-параграф. "Шығармашылық" білім беру саласы

      141. "Шығармашылық" білім беру саласының базалық мазмұны сурет салу, мүсіндеу, аппликация, музыка ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

      142. Мақсаты инновациялық әдістер мен технологияларды қолданып, шығармашылық дағдыларды, эстетикалық талғамды дамыту және қалыптастыру болып табу.

      143. Міндеттері:

      сезімдік-эмоциялық қасиеттері мен эстетикалық талғамды,бейнелеу дағдылары мен музыкалық білімдерін қалыптастыру;

      шығармашылық ойлау мен қиялды дамыту;

      қарапайым заттар, құбылыстар, ертегі кейіпкерлерін бейнелеуде біліктер мен дағдыларды қалыптастыру, пішінді, түсті, заттардың орналасуын беруге үйрету;

      қоршаған ортадағы әсемдікті қабылдауға үйрету;

      өз ойын айтуға және шығармашылық қабілеттерін дамытуға сураныстарын қанағаттандыру;

      өзінің жұмыстарын және басқа балалардың жұмыстарын бағалауды үйрету.

11-параграф. І жартыжылдық

      144. Сурет салу

      Заттық сурет салу

      Балалардың дербес тәжірибелік әрекеттерімен байланысты эстетикалық қабылдауын дамыту. Бояулармен, қарындаштармен, борлармен дәстүрлі және дәстүрден тыс тәсілдермен сурет салудың техникасын жетілдіру.

      Біліктерін қалыптастыру:

      әртүрлі бағыттағы тура сызықтар мен олардың қиылысуын жүргізе білуді үйрету.

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) көкөністер мен жемістерді, ыдыстар, ойыншықтар, жануарларды бейнелеу;

      2) дөңгелек пішінді заттарды салу;

      3) техникалық дағдылар мен біліктерді игеру.

      Сюжеттік сурет салу

      1) қоршаған ортаның әсемдігіне, өнер туындыларына, тұрмыстық заттарға, қазақ және басқа халықтардың ойыншықтарына эмоционалды-эстетикалық талғам дағдыларын қалыптастыру.

      2) қарапайым табиғат құбылыстарын, ертегі кейіпкерлерін бейнелеуге машықтандыру.

      Сәндік сурет салу

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) қазақ халқының және басқа халықтардың сәндік-қолданбалы өнер шығармаларымен таныстыру барысында эстетикалық қабылдауын дамыту.

      2) элементтердің пішінін, реттілігін, олардың арасындағы қашықтықты ескере отырып, жазықтықта оюларды орналастыру;

      3) қазақ оюларының кейбір элементтерін салу;

      4) элементтердің реттілігін, олардың арасындағы қашықтықты сақтау.

      Күтілетін нәтижелер:

      сурет салу техникасын игерген;

      үлгі бойынша пішінін, пропорциясын ескере отырып, сурет салады;

      көкөністер-жемістердің, ыдыстардың, ойыншықтардың, жануарлардың суреттерін салады;

      қазақ оюының бөліктері туралы ұғымдарға ие;

      өзінің жұмыстарын және басқа балалардың жұмыстарын бағалай алады.

      145. Мүсіндеу

      Заттық мүсіндеу

      Ермексаздың, сазбалшықтың, қамырдың кесектерінен мүсіндеу дағдыларын қалыптастыру:

      1) түрлі тәсілдерді қолданып бейнелеу;

      2) түрлі пішіндегі таныс заттарды және өзіне тән ерекшеліктерін ескере отырып, үлгісі мен елестетуі бойынша көлемін;

      3) пропорцияларды сақтап, саусақ пен алақан қозғалыстарын пайдалана отырып екі бөліктен тұратын заттарды;

      4) адам пішінін;

      5) заттарды толық пішіні алынғанға дейін немесе жайылған пішінінің жиектері иілгенге дейін сығымдау.

      Сюжеттік мүсіндеу

      Балалардың көлемді пішіндер мен қарапайым композицияларды мүсіндеуге қызығушылығын тәрбиелеу.

      Сәндік мүсіндеу

      1) Балаларды тұрмыстық заттар мен бейнелі ойыншықтарды мүсіндеуге қызығушылығын арттыру. Ұлттық ойыншықтар туралы білімдерін кеңейту, халық шығармашылығының желісі бойынша бейнелер жасау. Балаларды халық шеберлерінің еңбектерімен таныстыру, халық бұйымдарының желісі бойынша ыдыстарды мүсіндеуге үйрету.

      2) Кескішті қолдануды таныстыру. Кескіштің көмегімен жасалған бұйымды безендіруге тырысуын ынталандыру. Ұқыпты мүсіндеу әдістерін бекіту.

      Күтілетін нәтижелер:

      түрлі пішіндегі және көлемдегі таныс заттарды түрлі тәсілдерді қолданып, мүсіндей алады;

      адамның пішінін (дене бөліктерін: бас, кеуде, қолдары, аяқтары) мүсіндейді;

      халық шығармашылығының желісі бойынша тұрмыстық заттар мен ойыншықтардың бейнелерін мүсіндеуге қызығушылық танытады;

      кескішпен түрлі безендірулер жасайды.

      146. Аппликация

      Заттық аппликация

      1) қайшыны дұрыс ұстау және пайдалана білуді қалыптастыру. Түзу сызықпен алдымен қысқа содан соң ұзын жолақтарды қиюды үйрету.

      2) текшеден дөңгелек пішін, тікбұрыштан бұрыштарын бүктеу арқылы сопақ пішін қиюға үйрету. Ересектердің көмегімен бөліктерді желімдеуге үйрету. Желімді, сүлгіні қолдануды үйрету.

      Сюжеттік аппликация

      Барынша күрделі заттарды, жануарлар пішінін бейнелеу, заттарды қағаз бетінде орналастыру дағдыларын қалыптастыру. Композицияны құрастыру кезінде заттар мен нысандардың көлемі бойынша арақатынасын ескеру.

      Дөңгелектерді және сопақша пішіндерді қию дағдыларын жетілдіру. Тар жолақтарды көлденеңінен қию, шаршыдағы бұрыштарды қиюды бекіту.

      Сәндік аппликация

      Геометриялық пішіндерден ою-өрнектерді және жолақтағы өсімдік өрнектерін халықтық өнер түрлері бойынша бірізділігін ескере отырып құрастыру дағдыларын қалыптастыру. Қазақ халқының сәндік-қолданбалы өнерімен таныстыру.

      Күтілетін нәтижелер:

      қайшыны дұрыс ұстайды және пайдаланады;

      қысқа және ұзын жолақтарды, дөңгелек пішіндерді қияды;

      жеке бөліктерді жапсырады;

      желімді, сүлгіні қолдана алады;

      композиция құрайды; жолаққа геометриялық пішіндер мен өсімдік өрнектерінен өрнектер жасай алады.

      147. Музыка

      Музыка тыңдау

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) әртүрлі сипаттағы, қарқындағы музыканы қабылдау, музыкаға деген өзіндік қатынасын, ол туралы пікірін айту;

      2) әуендерді немесе музыкалық шығармаларды орындау кезінде пьесаларды тану және атау;

      3) пьесалардың, әндердің жекелеген эпизодтарын көргендегі және музыкалық бейнелерінің арақатынасын тану және атау, тыңдауды иллюстрация көрсетумен қатар жүргізу;

      4) халықтық домбыра аспабының дауысын қабылдау.

      Ән айту

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) әртүрлі сипаттағы әндерді қабылдау, әуенді дұрыс, нақты интонациялау, сөздерді дәл айту дағдыларын қалыптастыру;

      2) дауыс пен есту қабілетін дамытуға арналған жаттығуларды қысқа әндер айту арқылы дағдыны жетілдіру, дауыстап және төмен дауыспен ән салу, қол қозғалысымен көрсету;

      3) ән сипатын ұғыну, әннің көңіл күйін бере білу;

      4) хормен, күш түсірмей, сөздер мен дыбыстарды таза және анық, музыкалық сүйемелдеуден кейін ән айту дағдыларын қалыптастыру.

      Музыкалық-ырғақтық қимылдар

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) би қимылдары, ойындық музыкалық қимылдарды орындау дағдыларын қалыптастыру;

      2) марш сипатын ырғақты жүріспен беру, музыканың қимылдық сипатын-жеңіл, ырғақты жүгірумен беру;

      3) жүрелеп отыруды ырғақты орындаумен, қимылды музыкамен сәйкестендіру, музыканың екінші бөлігінде қимылды өзгерту;

      4) музыканың ырғағын дәл бере отырып, қимылды ырғақпен екі аяқпен еркін және жеңіл секіру.

      Билер

      Музыканың көңілді би сипатын қабылдауға үйрету, музыканың кіріспесін ажырату, содан кейін қимылды бастау, музыканың сипатына сәйкес қимылдарды ауыстыру, би қимылдарын, билерді, ойындарды есте сақтау.

      Ойындар, хороводтар

      Әннің мәтініне сәйкес ойын қимылдарымен сүйемелдей отырып, әнді көңілді және емін-еркін әндету, хор айтуды шеңбер бойымен жүргізу, музыкалық фразаларға сәйкес қимылдарды өзгерту; шапшаңдық пен икемділік таныту, пьесаның соңын белгілеу, халық ойындарының көңілді сипатын беру, дыбыстарды жоғарылығы бойынша ажырату, үлкен шеңберге және шашырап тұру.

      Балалардың музыкалық аспаптарында ойнау

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) фортепиано сүйемелдеуіндегі балалар музыкалық аспаптарында ересектердің орындауындағы би әуенін тыңдау;

      2) әуеннің сипатын тану: әннің қайырмасын орындау кезінде күрделі емес ырғақтық бейнені орындап, сылдырмақтармен ойнау, музыканың тактісімен алақандарды соғу; түрлі жанрдағы музыканы қабылдау және анықтау.

      Күтілетін нәтижелер:

      әуен немесе музыканың кіріспесі бойынша таныс әндерді таниды;

      олардың мазмұндары туралы айта алады;

      сөздерді созыңқы және анық айтады;

      жоғары және төмен қолының қимылымен көрсетіп, әуенін және қайырмасын айтады;

      музыканың ырғағын дәл береді;

      би сипатындағы музыканы эмоционалды түрде қабылдайды;

      хор айтуға үлкен шеңберге тұра алады;

      музыка жанрларын ажыратады;

      музыкалық ойыншықтар мен аспаптарды таниды.

12-параграф. ІІ жартыжылдық

      148. Сурет салу

      Заттық сурет салу

      1) заттардың үлгі бойынша олардың өзіне тән ерекшеліктерін: пішінін, пропорциясын және заттар мен олардың бөліктерінің орналасуын ескере отырып сурет салуға үйрету;

      2) көлемі бойынша олардың арақатынасын ескеріп, заттар мен жануарлардың пішінін бейнелей білуге баулу;

      3) сурет салудың техникалық дағдыларын жетілдіру. Суретте ашық және солғын түстерді пайдалану.

      Сюжеттік сурет салу

      Заттарды қағаз бетіне тұтастай орналастыра отырып, мазмұнды композиция салу, дағдыларын дамыту. Ағаштар мен жануарларды олардың ерекшеліктерін ескере отырып, салуға үйрету.

      Сәндік сурет салу

      Дөңгелек және сопақша пішіндегі ою-өрнекті құрастыру, ұлттық ою-өрнектерді, қазақы ою-өрнектердің элементтерін пайдалану дағдыларын жетілдіру. Пішінін ескере отырып, ою-өрнекті орналастыру, элементтер бірізділігін олардың арасындағы арақашықтықтарды сақтау, 2-3 элементтерді түсі мен пішіні бойынша ұлттық оюларды ашық түстермен кезектестіру дағдыларын қалыптастыру. Қазақ халқының сәндік-қолданбалы өнері туралы білімдерін кеңейту.

      Күтілетін нәтижелер:

      сурет салу техникасын игерген;

      заттардың үлгі бойынша пішінін, түсін ескере отырып салады;

      заттар мен жануарлардың пішінін бейнелейді;

      мазмұнды композицияның бейнесін салу дағдыларын игерген;

      қазақ оюларының элементтерін қолданады.

      149. Мүсіндеу

      Мүсіндеу техникасын жетілдіру

      Заттық мүсіндеу

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) жануарлардың мүсінін жасаудың әртүрлі тәсілдерін пайдалану;

      2) бірнеше бөліктерден заттарды мүсіндеу, оларды орналастыру, пропорцияларды сақтау, бөліктерді біріктіру.

      Сюжеттік мүсіндеу

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) ертегілер мен қоршаған өмір тақырыптарына мазмұндық композициялар құру;

      2) ұжымдық жұмыстарды орындау, міндеттемелерді өзара бөлісу;

      3) мүсіндеудің таныс тәсілдерін пайдалана отырып, сазбалшықтан, қамырдан, ермексаздан мусіндеу.

      Сәндік мүсіндеу

      Тұрмыстық заттарды мүсіндеуге қызығушылықты тәрбиелеу. Халық шеберлерінің еңбегі туралы білімін кеңейту, саздан жасалған халықтық бұйымдардың желісі бойынша ыдыстарды мүсіндеу дағдыларын бекіту. Жартылай пішінді алу үшін сазбалшықтың тұтас кесегінен мүсіндеу дағдыларын қалыптастыру.

      Күтілетін нәтижелер:

      мүсіндеуде кескішті қолдана біледі;

      жануарлардың мүсінін жасаудың әртүрлі тәсілдерін пайдаланады;

      ертегілер мен қоршаған өмір тақырыптарына мазмұндық композициялар құрастырады;

      ұжымдық жұмысқа қатысады, тұрмыстық заттарды бейнелеуге қызығушылық танытады;

      халықтық бұйымдардың желісі бойынша ыдыстарды мүсіндеу дағдыларын игерген;

      қоршаған әлемнің әсемдігін эмоционалды қабылдайды.

      150.      Аппликация

      Жапсыру мазмұнын күрделі ете және әртүрлі бейнелерді жасау үшін мүмкіндіктерді кеңейте отырып оған қызығушылықты тәрбиелеу.

      Заттық аппликация

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) күрделі заттар мен жануарлардың пішіндерін жапсыру;

      2) қағаз бетінде бейнелерді құрастыру, одан кейін оларды желімдеу;

      3) қайшымен жұмыс;

      4) шаршы мен төртбұрышты екі бөлікке қию, жіңішке жолақтарды көлденеңінен қию дағдыларын қалыптастыру. Желіммен жұмыс жасау дағдыларын жетілдіру.

      Сюжеттік аппликация

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) ұжымдық мазмұнды композицияны құрастыру;

      2) заттарды қағаз бетіне тұтастай орналастыру;

      3) дөңгелектер мен сопақтарды қию;

      4) ұсақ элементтерді ересектердің көмегімен желімдеу, алдымен қағаз бетінде заттың бейнелерін құрастырып, содан кейін оны желімдеу.

      Сәндік аппликация

      Дағдыларды қалыптастыру:

      1) ересектердің көмегімен қағаз бетінде дөңгелек және сопақша пішіндегі ою-өрнекті құрастыру;

      2) элементтер реттілігін, олардың арасындағы арақашықтықты сақтауды, пішінін ескере отырып ұлттық ою-өрнекті пайдаланып, ұлттық ыдыстарды безендіру.

      Қазақ халқының сәндік қолданбалы өнерімен таныстыру. Панно даярлау, сәндік композицияларды өз ойынша орындау дағдыларын қалыптастыру.

      Күтілетін нәтижелер:

      қайшыны дұрыс ұстайды және оны пайдалана алады;

      бірнеше бөліктерден тұратын заттарды орналастырады және желімдейді;

      қазақ оюларының бөліктерінен, өсімдік және геометриялық пішіндерден өрнектер жасайды, оларды кезектестіріп ретімен желімдейді;

      ұжымдық жұмыстарды орындауға қатысады;

      панно даярлау туралы ұғымдарға ие, сәндік композицияларды өз ойынша орындайды;

      бейнелеу өнерінің түрлері: көркем сурет, мүсіндеу, халық өнері туралы түсініктерге ие.

      151. Музыка

      Музыка тыңдау

      1) музыкалық мәнерлеу құралдарын ажырату, музыкалық шығармаларды соңына дейін тыңдау, оларды тану, шығарманың бөлімдерін ажырата білу, музыканың сипатын анықтау, өз әсері туралы әңгімелеу;

      2) сипаты мен мазмұны жағынан алуан түрлі екі шығарманы эмоциялық тұрғыдан қабылдай және салыстыра білу;

      3) тыңдауды қимыл көрсету арқылы сүйемелдей отырып, музыкалық бейне мен қимыл тәжірибесінің арақатынасын анықтау.

      Ән айту

      1) жеке және хормен ән айту дағдыларын, соза дыбыстауды, таза интонациялауды, бір қарқында ән айтуды дыбыстаудың бірдей күшімен ән айтуды жетілдіру. Әртүрлі сипаттағы әндерді орындау, дауыспен секіріс үлгісіндегі және төмендеуші әуен қарқынын бере білу;

      2) күш салмай ән айту, сөздер мен дыбыстарды таза және анық айту, музыкалық шығармадан кейін ән айту фразалар арасындағы тыныс алу, әнді бір мезгілде бастау және аяқтау, әуенді дұрыс бере білу, соңын мұқият әндетіп айту.

      Музыкалық-ырғақты қозғалыстар

      1) би қозғалыстарын, ойындық музыкалық әрекеттерді орындауға тәрбиелеу;

      2) музыкалық бейне мен қозғалыс тәжірибесін сәйкестендіру жаттығулары; қозғалыс бағытын өзгертіп адымдау, аяқты жоғары көтеріп жүгіру; әндердің қозғалыстық, көңілді сипатын қабылдау; мазмұны бойынша таныс әндерді сахналауға баулу.

      Билер

      1) музыканың биге тән сипатын қабылдау; жеңіл қозғалу, ырғақты, қозғалу; жұппен би қимылдарын орындау; биде ойындық музыкалық қимылдарды қолдану;

      2) би қозғалыстарының, ойындар мен хор атауларын білу. Музыканың сипатына сәйкес ойын әрекеттерін орындау, шеңбер бойымен хор айтып жүру, қозғалысты өзгерту, шапшаңдық пен ептілік таныту. Музыканың көңілді, ойнақы сипатын ажырата білу, қол орамалды баяу бұлғау, әуен сүйемелдеуімен жұбымен жүру, көңілді билеу;

      3) балалар музыкалық аспаптарында ойнай білу, әртүрлі музыкалық және шулы аспаптарда ересектің ойнағанын тыңдау;

      4) музыкалық аспаптарда қарапайым ырғақты суретті өздігінен орындау; шулы оркестрге қатысу; балалар музыкалық аспаптарын тану және атау.

      Күтілетін нәтижелер:

      әуені бойынша әндерді таниды, олардың мазмұны туралы баяндайды;

      әнді созып, сөздерін анық айтады, таныс әндерді сүйемелдеумен және сүйемелдеусіз орындайды;

      әнді бірге бастап, бірге аяқтайды;

      музыканың сипатына сәйкес қимылдарды музыкалық шығарманың түріне сәйкес өздігінен ауыстыра отырып орындайды;

      таныс емес музыкамен оның негізгі көңіл-күйін бере отырып, қимылдайды; әндерді, билерді сахналайды.