Әож 908 (063) Қ68 Редакциялық кеңес: Техника ғылымдарының докторы, профессор


ТОБЫЛ-ТОРҒАЙ  АЙМАҒЫНЫҢ  ДӘСТҮРЛІ  МӘДЕНИЕТІ: ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ САҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ



Pdf көрінісі
бет91/92
Дата11.11.2019
өлшемі10,09 Mb.
#51560
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   92
Байланысты:
SBORNIK-80-leti-Nez-RK-16
19 Асанбаева

ТОБЫЛ-ТОРҒАЙ  АЙМАҒЫНЫҢ  ДӘСТҮРЛІ  МӘДЕНИЕТІ: ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ САҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 

ТРАДИЦИОННАЯ КУЛЬТУРА ТОБОЛО-ТОРГАЙСКОГО РЕГИОНА:ПРОБЛЕМЫ ИССЛЕДОВАНИЯ И СОХРАНЕНИЯ 

 

429 


 

вытеснение  натурального,  менового  вида  торговли  денежным.  В  деле  вовлечения  скотоводческого 

хозяйства в рыночные отношения, налаживания, укрепления его связи с переселенческой деревней и 

городскими поселениями наиболее удобной формой торговли являлась ярмарочная торговля [6, с.1]. 

В  соответствии  с  утвержденными  Министерством  внутренних  дел  «Правилами»  от  12  ноября  1870 

года  в  Тургайской  области  первоначально  проводились  две  ярмарки:  одна  в  Илецком  уезде  при 

укреплении Актюбе, с 15 июля по 15 августа, а другая – при Иргизском укреплении, с 10 сентября по 

10  октября  ежегодно.  Главной  целью  ярмарок  считалось  «доставление  казахам  Тургайской  области 

удобства для сбыта своего скота и снабжения  себя весьма нужным, а также для облегчения покупки 

скота у казахов русскими торговцами» [6, с.2]. Надзор за общественным порядком на ярмарках пору-

чался ярмарочным комитетом, состоявшим из представителей городской администрации, двух мест-

ных казахов и двух приезжих русских торговцев, ветеринарного  врача. За каждое предоставляемое 

для торговли место взыскивался  ярмарочный сбор в зависимости от объема продаваемых товаров в 

пользу  городской  казны.  Сроки  проведения  ярмарок  менялись  в  дальнейшем,  в  зависимости  от 

природных и экономических катаклизмов, в особенности с состоянием  животноводческого хозяйства  

казахских  аулов,  со  сбором  урожая  переселенческого    крестьянства.  Основным  покупателем  хлеба 

были  казахи,  поэтому  они    ярмаркой  почти  не  интересовались  [6,  с.5].  Но  обложение  казахов  киби-

точным и другими налогами  в  денежной форме вынуждало их сбывать  на рынках скот и продукцию 

скотоводства.  В  феврале  1871  года  принято  новое  правительственное  распоряжение  о  денежном 

сборе со скота, продаваемого на ярмарках [7, с.60]. Но, несмотря на эти факты, ярмарочная торговля 

заняла в экономической жизни области важное место. С середины 1890-х годов в структуре скотовод-

ческого  хозяйства  казахского  населения  произошли  изменения,  благоприятствовавшие  оживлению 

ярмарочной торговли. С переходом к земледелию и оседлости казахи больше стали разводить круп-

ный рогатый скот и овец, пользовавшихся большим спросом на российских рынках. Соответственно 

происходит сокращение поголовья лошадей и верблюдов. Впоследствии торговля стала приобретать 

денежную форму. В денежную торговлю усиленно втягивались байские хозяйства [7, с.61]. 

Увеличился  спрос  на  хлеб  на  внутреннем  рынке;  казахи  стали  больше    потреблять  хлеба  и 

покупали  муку,  зерно,  как  у  крестьян  –  переселенцев,  так  и  у  земледельцев  –  казахов.  В  области  к 

хлебному рынку обращались более половины казахских [8, с.23]. Тесная связь казахского населения с 

хлебным рынком проистекала из специализации земледелия на просе. Производя для рынка просо, 

казахи  –  земледельцы  в  обмен  на  него  приобретали  пшеницу.  Перешедшие  к  оседлости  и  земле-

делию казахи стали заниматься сенокошением, что вызвало потребность в специальном сельскохо-

зяйственном инвентаре. Они использовали в своем хозяйстве плуг, борону, косу, а более зажиточные 

казахи  и  сенокосилки  [9,  с.37].  Главными  предметами  торговли  в  области  оставались  по-прежнему 

скот, скотоводческое сырье и изделия российских фабрик. Большим спросом пользовались кожевен-

ные    изделия,  хлеб  и  стройматериалы  [9,  с.38].  Во  второй  половине    XIX    -  начале  XX  века  

ярмарочная торговля стала неотъемлемой компонентом экономической жизни области.  

Анализ структуры, географии и объема ярмарочной торговли позволяет сделать ряд выводов о 

взаимоотношениях  казахского  аула  и  переселенческой  деревней.  Относительная  неизменность  

основных  статей  торговли  указывает  на  консервативный  характер  кочевого  казахского  общества, 

превращение  края  в  источник  животноводческого  сырья  для  центральных  районов  промышленных 

районов страны. В тоже время подъем ярмарочной торговли наглядно свидетельствовал о развитии 

производительных  сил  всего  региона.  Ярмарки  содействовали  развитию  товарно-денежных  отно-

шений, создавали стимул к увеличению товарности скотоводческого хозяйства, ускоряли разложение 

натурального  хозяйства  и  ломку  патриархально-феодальных  отношений.  Расширение  торговых 

связей вело к хозяйственному сближению области с уездами, втягивало их в общероссийский рынок, 

ломало  патриархальную  замкнутость,  способствовало  развитию  производительных  сил  переселен-

ческой деревни  и казахского аула. 

 

Список использованных источников: 

1. 


ЦГА РК.Ф.25.ОП.1. Д.1860.Л.13- 21. 

2. 


ЦГА РК.Ф.25.ОП.1. Д.1857.Л.24-34. 

3. 


ЦГА РК.Ф.25.ОП.1. Д.1857.Л.35-36. 

4. 


ЦГА РК.Ф.25.ОП.1.Д.1856. ЛЛ.43-70. 

5. 


ЦГА РК.Ф.25.ОП.1.Д.1857. Л.77-80. 

6.   


ЦГА РК. Ф.4. Оп.1. Д.4079. Л.1-2, 5. 

7. 


ЦГА РК. Ф.4. Оп.1. Д.4079. Л. 60-75. 

8. 


ЦГА РК.Ф.64. Оп.1. Д.125. Л.23. 

9. 


ЦГА РК. Ф.4. Оп.1. Д.2704. Л.37-38. 

 

 



 

 


ТОБЫЛ-ТОРҒАЙ  АЙМАҒЫНЫҢ  ДӘСТҮРЛІ  МӘДЕНИЕТІ: ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ САҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 

ТРАДИЦИОННАЯ КУЛЬТУРА ТОБОЛО-ТОРГАЙСКОГО РЕГИОНА:ПРОБЛЕМЫ ИССЛЕДОВАНИЯ И СОХРАНЕНИЯ 

 

430 


 

 

 



ҚОСТАНАЙДА  ЖАСАҚТАЛҒАН  ӘСКЕРИ  ҚҰРАМАЛАР   

ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҰЛЫ  ЖЕҢІСКЕ ҚОСҚАН ҮЛЕСІ  

                                                                        



            

Саналиев  Ғ.Е.  -    Рудный  қаласы  әкімдігінің  №  19  орта  мектебінің  жоғары  санатты  тарих 

пәнінің мұғалімі   

 

           

Бұл баяндамада Ұлы Отан соғысының жеңісіне үлес қосқан Қостанай қаласында жасақталған 

әскери құрамалар және ондағы жауынгерлердің ерліктері мен батырлықтары туралы айтылады.  

Түйін сөздер: Ұлы Отан соғысы, патриот, әскери құрамалар, қазақстандық жауынгерлер

 

Биыл Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жылдығын атап ӛтеміз. Бұл еліміздің айтулы 



даталарының  бірі.  Қазақ  елі  бүкіл  әлемге  белгілі  болды.  Қазақстан  Республикасы  Президенті  және 

Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: ӛсім, реформалар, даму» атты 

Қазақстан халқына жолдауында былай деді:  «Санаулы күндерден кейін біз азаттық туын желбіретіп, 

Тәуелсіз  мемлекет  атанғанымыздың  25  жылдығына  аяқ  басамыз.  Бұл-  тәуелсіздікті  нығайту  жолын-

дағы  ӛлшеусіз  еңбегіміздің  ширек  ғасырлық  белесін  қорытындылайтын  мерейлі  сәт.  Тәуелсіздікті 

баянды  ету  оған  қол  жеткізуден  де  қиын.  Мемлекетіміздің  тұғырын  мызғымастай  нығайта  түсу  үшін 

бізге әлі талай ӛткелі күрделі, ӛкпегі кӛп бұралаң жолдардан ӛтуге тура келеді.»  [11,1  бет]. 

Қостанай  облысының  80  жылдық  мерекесі  Еліміздің  Тәуелсіздігінің  25  жылдығы  қарсаңында 

аталып  ӛтеді.  Қостанай  ӛлкесінің  тарихы  ӛте  бай.  Соның  ішінде  Ұлы  Отан  соғысының  тарихыменде 

байланысты. Себебі, Қостанайлықтар Ұлы Жеңіске қосқан үлесі зор. Ол еңбекте және майданда асқан 

ерліктермен  кӛзге  түсті.  Соған  байланысты  мен  Қостанай  ӛлкесінде  жасақталған  әскери  құрамалар 

және онда қызмет еткен отандастарымыздың ерлігі мен батырлықтарына тоқталмақшымын.  

  

Кеңес  Одағы  кезіндегі  Ұлы  Отан  соғысы  ХХ-ғасырдағы  ең  қасіретті  де  және  ауыр  соғыстың 



бірі болып есептеледі. Бұл соғыс 30 миллионға жуық адамның ӛмірін құртып,еліміздің экономикасына 

және ауыл шаруашылығына, жалпы адамзат ӛміріне ауыр зиян тигізді.  

Қазақстан Республикасы Президенті және Елбасы Н.Ә.Назарбаев 7 мамыр Отан қорғаушылар 

күніне арналған мемлекеттік наградалар тапсыру рәсімінде  былай деді: «Ұлы Отан соғысы-тарихтың 

ұмытылмас  сабағы.  Бір  жағынан,  ол  бізге  әлемнің  нәзіктігін  еске  салады.  Екінші  жағынан,  адам 

рухының беріктігі мен қуаттылығын кӛрсетеді». Отанымызды қорғай білген, бізге бейбіт ӛмір сыйлаған 

жерлестеріміз осындай болған. Сол соғыстың қаһармандарының есімі тарих парағына мәңгі жазылып 

қалады.  Біздің  парызымыз-елдің  қауіпсіздігін  сақтау,  биыл  25  жылдығын  атап  ӛтетін  Қазақстанның                     

Тәуелсіздігін қорғау».   [ 12,1 бет ]. 

Ұлы  Отан  соғысы  1941  жылы  22  маусымда  фашистік  Германияның  шабуыл  жасауымен 

басталды. Ұлы Отан соғысы басталған күннен – ақ Отанды қорғау үшін Кеңес Одағының басқа жерле-

ріндегі сияқты Қазақстанда да әскери құрамалар құрылып, майданға аттанып, олардың құрамындағы 

қазақстандық жауынгерлер ерліктері мен батырлықтарын кӛрсете білді. [7, 5 бет]. 

1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталған кезде Қазақстанда 6,2 млн адам тұрды. Соның 1,2 млн 

әскерге аттанды.  Қостанай облысынан 73300 адам әскерге аттанса, соның 36634 адам елге оралма-

ды. Соған сәйкес олардың есімін мәңге сақтау үшін «Боздақтар» атты кітап барлық облыстарда шы-

ғарылды.  [2. 35-39 беттер].  

Республикада 12 атқыштар және 4 кавалерия дивизиясы, 7 атқыштар бригадасы, 50 жуық полк 

батальондар құрылып, соның ішінде 3 кавалерия дивизиясы және 2 атқыштар бригадасы қазақ ұлттық 

құрамалары болып қайта құрылды.  

Қазақстанда Қызыл Армияның ірі құрамалары Алматы, Жамбыл, Ақтӛбе, Ақмола, Петропавл, 

Семей және басқа қалалада жасақталды. Олардың арасында 310, 312, 314, 387, 391-атқыштар диви-

зия  және  үш  бригада  құрылды:  олар-74,  75–теңіздік  атқыштар  және  39-курсанттық  атқыштар  брига-

далар еді. [7. 6 бет] 

Бұл құрамалар-соғыс басталысымен іле-шала жасақталып, жедел түрде әскери дайындықтан 

ӛтіп  майданға  жӛнелтілген  қазақстандық  дивизиялардын  алғашқысы  болып  табылады.  Сондай  –  ақ 

Қостанайда  1941  жылы  қарашада  151  атқыштар  бригадасы  құрылды.  Бригаданың  командирі  Л.В. 

Яковлев және кӛмекшісі майор  Новиков болды. [10 195-196 беттер] 

219-

шы  атқыштар  полкі  1919  жылы  8-12  қазанда  Қостанай  қаласында  «Колчак  армиясына 



алынған  жерінен  ақтардың  жиын  пунктінен  осы  полкке  келген»  қала  еріктері  мен  ояз  шаруаларынан 

құрылған еді. Ұлы Отан соғысы басталған кезде, Гитлерлік Германияға қарсы күресті.   



 

Ұлы  Отан  соғысы  жылдарында  полкке  командир  болғандар:  полковник  Дементьев  Иван 

Иванович  (1939  ж.  наурыздан  1941  ж.  қарашаға  дейін);  капитан  Захаров  (қараша  1941-25  наурыз 

1942);  капитан  Маковкин  (26-31  наурыз  1942);  майор  Новгородцев  (сәуір-шілде  1942)  (Әрі  қарай 

мәліметтер үзік-үзік); капитан Корчагин (тамыз 1942); капитан Титов (тамыз 1942 - каңтар 1943 жылға 


ТОБЫЛ-ТОРҒАЙ  АЙМАҒЫНЫҢ  ДӘСТҮРЛІ  МӘДЕНИЕТІ: ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ САҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 

ТРАДИЦИОННАЯ КУЛЬТУРА ТОБОЛО-ТОРГАЙСКОГО РЕГИОНА:ПРОБЛЕМЫ ИССЛЕДОВАНИЯ И СОХРАНЕНИЯ 

 

431 


 

дейін);  1943  жылдан.  подполковник  Лесков  Яков  Иванович;  подполковник  Кошелев  Александр 

Дмитриевич;  1944  жылы  подполковник  Голубев  Иван  Васильевич;  подполковник  Пурик;  1945  ж. 

подполковник Корныхов; подполковник Кисель. 

1941 жылы желтоқсан – 1942 жылы сәуірде Қостанайда 151 жеке атқыштар бригадасы болып 

құрылып,  құрамында  тӛрт  атқыштар  батальоны,  артдивизион,  жауынгерлік  жабдықтау  және  қызмет 

бӛлімшелері, жалпы саны тӛрт мыңға жуық адам болды. 

Полкке  командир  болғандар:  подполковник  Житков  Григорий  Карпович  (желтоқсан  1942  -  5 

наурыз 1943); подполковник Сорокин Дмитрий Николаевич (6 наурыз 1943 - 24 сәуір 1944), полковник 

Зинченко Федор Матвеевич (24 сәуір 1944 - 9 мамыр 1945). [9. 128- 131 беттер]. 

Ал Ұлы  Отан соғысы кезінде 171 атқыштар дивизиясы Оралда құрылған еді, сонын құрамында 

Қостанайлықтар  жауға  қарсы  күресті.  171  атқыштар  дивизиясы  бірінші  рет  1942  жылы  7  мамырда 

Солтүстік-Батыс майданының 34  армиясының құрамында болып, Кирилловщина (Ленинград облысы) 

түбінде ұрысқа кірісіп, жеңісті Берлинді аяқтады. (Командир полковник  А. И. Негода, құрама жетекшісі 

подполковник А.Т.Сотников).  [3. 14 бет]. 

Орыс  жауынгерлерімен  бір  сапта  соғысқандар  ішінде  4,5  миллион    жуық  украиындықтар,  1 

миллионнан  астам  белорустар,  3  миллионға  жуық  Қазақстан  мен  Орта  Азия  республикасының  ұл-

қыздары  болады.  Бұлардың  ішінде  13  дивизия  мен  16  бригада  Орта  Азия  мен  Қазақстан  халықта-

рының  құрамалары  еді.  Қазақстанда  құрамалардың  барлығы  фашистік  Германияға  қарсы  барлық 

жерлерде шайқасып, асқан ерліктер мен батырлықтар кӛрсетті. [8. 7 бет] 

Қостанайда  жасақталған  әскери  құрамалар  Ұлы  Отан  соғысының  барлық  майдандарында 

шайқасып,  ерліктер  кӛрсетті.  «Мәскеуді  қорғау»  кезіндегі  генерал-майор  Панфилов  қолбасшылық 

еткен 316 атқыштар дивизиясының құрамында қостанайлықтарда қаланы қорғауға қатысты. Солардың 

ішінде: А.Шақтыбаев, Иван Коршиков, Ж. Айгелов, А. Апареев,  Е.  Вахрушев, И. Жарков, Қ. Испулов, 

Николай  Христиченко,  және  т.б.  Осы  дивизия  жауынгерлерінің  асқан  ерліктерінің  арқасында  Мәскеу 

түбінде жау тоқтатылып, кейін шегінуге мәжбүр болды. Сӛйтіп алғашқы жеңіс жемісті аяқталды. [3. 4 

бет] 

1942 жылғы басты оқиға – «Сталинград шайқасымен» тікелей байланысты болды. Сталинград 



шайқасына  басқа  жауынгерлер  сияқты  жерлестеріміз  –  қостанайлықтарда  қатынасып,  батырлықтар 

және ерліктер кӛрсетті. Олардың ішінде: Қажымухан  Нұғырбеков, А. Исаков, Ә. Омаров, және т.б. [3. 

5 бет] 

1942  жылы  14  қазанда  Сталинград  майданында  аға  сержант,  ұшқыш  Илья  Чумбарев  жау 



самолетін ұрып түсіргендегі үшін Қызыл Жұлдыз орденімен марапатталды.  

Қызыл  Армия  әскерлерінің  тағы  да    бір  жемісті  жеңісі  –  «Курск  доғасындағы»  ұлы  шайқас 

болып есептеледі. Гитлер бұл шайқасқа аса құпиялықпен дайындалған еді, бірақ кеңес барлаушыла-

рының нақты мәліметтеріне сәйкес, бұл құпия  ашылып қалды. Қызыл Армия Курск шайқасында жауға 

тағы  да  күйрете  соққы  берді.  Соның  нәтижесінде  фашисттер  1,5  мың  солдат  және  офицерлерінен 

айырылды.  Курск  шайқасына  басқа  жауынгерлер  сияқты  жерлестеріміз  қостанайлықтарда  ӛз 

үлестерін  қосты.  Солардың  ішінде  В.  Кӛлімбаев,  М.  Журавлев,  И.  Авдонисев,  Ф.  Мирошниченко,  И. 

Колесов және т.б. [3. 5 бет] 

Днепр  үшін  шайқасын  Қызыл  Армия  әскерлерінің  тағы  да  бір  жеңісі  болып  есептелді.  Днепр 

шайқасындағы жеңісі үшін 2438 әскерлер, офицерлер және генералдар Кеңес Одағының Батыр атағы 

берілді  соның  ішінде  қостанайлық  жауынгерлеріде  болды.  А.И.  Парадович,  В.Я.  Беляндра,  А.М. 

Анищенко, В.С. Грушко, И.М. Журба, И. Ищанов, М.И. Собко және т.б. [3. 6 бет] 

Қызыл  Армияның  Ленинградты  қорғаудағы  ерлігі  Ұлы  Отан  соғысындағы  фашисттік  Герма-

нияны талқандауды үлкен рӛл атқарды. Ленинградтарға Қазақстанда жасақталған 310, 314 атқыштар 

дивизиясы кӛмекке барды. 310 атқыштар дивиязиясы  құрамының  40 пайызы – қазақтар, 30 пайызы – 

орыстар, 25 пайызы – украиндар, ал қалғандары басқа ұлт ӛкілдері болды. [8. 88-89 беттер]          

Ленинград пен Новгород түбіндегі фашистердің қорғаныс шебін бұзуға қатысқан қазақтың ба-

тыр  ұлдарының  бірі,  ротаның  партия  ұйымдастырушысы,  аға  сержант  Сұлтан  Баймағамбетов,  

Александр  Матросовтың  ерлігін  қайталап,  оқ  шашып  тұрған  дзоттың  амбразурасын  ӛз  денесімен 

жапты. Оған Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. [8. 91-92 беттер]. 

Неміс  фашист  басқыншыларының  Отаны  –  «Берлин  үшін  шайқас»  соңғы  шайқастардың  бірі 

болып  есептеледі.  Аты  әйгілі  болған  –  Берлин  операциясын  маршал  Г.К.Жуков  басқарды.  Бұл 

операция 1945 жылы 16 сәуірден 2 мамырға дейін созылды. 1945 жылы 21  сәуірде генерал Кузнецов 

басшылығымен  3 армия  әскерлері  Берлиннің солтүстік  – шығысына шабуыл жасады. Сӛйтіп  Берлин 

қоршауда  қалды.  1945  жылы  29  сәуірде  Рейхстахқа  қарайтын  аудандар  үшін  шешуші  шайқастар 

болды.  Рейхстах  қабырғаларына  бірінші  жақындаған  151  және  171  атқыштар  дивизиясы  болды.  150 

атқыштар дивизиясы 1945 жылы 30 сәуірде Рейхстахқа шабуыл жасады.  

756  атқыштар  полкінің  барлаушылары  М.А.  Егоров  және  М.В.  Кантария,  қостанайлық  150 

атқыштар дивизиясының аға сержанты И.Я. Сьянов Рейхстагтың тӛбесіне 3-Екпінді армияның Әскери 

Кеңесінің Қызыл туы тігілді. Сӛйтіп жеңіс орнады. Неміс фашисттері жеңістікке ұшырады. [4. 30 бет]    



ТОБЫЛ-ТОРҒАЙ  АЙМАҒЫНЫҢ  ДӘСТҮРЛІ  МӘДЕНИЕТІ: ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ САҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 

ТРАДИЦИОННАЯ КУЛЬТУРА ТОБОЛО-ТОРГАЙСКОГО РЕГИОНА:ПРОБЛЕМЫ ИССЛЕДОВАНИЯ И СОХРАНЕНИЯ 

 

432 


 

Қостанайлық  171  атқыштар  дивизиясының  бірнеше  жауынгерлері  Бірінші  Беларус  майда-

нының  қолбасшысы  маршал  Г.К.  Жуковтың  Берлин  шайқасына  қатынасқан  үшін  бірнеше  жауынгер-

лерге  алғыс  жарияланды.  Бұл  дивизияның  құрамында  қостанайлық  жауынгерлер  болды.  Солардың 

ішінде:  И.П.  Абадаш,  П.И.Артемов,  С.П.Захаров,  Ф.Н.Карпов,  М.О.Найденов,  Х.М.Сауытбеков, 

Я.И.Шарый және т.б. [3. 15 бет]    

Берлин үшін шайқасқа жалпы Қостанай облысынан 355  жауынгерлер қатынасты: соның ішінде 

Жітіқара ауданынан – 17, Жітіқара қаласынан – 16, Алтынсарин ауданынан  – 8, Орджоникидзе ауда-

нынан – 7, Ленин ауданынан – 12, Қостанай ауданынан – 20, Таран ауданынан – 28, Мендықара ауда-

нынан  –  33,  Комсомол  ауданынан  –  24,  Федор  ауданына  –  27,  Аулиекӛл  ауданынан    -  25,  Урицкий 

ауданынан  –  21,  Карасу  ауданынан  –  4,  Наурызым  ауданынан  –  2,  Лисаковск  қаласынан  –  23, 

Қостанай қаласынан – 27, Рудный қаласынан – 61. [3. 23-30 беттер]. 

1945 

жылы  24  маусымда  Мәскеудегі  әскери  шеруге  Қостанай  облысынан  да  жауынгерлер 



қатынасты. Сонын ішінде: Таран ауданы, Ново-Ильиновск селосынан В.М. Кордюков және Николаевка 

селосынан  И.Л.  Райгородский,  Орджоникидзевск  ауданы,    Орджоникидзе  селосы  В.А.Шумков,  Анио-

новка селосы А.М. Гантух, Жітіқара қаласы А.Ф. Кабанин, И.М. Абраменко, Н.Н. Безруков, М.А. Зава-

лишин, Рудный қаласы М.В. Маслов, А.И. Ваганов. Урицский ауданы  Ф.С. Штепа Федор. [3. 31 бет].  

Қостанайда  құрылған  әскери  құрамалардың  соғыс  майдандарындағы  қимылдары  және  олар-

дың  Ұлы  жеңіске  қосқан  үлесі.  Солардың  ішінде  150  атқыштар  дивизиясының  151  атқыштар  брига-

дасы  1941 жылдың аяғында Қостанайда жасақталды. Командирі Л.В.Яковлев, әскери комиссары Сто-

ляров болды. Бригада 1942  жылғы 17 шілдеде  майданға кіріп, немістердің Демян штабын (Солтүстік-

батыс майдан) негізгі күштерімен байланыстаратын «Рамушев дәлізін» құртуға қатысты. 

1942  жылы  қыркүйек  Ловат  ӛзенінде,  Ильман  кӛлі  мен  Старая  Русса  аралығында  қорғаныс 

ұрыстарын жүргізген бригада 150-атқыштар дивизиясына 756-атқыштар полкы болып қосылды. 

Қабырғаны  тесіп  «Гиммлер  уйіне»  бірінші  болып  Целиноград  ауданының  түлегі,  ұрыс  қарса-

ңында  партияға  қабылданған  лейтенант  Рахымжан  Қошқарбаев  взводының  жауынгерлері  ӛтті. 

Кӛмекке Неустроевтың батальонының  жауынгерлері  келді де, 30 апрель күні  таңға  қарай  «Гиммлер 

үйі» алынды. 

Сағат 18-де рейхстагқа тікелей шабуыл басталды. Бұл жаңа, соңғы атакада осы уакытқа дейін 

резервте  тұрған  756-полктың  аға  сержанты  Сьянов  бастаған  1-атқыштар  ротасы  маңызды  роль 

атқарды. 

И.  Я.  Сьяновтың  ротасы  рейхстаг  қабырғаларына  бірінші  болып  жетті,  тоқтамастан  граната 

лақтыра  отырып, ішке енді.  Онымен  бір мезгілде  оңтүстіктен рейхстагқа  674-полктың   екі батальоны 

келіп  жетті,  солтүстіктен  171-дивизия  280-полкының  бірінші  батальоны  лап  қойды.  Екінші  қабаттын 

негізгі  кіре  беріс  колонналарының  терезелерінде  рейхстагқа  кірген  бӛлімдердің,  бӛлімшелер  мен 

топтардың  Қызыл  тулары  желбіреді.  22  сағат  50  минутта  рейхстаг  тӛбесіне  қазіргі  күні  жер  жүзінде 

Жеңіс  Туы  ретінде  және  біздің  Қарулы  Күштеріміздің  жауынгерлік  даңқының  ұлы  дәстүрі  ретінде 

белгілі болған 3-Екпінді  армияның Әскери  Кеңесінің Қызыл Туы тігілді. [10. 196-197 беттер] 

Жеңіс туы рейхстаг үстінде желбірейді. Рейхстагті  штурммен алғандардың ішінде оған бірінші 

болып кірген ротаны Қостанай облысы Семиозер ауданының түлегі, рота командирі және парторгы И. 

Я.  Сьянов  басқарды.  И.  Я.  Сьянов  ротасының  және  басқа  бӛлімшелердің  автоматшыларының 

қолдауымен барлаушылар Егоров пен Кантария құлаған рейхстаг үстіне Жеңіс туын қадады. Ал іле И. 

Я.  Сьянов  Берлинді    қадалған  Жеңіс  туымен  Москваға  аттануға  бұйрық  алды.  1945  жылғы  15 

маусымда  КСРО  Жоғарғы  Советі  Президиумының  Указымен  оған  Кеңес  Одағының  Батыры  атағы 

берілді.  Армияға Ақмола аудандық әскери комиссариаты арқылы шақырылған Ракымжан Қошқарбаев 

рейхстагты алудағы ерлігі үшін  Қызыл Ту орденімен наградталды. 

Рейхстагқа  шабуыл  жасаған  150-дивизия  жауынгерлердің  ерлігі  жоғары  бағаланды.  1945 

жылғы 11 маусымда  Жоғарғы Бас Қолбасшының бұйрығымен дивизияға «Берлиндік дивизия» деген 

құрметі атақ берілді.[6. 10 бет] 

Бұлардың  қатарында    ӛзінің  жауынгерлік  жолын  151-бригада  Ильмень  кӛлінің  жағасынан 

бастаған ардагерлердің үлкен тобы бар еді: дивизия клубының бастығы, лейтенант Б. Әлиев, шофер, 

ефрейтор    П.  Барзилов,  санитарлық  нұсқаушы,  сержант  Бабек  Бектұров,  телеграфшы  сержант  А. 

Волочаев, минометшілер командирі, старшина Әбіш Бақтыгереев, пулеметші, қатардағы жауынгер П. 

Бицько, атқыштар бӛлімшесінің командирі, аға сержант Г. Гаркуше, атқыштар взводының  командир-

лері, кіші лейтенанттар Қ.Нүскенов пен Қ. Метов, танк жойғыш зеңбірек батареясының командирі, кіші 

сержант Қ. Сәрсембаев,  батальон парторгы, аға лейтенант С. Сидоров және кіші лейтенант Ғ. Шәкі-

ров, батальон комсоргы, кіші лейтенант  А. Шарафутдинов, дивизия штабының барлау бӛлімінің бас-

тығы, капитан Б. Чупрета және басқалары болды. Бұл күндері 150-атқыштар дивизиясының жауынгер-

лік  туы  Мәскеудегі  КСРО  Қарулы  Күштерінің  Орталық  Әскери  музейінде  сақтаулы  тұр.[8.  37-41 

беттер]. 

Кеңес Одағы Ұлы Отан соғысында ерліктер мен батырлықтар кӛрсеткен жауынгерлерге Кеңес 

Одағының Батыр атағын берді. Қазақстаннан 497 жауынгер бұл атақты алды. Соның ішінде Қостанай 


ТОБЫЛ-ТОРҒАЙ  АЙМАҒЫНЫҢ  ДӘСТҮРЛІ  МӘДЕНИЕТІ: ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ САҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 

ТРАДИЦИОННАЯ КУЛЬТУРА ТОБОЛО-ТОРГАЙСКОГО РЕГИОНА:ПРОБЛЕМЫ ИССЛЕДОВАНИЯ И СОХРАНЕНИЯ 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   92




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет