Математиканы

БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ
МАТЕМАТИКАНЫ
ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

ББК 74.262.21 
Б 0-78
Пікір жазғандар:
Баймуханов Б.Б. - педагогикағылымдарының докторы,
профессор;
Құрмет Қ. - педагогика ғылымдарының докторы,
профессор;
Қосанов Б.М. - педагогикағылымдарының кандидаты; 
Ермекбаева А.Е. - педагогикапәнінің оқытушысы,
әдіскер
Б 0-78 Т.Қ. Оспанов, Ш.Х. Құрманалина, С.Қ. Құрманалина
Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесі:
Оқулық.
- Астана: Фолиант, 2007. - 468-бет.
І8ВХ 9965-35-131-7
Үсынылып отырған оқулық 1314002 “Бастауыш сынып- 
та оқыту” мамандығы бойынша Қазақстан Республикасының 
Мемлекетттік Ж алпыға міндетті білім беру стандартына 
сәйкес педагогикалық колледж оқушыларына және бас- 
тауыш мектеп мұғалімдеріне арналған. Бұл оқулықта бас- 
тауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі, мектеп- 
те математиканы оқытудың теориялық негіздері, болашақ 
бастауыш сынып мұғалімін дайындаудың педагогикалық әдіс- 
тері және оқушылар білімін тексеруге арналған тест тапсыр- 
малары берілген.
4306010500 
ББК 74.262.21
Б 00(05)-07
© Оспанов Т .Қ ., Қ ұрманалина Ш .Х. 
Қ ұрманалина С.Қ., 2007
© «Фолиант» баспасы, 2007
І8ВХ 9965-35-131-7

АЛҒЫ СӨЗ
Қ азақстан дербес мемлекет ретінде тәуелсіздігін алғаннан 
бері ңоғам дамуының қазіргі талаптары нан туындап отырған 
міндет пен мақсаттарға орай өскелең ұрпаққа білім мен тәрбие 
беру мәселесін ж ан-ж ақты ж етілдіру қаж ет болып отыр.
Әрине, бұл білім беру жүйесінің барлық буындарына, соның 
ішінде бастауыш буынға, зор ж ауапкерш ілік ж үктейді. Өйткені, 
білім мен тәлім-тәрбиенің негізі бастауыш мектепте қаланады.
Осы бағытта біршама шаралар жүзеге асырылуда. Атап айт- 
қанда: бастауыш мектепте оқытылатын пәндерден ж аңа мемле- 
кеттік стандарт, бағдарламалар жасалып, соларға сәйкес төлту- 
ма о қ у -әд істем ел ік кеш ендер ж а зы л д ы , д ем ек, оқу-тәрбие
процесін үиымдастырудың ж аңа жүиесі мектептердің тәжіри- 
бесіне енгізілуде, яғни педагогикалық ғылымның озық идеяла- 
ры мен ж инақталған тәжірибелердің нәтижелері ж аң а жағдай- 
ларда өзінің қолданысын тауып отыр.
Осындай күрделі мәселенің дүрыс шешілуі ұстаздардың тео- 
риялық білімінің және кәсіби мамандығының деңгейіне тәуелді. 
Сондықтан, оқушыларға тек қана білім берумен шектеліп қалмай, 
қазіргі заман талабына сай тәлім-тәрбие беретін, яғни халқымыз- 
дың тарихын, мәдениетін, салт-санасын, әдет-ғұрпы мен педаго- 
гикасын зерделеп, оқушылардың ой-өрісін, қабілетін жан-жақты 
дамытуға толық мүмкіндік туғызатындай дайындығы бар маман- 
дар дайындаудың қажеттігін ескеруге тура келеді.
Б астауы ш м ек теп тің осы ндай т а л а п қ а сай м үғал ім дерін
дайындау педагогикалы қ, гум анитарлы қ колледж дердің үле- 
сіне тиюде. Осы оқу орындарының әрқайсы сы ны ң өзіндік ерек- 
ш еліктері болғанымен, бастауыш мектептің болаш ақ мүғалім- 
дерін дайы ндауға қаты сты алғанда, ортақ міндетті ш еш уіне 
тура келеді, яғни кәсіби м ам анды ққа қаж етті білім, білік және 
дағдылармен ж ан-ж ақты қаруландыру мақсатын көздейді. Осы- 
ған орай “Бастауы ш мектепте м атем атиканы оқы туды ң әдіс- 
темесі” атты курс оқы ты лы п, үйретіледі.
“М атематиканы оқыту әдістемесі” - психология, педагоги- 
ка, матем атиканы ң бастауыш курсы ны ң теориялы қ негіздері 
пәндерімен тығыз байланысты.
3

Бұл курсты ж алпы алғанда, математиканы оқытудың заң- 
ды лықтарын зерттейтін педагогиканың бір бөлімі немесе тар- 
мағы деп түсінген жөн. Өйткені мұнда алдымен ңоғамның қойып 
отырған талаптары мен мақсаттарынан туындайтын мынадай 
үш сұраққа ж ауап беріледі:
1. М атематиканы не үш ін оқытамыз?
2. М атематикада нені оқытамыз?
3. М атематиканы қалай оқытамыз?
Осы сұрақтардың шешімі оқытудың қандай да бір психоло- 
гиялы қ және педагогикалық тұж ы рымдамаларына негізделеді. 
Сондықтан бұл пән психология және педагогика ғылымдары- 
мен ты ғы з байланы сты , өй ткен і м атем ати к а курсы н құру, 
оқыту әдістемесін таңдап алу, оқыту мақсаттары мен міндет- 
терін белгілеу және т.б. мәселелер психология мен педагогика 
ғылымдары на сүйенеді. Сондай-ақ осы саладағы ж аңа заңды- 
лы қтар пәнді оқытудың әдістемесінде өзіндік шешімін табады 
және керісінш е дербес әдістеменің қорытындылары ж алпы заң- 
ды лықтарды тұжырымдауға себепші болады және әр алуан бол- 
ж ам ж асауды ң негізінде алынады.
Бұл курс математика ғылымымен, яғни осы уақы тқа дейін 
оңытылып-үйретілген, математиканың бастауыш курсының те- 
ориялық негіздерімен тығыз байланысты. Өйткені, біріншіден, 
мектепте қарастырылатын математикалық білімнің мазмұнын 
таңдап алу, математика дамуының деңгейіне сәйкес анықтала- 
ды, ал екіншіден, оқытудың әдістемесі білімнің мазмұнына орай 
іріктеледі, сондай-ақ математикалың түсініктер мен ұғымдар- 
дың мән-мағынасын және мазмұнын жете түсіну, оларды тәжіри- 
беде ш ығармаш ылықпен қолдануға мүмкіндік туғызады.
Бұл курста бастауыш мектепте оқытылатын басқа да пәндер- 
д ің (қ азақ тілі, еңбекке баулу, бейнелеу өнері, т.б.)әдістемелері- 
мен ортақ көптеген мәселелердің барын да ескеру жөн, яғни пән- 
аралы қ байланысты дұрыс жұзеге асырудың мүмкіндігімен са- 
насу керек.
Бұл курста қарастыры латы н әрбір нақты әдістемелік мәсе- 
лелерден п ед агоги калы қ, п си хологи ялы қ заң д ы л ы қ тар д ы ң
өзіндік көрінісін байқап отыруға және керісінш е соны ж алпы
қағидаларға сүйеніп негіздеуге баса көңіл аударылады. Деген- 
мен курста ж алпы педагогикалы қ мәселемен салыстырғанда,
4

жекелеген дербес әдістемелік сұраңтар ңарастырылады, яғни 
пәннің өзіндік ерекшеліктерінен туындайтын арнайы мәселе- 
лер, дербес заңдылыңтар мен қағидалар үйретіледі. Демек, бұл 
курстың психология және педагогика пәндерінің зерттеулері- 
нен өзге, тек қана математиканы оңытуға ңатысты өзіндік зерт- 
теу аймағы бар.
Бұл пән психология және жалпы дидактикалы қ тұжырымда- 
малардың негізінде дамиды және соларды бастауыш сыныптар- 
дың математикасын оқыту әдістемесінде пайдаланудың техно- 
логиясын көрсетіп береді. Сондыңтан да бастауыш сыныптарда 
м атем атиканы оңыту процесінің ж әне оның ңұрамды бөлік- 
терінің өзіндік ерекшеліктерін айқындайды. Демек мұнда:
• математиканы оқытудың маңсаты тұж ырымдалады;
• кімді оңытатынымыз негізделеді, яғни бастауыш буындағы 
оқушылардың жас және психологиялың ерекшеліктері зерттеледі;
• оқытудың мазмұны аныңталады ж әне оны ңарастырудың 
тәртібі негізделеді;
• оқытудың әдіс-тәсілдері іріктеледі;
• оқытудың құрал-жабдығының түрлері ұсынылады;
• оқытуды ұйымдастыру түрлері айңындалады;
• оқытудың нәтижелері және олардың наңты деңгейінің қан- 
дай болу керектігі аныңталады.
Осы аталған мәселелердің өзара байланысы және олардың бір- 
бірімен әсерлесуі математиканы оқытудың әдістемелік жүйесін 
ңұрайды. Сонымен бұл пәннің міндеті - педагогика, психоло- 
гия, математика пәндерінен алған білімнің, білік ясәне дағды- 
ларды ң көлем іне ж әне деңгейіне сүйене оты ры п, бастауыш
мектептің математика бағдарламасы межесіне сай аныңталған 
мәселелердің м азмұны н оңытуды ш ы ғарм аш ы лы қпен шеше 
алаты н мамандар дайындау. Қ азақстан Республикасы ндағы
білім беру ж үйесінің одан әрі ж етілдірілуіне орай тәжірибе ен- 
гізіліп отырған бастауыш сыныптарға арналған төлтума бағдар- 
лам а ж әне оңу-әдістемелік ж и ы н ты қты ң ерекш еліктерін ес- 
керіп, м атем атиканы бастауыш буында оңы туды ң м аңсаты , 
мазымұны, әдіс-тәсілдері, құралдары және жұмыстың түрлері 
туралы болашаң мұғалімдерге қаж етті теориялы қ ж әне прак- 
ти калы қ білім, білік ж әне дағды лардың жүйесін игеру - бұл 
курстың басты маңсаты болып табылады.
5

Бұл курсты оңып- үйрену дәрістер жүйесі, практикалы қ және 
семинар сабақтар, зертханалық сабақтар, педагогикалық практи- 
калар арқылы жүзеге асырылады.