұнын, формалары мен әдістерін іріктеп алу үшін болып табылатын документтерді пайдаланады. Соңғы шыққан қаулы, бұйрықтар, оқу программасы, оқушыларды тәрбиелеудің үлгі мазмұны, «нысанына » жатады. Мұғалім жоспар жасағанда еліміз үстіміздегі жылы атап өтетін маңызды оқиғаларды ескереді. Мұғалім өз жұмысын жоспарлағанда мектептің жұмыс жоспарын басшылыққа алады. Бүкіл мектептің істері мен жоспарлары мұғалім жұмысының бір бөлігі болып табылады. Мектептің міндеті әр оқушының жан-жақты дамуына қамқорлық жасау болып табылады. Оны орындау педагогтан жан-жақты күрделі жұмыс жүргізуді талап етеді. Тәрбие жұмысындағы аса күрделі әр жақтылықты тәрізді белгілі бір схемаға қалай сыйғызуға болады. Бұл педагог үшін онай шаруа емес. 2. Жоспар жасау дегеніміз -тәрбие жұмысының бүкіл барысын, оны ұйымдастыру үшін жалпылай және ұсақ -түйініне дейін ойластыру және қағаз бетіне түсіру, оның нәтижелерін алдан ала көре білу. Мыс: мұғалім бірінші сынып оқушыларымен жұмыстың алғашқы күндерінде бірден-бір басты міндеті -балаларды мектептен, сыныптағы негізгі мінез — құлық ережелеріне үйрету, оларды осы дәрежелерді орындай білуге баулу, олардың бойында ережелерді тезірек және дұрыс игеруге деген ынта-ықылас тудыру міндеті шешуге күш салды. Негізгі міндетті орындаған педагог енді келесі бір негізгі міндетті-балалардың бойында кластастарын жақын білуге деген ынта тудырып, оларды өзара табыстыру арқылы класта жолдастық қарым-қатынас жасау міндетін алға қояды. Мұғалім ата-анамен әңгіме арқылы әрбір бала жөнінде алғашқы мағлұматтарға ие болады. Бұл әңгімелерде шамамен мынадай сұрақтар қойылуы керек. 1. Бала мектепке қуана-қуана кетеді ме ? 2. Мектеп туралы не деп жүр ? 3. Үйге берген тапсырмаларды ықыласпен орындайма ? 4. Үйде қандай міндеттерді тұрақты орындап отырады ? 5. Баланың достары кімдер ? 6. Үйде және аулада не ойнағанды ұнатады ? 7. Қанша уақыт бойы телевизор көреді ? 8. Үйде кандай жануарлар бар ? Бала оларға қалай қарайды ? 9. Бала қандай мінез-құлық байқатып жүр: көппен жақсы араласа ма, әлде бұйығы ма, қайырымды ма, қайырымсыз ба; жолдастарымен бірге болғанды ұнатады ма? 10. Сіз балаңызды жазалайсыз ба? Қалай, жиі ме? 11. Бала үйдегі адамдар мен таныстарының ішіндегі кімді жақсы сыйлайды. Бұл жекелеген балалардың ата-аналары мен жұмысты жоспарлауға, бүкіл класта ата-аналарымен өткізілетін әңгімелердің тақырыптарын белгілеуге көмектеседі. 3. Тәрбие жоспарына қойылатын талаптар : 4. Жоспардың қоғам талабына, мақсатына сәйкестігі. 5. Өмірмен тығыз байланыстығы. 6. Жоспардын жан-жақтылығы, тәрбиенің барлық салаларының қамтамасыз етілуі. 7. Тәрбие жұмысы формалары оқушылардың жас және тәрбиелік деңгейіне сәйкестігі. 8. Жоспардың нақтылығы. Жоспардың формалары Класс жетекшісінің перспективалық және күнделікті тәрбие жоспары болды. Перспективалық жоспардың негізінде аптаға, тоқсанға арналған жұмыс жоспары жасалды. Мұғалімдердің апталық жоспары тұрақты болды. Мысалы: Дүйсенбі-кітаппен жұмыс. Сейсенбі-жаңалықтар хабарламасы. Сәрсенбі-серуен, айын, жорық. Тәрбие жоспарынын үлгісі: 1. Сынып жайлы мәлімет: сынып, сынып белсенділері, балалардың тәртібі, денсаулығы, сабақ үлгерімі, қабілеттері, олардың ата-аналары, белгілі бір ұйымға қатысы қоғамдық тапсырмасы, тұрғылықты мекен жайы туралы қысқаша сипаттама беріледі. 2. Өткен оқу жылына сай атқарылатын тәрбиелік шаралардың нәтижесіне қысқаша талдау. 3. Жаңа оқу жылына белгіленген тәрбие жұмысының мақсаты мен міндеттерін анықтау. 4. Сынып жайлы мәлімет, өткен оқу жылына атқарылған тәрбие жұмыстарының нәтижесіне талдау, жаңа оқу жылына арналған сол сыныптағы тәрбие жұмыстарының міндеттері негізінде оқушылармен, ата-аналармен, қоғамдық ұйымдар және пән мұғалімдерімен бірлесе атқарылатын іс-әрекеттердің түрімен, әр тараптағы атқарылатын тәрбиелік шаралар мазмұны және формалары төмендегідей бөлімдерде көрсетіледі. Апта аралығына көрсету Негізгі бөлімдер Тәрбиелі шаралардың мазмұны Формасы мен тәсілі Мерзімі, уақыты Жауапты адамдар Өтілген туралы мерзімдер 1. Сынып ұжымын ұйымдастыру 2. Оқушылардың өзін -өзі басқару ұйымдары және балалардың бірлестіктері мен өзара әрекеттері 3.Пән мұғалімдері және мектеп әкімшіліктерімен байланыс 4. Отбасы және жұртшылықпен жұмыс 5. Жеке оқушымен жұмыс 34.Педагогикалық диагностика ұғымы оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексеруге қарағанда кеңірек. Тексеру процесі нәтижелерді түсіндірмей-ақ анықтайды. Диагностика бақылау, бағалау, деректерді жинақтау, оларды талдаудан тұрады және нәтижесінде ең жақсы нәтижеге жету жолдарын анықтайды, оқу үдерісінің динамикасы мен тенденцияларын ашады. Оқу процесінің үш функциясымен ұқсастығы бойынша диагностиканың негізгі бағыттары ажыратылады: білім беру, оқыту және тәрбиелеу. • Диагностика көмегімен білім беру саласында тұлғаның даму деңгейі анықталады, оның әлем туралы, ондағы орны туралы жалпыланған білімнің тұрақты жүйесін меңгеруі, яғни. сөздің кең мағынасындағы білім. • Білім беру саласында олар білім беру мекемесінде алатын нақты білімдерді, дағдылар мен дағдыларды меңгеру деңгейіне диагноз қояды. • Білім беру саласында диагностика адамның немесе оқушылар тобының эмоционалдық, адамгершілік қасиеттерінің қалыптасу деңгейін анықтайды. Педагогикалық диагностиканың объектісі - білім беру мекемесінің оқушысы немесе студенті, сонымен қатар олардың командасы. Диагностика жүргізу үшін демографиялық мәліметтер зерттелген адам және оның отбасы туралы, оқушының физикалық және психикалық денсаулығы туралы, оның танымдық қабілеттері, мінез-құлқы, мотивациялық сферасы туралы және т.б. жиналады. Педагогика ғылымы диагностикалық әдістердің кең спектрін ұсынады: бақылау, сұрақ қою, тестілеу, әңгімелесу, шығармашылық жұмыстарды талдау және т.б. Диагностика пәндері - дәстүрлі түрде мамандандырылған ғылыми-педагогикалық мекемеде қосымша білім алған оқытушылар мен педагог-тестологтар. Диагностиканың маңызды кезеңі бақылау болып табылады, яғни. білімді игеру, білік пен дағдыны қалыптастыру процесін бақылау. Бақылау студенттің іс-әрекетінің сипаты, педагогикалық процестің мүмкіндіктерін оқу мақсатында пайдалану тиімділігі туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. Бақылаудың бірнеше түрлері бар: алдын ала, ағымдағы, тақырыптық, мерзімді, қорытынды. Ол әр түрлі формада жүзеге асырылады: жеке, топтық, фронтальды. Бақылаудың әр түрлі әдістерін (ауызша, жазбаша, машиналық, тесттік) қолдана отырып, педагогикалық диагностика тұлғаның құрылымын және оның қасиеттерін: интеллектуалды және шығармашылық қабілеттерін, есте сақтау қабілетін, зейінінің даму деңгейін сәтті зерттеуге ықпал етеді. 34. Дидактика Әр оқу және тәрбие кезеңi аяқталғаннан соң ол қалай өттi, қандай нәтижелер бердi, қаншалықты бұл үдеріс тиiмдi бол- ды, ненi бiткен, ал қайсысын қайта жетiлдiру қажет екенiн бiлiп алуға мiндеттiмiз. Мұны анықтап, бiлуде нақтама жәрдемi аса маңызды. Нақтама дегенiмiз – бұл оқу-тәрбие үдерiсiнің ба- рысы мен нәтижесi жөнiнде ақпарат алудың жалпы тәсiлдерi. Мектептегi нақтама мiндеттерi: – оқушының даму үдерісi мен нәтижесiне талдау беру (мек- теп оқуына дайындығы, психикалық пiсiп жетiлуi мен сана- сезiм жетiстiктерi деңгейi ж.т.б.); – оқу үдерісi мен нәтижелерiне талдау салу (сауаттану көлемi мен тереңдiгi, игерiлген бiлiм, дағдыларды қолдана бiлуi, негiзгi ойлау тәсiлдерiнің қалыптасу деңгейi, шығармашыл iс-әрекет жолдарын пайдалана бiлуi ж.т.б.); – тәрбие үдерісi мен жетiстiктерiне талдау беру (тәрбиелiк деңгейi, адамгершiлiк сенiм-нанымдар тереңдiгi мен қуаты, адамгершiлiк мiнез-құлық бiтiстерiнің қалыптасу деңгейi ж.т.б.) Дәйек. Бақылау нәтижесiнде 3-сынып оқушысының барша тапсырмаларды дұрыс орындағаны белгiлi болды. Мұғалiм “5” қойып, мақтауын жеткiздi. Үдерiстің де, нәтиженің де ақауы жоқ. Бiрақ оқушының “5” бағасының төркiнi оның жоғары жетiлген сана-сезiмiнен, ақыл-парасатынан емес, тек жад (ес) ептiлiгi- нен екенiн – нақтама ғана анықтайды. Бұл саладағы қызмет ұланғайыр. Мұғалiм ендi оқушының байқалған олқылықтарын орнына келтiрiп, оның оқу жұмысын қалайынша ұйымдастыру қажет екенiн оңай аңғарады Егер бақылау мен тексеру дұрыс орындалса: – әр оқушының бiлiм, ептiлiктерi анық көрiнедi; – оқушылардың бiлiмдерi мен ептiлiктерiндегi қателiктер өз уақытында анықталады; – оқу материалы кей бөлiктерiнің төмен игерiлу себептерi ашылады; – игерiлген материал дұрыс қайталанады әрi жүйеленедi; – жаңа материалды игеруге дайындық деңгейi нақты анықталады; – ұзақ уақыт әрi жалықпай еңбектену ептiлiктерi қалыптасады; – өзiндiк бақылау мен өзiндiк тексеру тәсiлдерi орынды игерiледi; – оқушылар жауапкершiлiкке ынталы келедi; – бәсекелесу дағдылары дамиды. тұрақты қайталап бару; жәриялылық; жан-жақты тексеру; жiк- темелiлiк, форма көп түрлілiгi; әдептiлiгi. Қазіргі заман бастауыш мектебiнде қолданылып жүрген бақылау түрлері, әдістерi мен формалары: – оқушылар жұмысын бақылау; – ауызекi жеке сұрақ; – бүкiл сыныпқа (фронталь) сұрақ қою; – сынып оқушыларын топқа бөлiп сұрау; – жазба бақылау жұмысы; – аралас (тығыздалған) бақылау; – тестiк бақылау; – бағдарламаластырылған бақылау; – тәжірибелік бақылау; – өзiндiк бақылау бес ұпайлы бағалау әдісiнің тиiмдiлiгiн арттыру жолдары iздестiрiлуде. Олардың кейбiрi: Бағаны “+”, “–” белгiлерiмен қосымшалау. Мұғалiм сынып журналында бағаның өзiн қояды да, ал өз қойын дәптершесiне бағаны “+”, “–” қосымшаларымен бiрге белгiлейдi. 36. Бастауыш мектептегі әдістемелік жұмыстар. Әдістемелік жұмыс – мектептегі оқу-тәрбие жұмысын басқарудың негізгі саласы. Оған жоспарлау, ұйымдастыру, әдістемелік көмек көрсету, басшылық және бақылау жатады. Әдістемелік жұмысқа қойылатын негізгі талап – әдістемелік жұмысты үнемі жетілдіру, оның ғылыми негізі оқытудың сапасын, оқушылар білімінің деңгейін көтерумақсатында оқудың барысына дәл бағытталады. Жыл ішінде әдістемелік бірлестіктіктің отырысын жоспарлауға болады. Жоспар бойынша әр отырыста: мысалы, бірінші отырыста өткен оқу жылының қорытындысы, әдістемелік жұмыс жоспарын бекіту,шығармашылық жұмыстарды бекіту, тәлімгерлермен жұмыс жоспарлары қаралса, келесі отырыстарда жазба жұмыстарының қорытындысы, мектепішілік олимпиада қорытындысмы, факультатив, үйірме жұмыстарының өтілу барысы, пән сабақтарының берілу жайы қаралып, талқыланып отырады. 37. Педагогикалық шеберлік. Педагогикалық шеберліктің негізі – балалардың өз еркімен дамуына жол ашу, оқу – тәрбие процесінде оқушылармен педагогикалық ынтымақтастықтар жұмыс атқарудыңформаларын, әдістерін дамыту, шәкіртке деген қамқорлық пен сүйіспеншілікті арттыру педагогикалық шеберліктерінің басты сипаты болып табылады.Педагогикалық шеберлік – ұстаздық талантпен тығыз байланысты. К Педагогикалық шеберлік – тек қанамұғалімнің жалпы, жан – жақты және әдістемелік сауаттылығы ғана емес, ол – әр сөзді оқушылырға жеткізе білу, олардың толық қабыл алуы. Ұстаздық шеберлік: 1) мұғалімнің өмірге көзқарасы, оның идеялық нанымды, моральды бойына сіңірген адам екендігі; 2) пәнді жетік білген, ойын толық жеткізетін және оқушылардың бойында әдеп, әдет, дағды сияқты моральдық нормаларды сіңіре білгендігі; 3) оқытумен тәрбиелеудің әдіс – тәсілдерінмеңгерген, білгенін қызықты да, тартымды өткізе алатын, педагогикалық әдеп пен талантын ұштастырған адам ғана шеберлікке ие болады. Педагогикалық шеберлікте педагогикалық техника деп аталатынмәселегемән беріледі. Мұғалім әр сөзін дұрыс сөйлеп, нық айтуы тиіс, оның жүріс – тұрысы, қозғалысы, отырып – тұруы оқушыларға ерсі болмайтындай дәрежеде болуы керек. Педагогикалық шеберліктің негізі – балалардың өз еркімен дамуына жол ашу, оқу – тәрбие процесінде оқушылармен педагогикалық ынтымақтастықтар жұмыс атқарудыңформаларын, әдістерін дамыту, шәкіртке деген қамқорлық пен сүйіспеншілікті арттыру педагогикалық шеберліктерінің басты сипаты болып табылады. 38. Педагогикалық менеджмент негіздері. Педагогикалық менеджмент - білім беру жүйесінің тиімділігін көтеруге бағытталған басқару ұстанымдары, əдістері, ұйымдастыруформалары мен технологиялық тəсілдерінің кешені жəне педагогикалық жүйені басқару: жоспарлау, реттеу, бақылау, басшылық жасау, ұйымдастыру өнері. Педагогикалық менеджмент – бұл адамдардың ынтамақтастығы, адамдардың қарым – қатынас əдісі, өзін – өзі ұйымдастыру, өзін – өзі дамыту үрдісі. Ол келесі болжау қағидаларына негізделген: адамды сыйлау жəне оған сенімділікпен қарау; адамдарға тұлға ретінде қарау; ынтымақтастық əрекеті немесе басқарудан қарымқатынасқа көшу; үздіксіз кəсіптік білімін көтеру; мұғалімге ықпал жасау; мұғалім жұмысын бағалау. Бұл қағидалар педагогикалық менеджментте бірқатар нақты талаптар қояды: адамның жеке басының беделін құрметтеу, құқығы мен мүмкіндіктерін мойындау; адамға сену, оның өзін – өзі тануы жəне мүмкіндіктерін ашып көрсету үшін жағдай жасау; өзара құрмет негізінде сенім ахуалын қалыптастыру; бастамашылдықты, шығармашылық бейімділікті, ұжымда өз орнын таба білуді қалыптастыру; жетістікті, мектеп ісіне əркімніңқосқан жеке үлесін мадақтау.Адамға құрмет жəне сенім – басқарудағы ізгіліктің ең жоғарғы көрінісі. Адамдарға тұлға ретінде қарау қағидасына сайменеджер педагогикалық ұжымның əрмүшесін жай ғана қызметкер, мұғалім деп емес, оны бүкіл қызмет кезеңіндегі қажеттіліктермен, мақсаттарымен, бастан кешіретін қобалжулармен бірге тұлға деп қарастырады. жүктеу/скачать 66,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу: