Белокмолекуласының құрылысы Белок молекуласының құрылысы. Организмде әр түрлі маңызды қызметтер атқаратын белоктардың құрылысы да бір- біріне мүлде ұқсамайды. Әр белоктың өзіне тән жеке тұрақты құрылымы болады. Белок молекулаларының төрт реттік құрылымы бар.
Белоктың бірінші реттік құрылымы– бұл полипептид тізбегіндегі аминқышқылдарының саны мен ретін көрсетеді. Белок құрылымының полипептидтік теориясын XX ғасырдың басында неміс химигі Э.Фишер ұсынған болатын. Ақуыздың бастапқы құрылымы ауысу ретін білдіреді пептидтік байланыстармен байланысқан ақуыздың полипептидтік тізбегіндегі аминқышқылдарының қалдықтары:
Белоктың екінші реттік құрылымы– бұл CO және NH топтары әсерінен түзілетіндіктен сутектік байланыстар есебінен полипептид тізбегінің α-олармаға оралуы. Барлық пептидтік топтарда сутектік байланыстар түзілу мүмкіндігі жоғары болғандықтан, екінші реттік құрылым тұрақты болады. Белоктардың екінші реттік құрылымын 1951 жылы американдық химик Л.Полинг анықтаған. Ақуыздың қайталама құрылымы біріншілікпен анықталады. Аминқышқылдарының қалдықтары әртүрлі дәрежеде сутегі байланыстарын құруға қабілетті, бұл α-спиральдың немесе β-қабаттың түзілуіне әсер етеді. Спираль түзушілерге аминқышқылдарына аланин, глутамин қышқылы, глутамин, лейцин, лизин, метионин және гистидин жатады. Егер ақуыз фрагменті негізгі болса жоғарыда аталған аминқышқылдарының қалдықтарынан, содан кейін берілген учаскеде α-спираль түзіледі. Валин, изолейцин, треонин, тирозин және фенилаланин полипептидтік тізбектің β қабаттарының түзілуіне ықпал етеді. Реттелмеген құрылымдар полипептидтік тізбектің бөліктерінде пайда болады.
Үшінші құрылым- полипептидтік тізбектің барлық буындарының кеңістігінде белгілі бір қабаттасуымен сипатталатын ақуыздың үш өлшемді құрылымы. Ақуыздардың үшінші реттік құрылымының екі жалпы түрі бар:
Фибриллярлы ақуыздарсуда ерімейді полипептидтік тізбектері глобулярлы емес, бір ось бойымен созылған ұзын жіп тәрізді молекулалар. Үшінші құрылым ұсынылған үштік спираль немесе β-бүктелген құрылымдар. Фибриллярлық ақуыздардың көпшілігі құрылымдық немесе қорғаныс функцияларын орындайды. Әдеттегі фибриллярлық ақуыздар-дисперсті кератин шаш пен жүн, жібек фиброин және сіңір коллагені. Кератиндер - терінің сыртқы қабаты мен оның өнімдерінің, (шаш, түк, қауырсын, тырнақ, тұяқ, мүйіз т.б.) ақзаттары. Терімен одан пайда болған заттарға мықтылық береді.
