Окытуды психологиялык тYPFыдан зерттеу нег1здер1

1-ТАРАУ
Вильгельм Вундт ашкан болатын (Dewsbury, 2000). Вундт психологияны жана гылым 
реттнде таныткысы келдт Шетелден конактардын кептеп келуше байланысты, онын 
бедел1 халыкаралык денгейде шарыктай тустт Ол осыдан кеи н психологиялык зерт- 
теулер нэтижес1мен таныстыру максатында жана журнал шыгара бастады. АКЩ-тагы 
алгашкы зерттеу зертханасын 1883 жылы Стэнли Холл ашты (Dewsbury, 2000).
Психологиялык зертхананы ашудын мацыздылыгы аса жогары еду ейткен ол 
философиялык теориядан экспериментпк жэне инструментпк эдюке кешуге жол 
ашты (Evans, 2000). Зертханада кубылысты гылыми тургыдан тусшд1руд1 максат 
ететш галымдар жумыс ютед1 (Benjamin, 2000). Вильгельм Вундт «
Физиологиялыц
психология нег1здер1» (Principles o f Physiological Psychology)
атты енбепнде (1874) 
физиологиянын зеинд1 зерттейптм ен келюедг Онын ойынша, психологиялык 
эдю физиологиялык эдютен к е и н орын алуы керек. Баскаша айтсак, зерттелу1 кажет 
процест экспериментпк тургыдан шартты ттркенд1ру мен оган жауап беру кезещне 
сэйкес журпзген жен.
Вундттын зерттеушшер1 туйсш, ттркенд1руге жауап беру уакыты, вербалды 
ассоциация, зеин, сез1м жэне кещл куш сиякты кубылыстарды да зерттедт Вундт 
кептеген психологтарга тэл1мгер болумен катар, онын шэшрттер1 Америка Гурама 
Штаттарында да зертханалар ашты (Benjamin, Durkin, Link, Vestal, & Acord, 1992). 
Вундттын зертханасы айтарлыктай психологиялык жаналыктар ашып, сыни экспери- 
менттер журпзбегешмен, ол психологияны жеке пэн репнде, ал эксп ери м ен т бш м
алу мен жетшд1рудщ тэс ш репнде калыптастырып кетп.
Эббингауздыц вербалды оцыту теориясы.
Герман Эббингауз (1850-1909) - экспе­
риментпк эдюп б е к т п , психологияны гылым репнде калыптастыруга улес коскан 
немю психологы. Ол жадты зерттей отырып, акыл-ой процесш карастырды. Ол ассо- 
циативп кагидаларды кабылдаумен катар, оку мен окыган акпаратты еске тYсiру сол 
материалды оку ж и ш п н е байланысты деп есептедт Бул тужырымды тексеру ушш 
экспериментке катысушылар бшмейпн материалдарды колдану кажет болды. Осыган 
байланысты ол дауыссыз-дауысты-дауыссыз пркесшен туратын уш эр1ппк 
еш магы-
насыз буындарды
ойлап шыгарды (мысалы, 
cew, tij).
Кеп жагдайда Эббингауз зерттеу субъекпа репнде езш пайдаланатын. Осындай 
эксперименттердщ б1ршде ол магынасыз буындар пзбегш жасап, эр буынды жылдам 
окып, сэл узш стен к е и н келес1 буынга кеш етш Осылайша аталган пз1мд1 б1рнеше 
рет окыганнан к еи н пз1мдеп буындарды жаттай алатынын аныктайды. Ол пз1мд1 
б1рнеше рет кайталаганнан кеи н к а те т аз ж1берепнш, кеб1рек буын жаттау ушш уа- 
кыттын да кеб1рек кажет болатынын жэне басында тез умытып калганымен, б1рте- 
б1рте буындарды жаттау ушш алгашкымен салыстырганда уакыттын азырак кажет 
бола бастаганын аныктайды. Сондай-ак алгашкы жаттаудан к е и н б1раз уакыт еткенде 
канша буыннын есте калганын, оларды еске тус1ру ушш канша уакыт кетепнш жэне 
осы уакыттын алгашкы жаттауга кеткен уакытпен салыстырганда аз немесе кептЫн 
зерттеп кередт Сол аркылы материал негурлым магыналы болса, оны жаттау согур- 
лым жещл болатынын аныктады. Зерттеу нэтижелер1 онын «Жад туралы» 
(Memory)
деп аталатын енбепнде (1885/1964) жарияланды.
Тарихи тургыдан маныздылыкка ие болганымен, аталган зерттеудщ кемшш тус- 
тары да жок емес: Эббингауздын экспериментше б1р гана адам (ягни ез1) катысты. 
Демек, онын тшр1нщ б1ржакты болуы эбден мумкш. Сонымен катар «магынасыз

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: