Мектеп жасына дейінгі балалардың тілдерін дамытуда ауыз әдебиетінің маңызы

Тақырыптың өзектілігі:

Балабақшамызда тәрбиеленушілерге ауыз әдебиеттінің үлгілерін үйретуге баса назар аудардық. Онда ертегілер оқу, әңгіме мазмұнын жүйелі байланыстырып, әңгімелеуге үйрету, ертегі-әңгімеде кездескен кейіпкерлердің іс-әрекетіне сай образды сөздер мен диологтарды, кейбір өлең шумақтарын бұлжытпай жатқа айта білу, екі адамның диалогында кездесетін сұрақ, талап-тілектерді білдіретін сөздерге дауыс екпінін дұрыс қою, мәнерлі айта білуге тәрбиелеу талап етілді.
Сәбилердің ой-өрісін дамытуға, қиялын шарықтатуға, тіл байлығын молайтуға ауыз әдебиеті үлгілері – ертегілер, жұмбақтар, жаңылтпаштар, халық ойындары арқылы жүзеге асырылуда.
Ауыз әдебиетінің асыл үлгілеріндегі өзекті идея өз ұрпақтарын Отанын, елін, жерін жаудан қорғауға, бостандықты, азаттық үшін күресе білуге, париотизмге баулу болды. Халық тәрбиесін құндақта жатқан күннен бастап, ат жалын тартып азамат болғанға дейін естіп өскен есті ұрпақ бабалар өсиетін ғасырлар бойы мүлтіксіз іске асыратын болады.

Жұмыстың мақсаты:

Қазақ ауыз әдебиеті нұсқалары жас бөбектердің ой-өрісін дамытуға, қиялын шарықтатуға, тіл байлығын молайтуға, дүниетанымын кеңейтуге, балаларды адамгершілікке, тапқырлыққа, еңбекке баулу.

Жұмыстың міндеттері:

1. 
   Балалардың санасына туған тіліне, халқына деген сүйіспеншілігі мен мақтаныш сезімін ұялату.
   
2. 
   Туған өлкеге деген сүйіспеншілігін арттыру.
   
3. 
   Қиялдарын қанаттандыру.
   
4. 
   Ұлттық рухты бойларына сіңіру.
   

1. 
   Денсаулық
   
2. 
   Еңбек пен мамандық
   
3. 
   Өнер
   
4. 
   Имандылық пен адамгершілік
   
5. 
   Патриоттық
   
6. 
   Эстетикалық
   
7. 
   Табиғатқа деген сүйіспеншілік
   

1. 
   Халық ауыз әдебиетіне қызықтыру арқылы балалардың тілдік қорларын дамыту..
   
2. 
   Жеке тұлға дамуында заманауи инновациялық әдістерді қолдану.
   
3. 
   Халық ауыз әдебиеті арқылы адамгершілікке, Отанын сүюге тәрбиелеу.
   

1. 
   Ертегілер
   
2. 
   Жұмбақтар
   
3. 
   Жаңылтпаштар
   
4. 
   Аңыз-әңгімелер
   
5. 
   Мақал-мәтелдер
   
6. 
   Тыйым сөздер
   

1. 
   Қызығушылықты ояту
   
2. 
   Мағынаны ашу (ажырату)
   
3. 
   Ой толғаныс
   

1. 
   Топтастыру
   
2. 
   Ассоциация
   
3. 
   Ой қозғау
   
4. 
   Джик-Со
   
5. 
   Инсерт
   
6. 
   Венн диаграммасы
   
7. 
   Кубизм
   
8. 
   Бес жолды өлең
   
9. 
   Ой толғау
   

• 
  дамытушы;
  
• 
  сұрақтар арқылы ой салу;
  
• 
  жауап талап ету.
  

• 
  тақырыпқа қатысты барлық мағлұматты топтсатыру.
  

• 
  зат жайлы жалпы мәсілемт жинау.
  

• 
  сөздің көп мағынасын ашу;
  
• 
  синонимдер;
  
• 
  антонимдік сөздік қорларын кеңейту;
  
• 
  сөзді дұрыс қолдануларын қалыптастыру.
  

• 
  екі затты салыстыру;
  
• 
  ортақ белгісін табу;
  
• 
  берілген тақырыпты қорытындылау, нақтылау.
  

• 
  балалардың білімдерін салыстырып, дәлелдеу;
  
• 
  ерекшелік;
  
• 
  мен үйрендім;
  
• 
  суреттер;
  
• 
  қолдан сұрақтар арқылы айқындау.
  

• 
  балалардың шығармашылығын тұрақтандыру;
  
• 
  Не? Қандай? Не істейді?
  
• 
  Түйінді сөз.
  

Сын тұрғысынан ойлау

• 
  Белсенділіктері артады
  
• 
  Тәжірибелік іс-әрекетте болады
  
• 
  Қарым-қатынас жасауға үйренеді
  
• 
  Құрбыларын тыңдай біледі
  
• 
  Ортаға шығып өз ойын айтуға үйренеді
  
• 
  Өз ойын тұжырымдай біледі
  

Бәріне белгілі болғанындай, қиял – ғажайып ертегісінің қызметін (функцияларын) саралап келгенде В.Я.Пропп мынадай қорытындыға келеді:

Тірек сызбалар:

1. 
   Бес жолды өлең құрастыру.
   
2. 
   Жаңылтпаш құрастыру.
   
3. 
   Әңгіме құрастыру.
   
4. 
   Жаңылтпаш.
   
5. 
   Мақал-мәтел.
   
6. 
   Дидактикалық ойындар
   

1. 
   Заттық дидактикалық ойындар – дидактикалық ойыншықтармен және түрлі ойын материалдарымен ұйымдастырылады.
   
2. 
   Үстел үстінде ойналатын дидактикалық ойындар – «Лото», «Домино» және т.б.
   
3. 
   Сөздік дидактикалық ойындар.
   

Қолданылған әдебиеттер: