егер 0 болса, қозғалыс – үдемелі 0 болса, қозғалыс - кемімелі
3. Қисық сызықты қозғалыс
2 дәріс. Динамика. Масса және оның өлшемі. Ньютон заңдары және оның қарапайым механикалық есептерге қолданылуы. Гук заңы. Импульстің сақталу заңы. Бүкіл әлемдік тартылыс заңы. Үйкеліс күші. Салмақ және салмақсыздық.
Дене, басқа бір сыртқы күш әсер еткенше тыныштық күйін сақтайды немесе түзу сызықты қозғалыста болады. Дененің өзінің қозғалысын немесе тыныштық күйін сақтауға ұмтылуын инерттілік деп атайды. Сондықтан Ньютонның бірінші заңын инерция заңы деп атайды.
Алғаш рет инерция заңы Г.Галилей (1632 ж.) ашты. Ал Ньютон (1687 ж.) осы тұжырымды жалпылап, оны динамиканың негізгі қозғалыс заңдарына енгізді.
Егер денелердің инерциалдық қасиеті болмаса, онда оның қозғалысы үдеуді сипаттамай, тек сол уақыттағы жылдамдықтың шамасын ғана көрсетеді. Инерциалдық қасиет, ол қозғалыс түріне байланысты емес, ол барлық физикалық денелерге тән қасиет.
Жер бетіне жақын, Жермен байланысты қозғалыстарды сипаттағанда жуық шамамен санақ жүйелерін инерциалды санақ жүйелері деп қарастыруға болады. Бірақ, Жердің өз осінен айналуына байланысты инерция заңдарынан ауытқу да байқалады.
Инерциалдық жүйелер өте көп. Тұрақты жылдамдықпен түзу бойымен қозғалатын поездбен байланысты санақ жүйесі де инерциалды санақ жүйесіне жатады. Барлық инерциалды санақ жүйелері бір – біріне қатысты бірқалыпты және түзу сызықты қозғалыстағы санақ жүйелерінің тобын құрайды. Әртүрлі инерциалды жүйедегі денелердің үдеуі бірдей.
Сонымен, инерциалды санақ жүйесіндегі дене қозғалысының жылдамдығының өзгеруі, оның басқа денелермен әсерлесуінің нәтижесі болып табылады.
Дененің басқа бір дене әсерінен қозғалысын сипаттау үшін екі жаңа физикалық шама енгізу керек – дененің инерттілік массасы және күш.
