Фонетика жайлы жалпы түсінік Фонетика, оның нысаны. Фонетиканың салалары

Фонетика жайлы жалпы түсінік

Фонетика, оның нысаны. Фонетиканың салалары

Фонетика – тіл дыбыстарын зерттейтін ғылым. Ол – гректің «phonetikos» – дыбыс деген сөзінен алынған термин.

Фонетика – тіл дыбыстарын зерттейтін ғылым. Ол – гректің «phonetikos» – дыбыс деген сөзінен алынған термин.

Қазақ тілінің дыбыс құрамы мен жүйесі: дыбыстың жасалымы (артикуляциясы), яғни дыбыс жасалу тұрғысынан;

Қазақ тілінің дыбыс құрамы мен жүйесі: дыбыстың жасалымы (артикуляциясы), яғни дыбыс жасалу тұрғысынан;

дыбыстың айтылымы (акустикасы), яғни дыбыс айтылу тұрғысынан;

дыбыстың естілімі (перцепциясы), яғни дыбыс естілу тұрғысынан талданып, сипатталады

Фонетиканың қарастыратын мәселелері

• тіл дыбыстарының пайда болуы
• олардың іштей жіктелуі
• бір-біріне әсері
• Екпін
• Буын
• Үндестік заңы
• Дыбыс пен әріп байланысы

Фонетика – лингвистиканың негізі, бастауы. Лингвистика ғылымы фонетикадан бастау алады. Себебі дыбыстық заңдылықтардың ашылуы тіл білімінің даралануына, жеке ғылым саласы болып қалыптасуына әкелді.

Фонетика – лингвистиканың негізі, бастауы. Лингвистика ғылымы фонетикадан бастау алады. Себебі дыбыстық заңдылықтардың ашылуы тіл білімінің даралануына, жеке ғылым саласы болып қалыптасуына әкелді.

Ф.Бопп, Я.Гримм, Р.Раск және салыстырмалы тарихи әдіс

Ф.Бопп, Я.Гримм, Р.Раск және салыстырмалы тарихи әдіс

И.Бодуэн де Куртенэ (Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay)

Оған дейін лингвистикада салыстырмалы тарихи тіл білімінің әмірі жүрді. Тілдер тек тарихи ескерткіштер негізінде ғана зерттелді. Ол өзінің еңбектерінде тілдің болмысы сөйлеуде екенін дәлелдеді. Яғни, тірі тілдер мен диалектілерді зерттеу қажет деп көрсетті (Щерба: до него в лингвистике господствовало историческое направление — языки исследовались исключительно по письменным памятникам. Он же в своих работах доказал, что сущность языка - в речевой деятельности, а значит, необходимо изучать живые языки и диалекты)

Оған дейін лингвистикада салыстырмалы тарихи тіл білімінің әмірі жүрді. Тілдер тек тарихи ескерткіштер негізінде ғана зерттелді. Ол өзінің еңбектерінде тілдің болмысы сөйлеуде екенін дәлелдеді. Яғни, тірі тілдер мен диалектілерді зерттеу қажет деп көрсетті (Щерба: до него в лингвистике господствовало историческое направление — языки исследовались исключительно по письменным памятникам. Он же в своих работах доказал, что сущность языка - в речевой деятельности, а значит, необходимо изучать живые языки и диалекты)

Тіл (лингуа) мен сөйлеу (пароль) екі басқа

Фердинанд де Соссюр

Фонология мен фонетика

Тіл дыбыстарын фонология, сөйлеу дыбыстарын фонетика зерттейді (фонология — «учение о звуках языка, общих и постоянных в сознании его носителей»; фонетика — учение о частном проявлении звуков языка в речи, имеющей одноактный характер).

• Тіл дыбыстарын фонология, сөйлеу дыбыстарын фонетика зерттейді (фонология — «учение о звуках языка, общих и постоянных в сознании его носителей»; фонетика — учение о частном проявлении звуков языка в речи, имеющей одноактный характер).

Дыбысты қарастырудағы анатомия-физиологиялық аспект. (Сөйлеу мүшелері туралы түсінік. Актив және пассив сөйлеу мүшелері)

• Дыбысты қарастырудағы анатомия-физиологиялық аспект. (Сөйлеу мүшелері туралы түсінік. Актив және пассив сөйлеу мүшелері)
• Дыбысты қарастырудағы акустикалық аспект.
• Дыбысты қарастырудағы лингвистикалық аспект.

Фонема тілдің дыбыстық құрылысының әрі қарай бөлшектеуге келмейтін ең кішкене мағыналы бөлшегі болғандықтан, жеке сөздің, қосымшаның бірін, екіншісінен мағына жағынан ажыратып, саралап бөлуге негізгі үлес қосады: той – тор, шаш – шақ, күн – күш, даланы – даланың, үйді – үйдің т.б.

• Фонема тілдің дыбыстық құрылысының әрі қарай бөлшектеуге келмейтін ең кішкене мағыналы бөлшегі болғандықтан, жеке сөздің, қосымшаның бірін, екіншісінен мағына жағынан ажыратып, саралап бөлуге негізгі үлес қосады: той – тор, шаш – шақ, күн – күш, даланы – даланың, үйді – үйдің т.б.

Джоунз: фонема деген бір негізгі мүшеден тұратын ұялас дыбыстардың тобы.

• Джоунз: фонема деген бір негізгі мүшеден тұратын ұялас дыбыстардың тобы.

Фонетиканың салалары
Сипаттамалы
Салғастырмалы
Тарихи
Салыстырмалы

Әдебиеттер

• Ә.Жүнісбек. Қазақ фонетикасы. 2009
• Қазақ грамматикасы. 2002.
• Мырзабеков С. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі. – Алматы, 1999.

жүктеу/скачать 0,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: