Ұзындықты,биіктікті,диаметрді өлшеу бірліктері

Ұзындықты өлшеу эталоны ретінде метр қабылданған.Ондық жүйенің қағидасы б/ша метр 10дм,100см,1000мм бөлінген.

Діңдер мен бөліктерінің диаметрлерін см өлшейді.Англияда ж/е АҚШта діңдердің диаметрлерін дюмдерде (1дюйм 2,54см-ге тең) ж/е футтарда (1фут 0,3048м-ге тең) өлшенеді.

Өлшеуді жеңілдету ж/е көлемдерді ары қарай анықтау мақсаттарында диаметрлердің анықталғн шамаларын жуық жұп өлшемдерге,көбінесе, өзара 4см-ге бөлінетін (4;8;12;16;20, т.б см) өлшемдерге дейін жуықтайды.Диаметрлерді өлшеу барысында қолданылатын, бұл градациялар қалыңдық сатылары атауына ие болған.Диаметрді н/е қалыңдықты өлшеуге есептік бірлік қалыңдық сатыс болып табылады.

Англияда ж/е АҚШ-та өсіп тұрған ағаштарда диаметрлерді, 4,5 футке тең,биіктікте өлшейді, бұл метрлік өлшемдерге ауыстырғанда 1,37 м құрады.Жапонияда өсіп тұрған ағаштардың диаметрлерін өлшеуді, 1,25м-ге жуықтап теңестірілген,жерден биіктікте жүргізеді.Еуропада өсіп тұрған ағаштардың биіктігін метрлерде ж/е метрдің ондық үлестерінде дм есептейді.Белгіленген стандартты ұзындықтарға қоса, ағашматериалдарында см есептелетін,ұзындық б/ша әдіптер болуы керек.

6-дәріс.

1. 
   Ағаштың негізгі бөліктері және діңінің таксациялық көрсеткіштері.
   
2. 
   Өсіп тұрған ағаштарда діңдердің көл емдерін анықтаудың тәсілі.
   

Ағаштың негізгі бөліктері және діңінің таксациялық көрсеткіштері. Кез келген ағаш оны өлшеуге және сапалы бағалауға арнайы әдістерді талап ететін, орман таксациясының дербес нысаны болып табылады. Ағаш корнт түзетін тармақтардан және бұтақтар жыйынтығынан және діңнен , тамырлардан тұрады. Орташа алғанда ағаш діңіне 2/3 тамырлар мен кронға 1/6 жалпы көлемінен келеді. Бұл қатынас әр түрлі ағаштарда әр түрлә, ол жынысқа, жасқа және өсу шартына байланысты болады. Өндірістік пайдалануға байланысты ағаш келесі бөліктерге бөлінеді. 1. Дің – іскер түр жыйындар, отындар, қалдықтар. 2. Крона –отындар, бұтақтар. 3. Тамырлар мен тамырлар- отындар, кейбір жыныстарда химиялық қайта өңдеуге арналған шикізат. Ағаштың ең құнды бөлігі дің болып табылады. Жеке ағаш таксатциясында оның келесі таксияциялық көрсеткіштері анықталады. 1) ұзындығы және биіктігі (L, /; Н, h);

Пайдалану орман шаруашылығы, негізінен, орман таксияциясы, ойлап табудың мәні. Модулді ағаштар бойынша жаңа түрлік санды сонымен қатар форма түзетін қыйсыққа жанама бойынша негізге ұшынан жүргізген түзудің жанасу нүктесінен графикалық биіктіген және осы нүктеде ағаштың диаметрін есептейді. Диаметрі мен аталған көрсеткіштер туындысынан тұратын формула бойынша өсіп тұрған ағаштың көлемін табады. Ойлап табу орман таксатциясына жатады және өсіп тұрған ағаштар діңдерінің көлемдерін анықтауда пайдалануы мүмкін. Діңді сексияларға бөлуді және көлемдерін қосуды, қосатын, ортанғы қыйманың ортанғы күрделі формуласы бойынша ағаштар діңдерінің көлемдерін анықтау тәсілі белгілі. Тәсілдің кемшілігі өсіп тұрған ағаштар діңдерінің көлемдерін анықтауда қолданудың мүмкін еместігі және күрделігі болып табылады. Келесі формула бойынша көлемді тізбекті есептеумен диаметрді және дің биктігін өлшеуді қосатын, түрлік сандарды пайдалану арқылы өсіп тұрған ағаштар діңдердің көлемдерін анықтау тәсілі ойлап табуға ең жақын болып табылады. V=gi.₃Hf. Екі түрлі санды есептеу барысында кең тараған діңнің қима ауданы кеуде биктігінде алынадв. Тағы белгісі, толық ағаштығын діңнің салыстырмалы диаметрмен эмпириялық байланысқа. Бұл байлансты есептейтін формула.F=kg

7-дәріс.

1.Өсіп тұрған ағаш діңінің көлемін формулалар, номограммалар бойынша және кестелердің көлемімен анықтауға болады. Дің көлемін анықтауға арналған жуық формулалар әртүрлі жол берілулерге негізделген. Ағаш биіктігі және 1,3 м. биіктіктегі дің диаметрі сияқты, ең қол жетімді көрсеткіштерді өлшеуге және орташа щамалар теориясына негізделген, арнайы әдістер өңделеді. Өсіп тұрған ағаштың жалпы формуласы:

мұндағы: g-қима ауданы; f- түрлік сан,төменгі бөлігіндегі белгіленген биіктікте ие болатын, бірөлшемді цилиндрдің көлеміне дің көлемінің қатынасын анықтайтын, діңнің толықағаштылық коеффиценті. Цилиндр негізінің ауданы 1,3м. биктікте, ал қалыптысы- дің биіктігінің 0,1 м-де алынатын, есеп түрлік санды атыратады. Тәжірибеде, келесі формула бойынша анықталған, нң көп тараған ескі түрлік сан тараған:

Мұндағы: g_1.3-1.3 м биіктікте дің қыймасының ауданы; h-дің биіктігі. Түрлік сан бірөлшемді цилиндр көлемінің қай бөлігін дің көлемі иеленетінің көрсетеді және оңай белгіленетін (g _1,3 және h бойынша) цилиндр көлемінен дің көлеміне өтпелі коэффициент ретінде қызмет етеді. Дің көлемін есептеуге, дің биіктігін Н.Н.Дементывиің формуласын пайдаланады:

мұндағы: k-форманың екінші коэффициентіне тәуелді болатын,түзету коэффициенті. Дің формуласының коэффициенті- бұл діңнің сәйкесті бөлігінің салыстырмалы домалау көрсеткіші. Діңнің домалауы төменгі торцтен ұшына бағыт бойынша диаметрлердің азаюы болып табылады. Салыстырмалы орташа домалау-бұл діңнің 0,1 м биіктігіне немесе 1,3 м биіктігіне диаметрге діңнің кез-келген нүктесіндегі диаметрдің қатынасы. Форма коэффиценті, 1,3 м биітіктегі диаметрге, берілген биіктікте өлшенген диаметрді бөлу жолымен есептеледі. Есептеуге арналған диаметр діңнің қандай нүктесінде алынуына байланысты, дің формасының 4 коэффициентін ажыратады.

мұндағы: d₀, d _1, d_2, d _3, -тамыр мойнында алынған, дің диаметрлері: ¼, ½, ¾ дің биіктіктері; d _1.3 - 1.3 м биіктіктегі диаметр. Әртүрлі кестелерге кіру белгісі-дің формасының екінші коэффициентті ең маңызды болып табылады. Бұл коэффициент дің формасын сипаттамайды, өйткені діңнің сол бір формасында, биіктік неғұрлым үлкен болған сайын, ол соғұрлым кіші болады. Әрбір 0,5 q_{2 –} де , 3 м-ге тең биіктікке түзету жасау керек. Формула 0,5 q₂=0,65 и f=0,425 үшін әділ болады. Бұл жағдайда көлемді өсіп тұрған ағаш көлемінің жалпы формуласы бойынша есептеледі

2.Есептеу тәртібі: Сынама алаңда ағаш қорын анықтау.

1. Ағаштардың көлемдерін формула есаптеу

2. Формула бойынша барлық діңдердің жалпы көлемін анықтау.

3.Формула бойынша бір діңнің орташа көлемін есептеу.

Биомасса көлемін анықтау.

1. 
   Формула бойынша 1га –ға көлем мәнін есептеу.
   

2. 
   V_{био =}V*m, формула бойынша т/га мен биомасса өлшемін анықтау, m коэффициенті ағаштың жынысына байланысты.
   
3. 
   Формула бойынша құрғақ затқа есептеуде сүрекдің фитомассасын есептеу
   

Мұндағы P- құрғақ заттың пайыздық құрамы, анықтайтын формуласы P=100%-A мұндағы A- суреттің ылғалдылығы % бен.

Ылғалдылықты есептеу формуласы: