Қ а за қ тіл ін оқыту бағдарламалары

3) оңуш ы ны ң аыа тілін негізге алу принципі
4) ф ункционалды қ принцип
Оқу жоспары бойынша 1*1 V сыныпта ңазаң тіліне 272 
сағат бөрілөді. Бастауы ш сыныпты бітіргвн оқуш ы ша- 
мамен 400 сөз білуге тырысу керек. Кітапта ж уан айты- 
латы н сөздер ж у ан өріптерм ен, ж ің іш к е а й ты л аты н
сөздер ж іңіш ке өріптермен ж азы лған. Сонда бала ж уан 
өріптермен ж азы лған сөзді көріп тұрып оны ж уан айтуға, 
ж ің іш ке өріптермен ж азы л ған сөзді көріп тұры п оны 
ж іңіш ке айтуға тырысады жөне сол дыбыстардың айты- 
лу бейнесін көрсетіп отырған жөн. Бағдарлама орыс тілді 
мектептердегі ңазаң тілі мемлөквттік білім стандарты
негізінде ж асалады , сондай-ақ, Қ азақстан Республика- 
сының "Тіл туралы " заңы н өдіснамалы ң басш ы лы ңқа 
алады. А талған стандартқа сөйкес бағдарламаның маз- 
мүндық бағыттары мы надай м аксаттарға бағдарланы п
қүры лады : Бастауы ш сы ны пта (I-IV) ң азақ алф авитін, 
оның ішінде ңазаң тілінде қиы н дыбыстардың айтылуын, 
жасалу жолдарын үйрету, сөздік қорларын байыту, үйрен- 
ген сөздерін сабақ барысында пайдалану, сөз, сөз тіркес- 
терін, ңы сңа сөйлемдерді қүрасты ры п дүры с оңу, мү- 
ғалімнің сүраіы на ж ау ап бере білуге үйрету. Бағдар л ама 
бойынша I сыныпты бітірген бала — 60-70, II сыныпта — 
70-80, III сыныпта - 80-90, IV сыныпта - 90-100 сөз біліп, 
сол сөздермен ауы зекі сөйлесе білу керек.
1. Тіл дамыту: ты ңдау, сөйлеу, оқу, ж азу
2. Фонетика: дыбыстардың ж уан ж әне ж іщ ш к е болып 
үндесуі. Қ азақ тілін ің қиы н дыбыстарын дүрыс айтуға 
дағдыландыру жөне сөз іш індегі ж уан, ж ің іш к е дыбыс- 
тарды түсінетіндей етіп үйрету.
3. И нтонацияны дүрыс қою (бүйрың ретінде, хабар- 
лы жөне сүраулы)
4. Қиын дыбыстардың ж үйесі жөне дыбыстардың жа- 
зылуы немесе таңбалары .
5. Л ексика: оқуш ы ларды ң 4 ж ы л іш інде 400-ге ж уы ң 
қазақш а сөздерді меңгеруі. Сөздер эксперименттік-ста- 
тистикалы қ ж олмен таңдалған. Олар сы ны п бойы нш а 
былай ж іктелген: I сы ны пта 60-70 сөз, II сы ны пта 70-80
24

сөз, III сыныпта 80-100, IV сыныпта 100-120 сөз, өрбір 
сабаңта орта шамамвн алғанда 2*3 сөздің мвңгврілуі жөне
о л ардың морфо логия лы қ нүсқалары қарасты ры лған .
I 
сыныпта сабақтар тек қана оқу арқы лы берілмей, 
мүғалім мен оқуш ы диалогы арқы лы да өтеді, баскаш а 
айтқанда, мүғалім сабақ үстінде қ азақш а сүрақ-ж ауап 
аркылы сөйлетеді, үй тапырмасы берілмейді, келесі күні 
тексерілмейді, осыған орай баға да қойылмайды, ж азу 
дан ж атты ғулар да берілмейді; сөз күрау кеспе өріптер 
арңылы жасалады. Осы берілген ш аралар сабакта бала- 
лардан, үйде ата-аналардан психологиялык күш түсірмеу-
ге көмектеседі.
V-IX сы ны пқа арналған бағдарлама мынадай мақсат-
тарға бағдарланып қүрылды:
1. Қ азак тілінде сөйлеу білік-дағдыларын қалыптас- 
тыру, яғни тілдік қары м -қаты насты ң қы зм етін меңге
ру;
2. Тілдік білім жүйесін танып білу, яғни тілдщ фонети-
калың, лексикалық, морфологиялық, синтаксистік, сти-
листикалық ерекшеліктерін танып білу;
3. Танымдың б іл ік тіл ік , яғни қазак халқы ны ң мате- 
риалды қ, рухани жөне тарихи-мөдени байлығын тіл ар­
к ы л ы тан ы ту . Б а ғд а р л а м а н ы ң м ақ саты - оқу орыс 
тілінде ж үргізілетін мектеп оқуш ы лары ны ң бастауыш 
мектепте алған білімін ж алғасты ры п, V-IX сынып ара- 
сындағы білім мазмүнын "қорш аған орта тақырыпта- 
ры арқы лы теориялы ң ж үйелеу, сөздік қорын байыту. 
"Менің Республикам” тақырыбы бойынш а өлкетану ма- 
териалдары негізінде оқуш ы ларды ң ой-өрістерін дамы- 
ту, ғы лы ми, публицистикалы қ стиль ерекш еліктерімен 
таныстыру, грам м атикалы қ білімдерін тереңдету (VII-
VIII сынып). Осы тақы ры п негізінде оқуш ы лар К азак- 
стан мемлекетінің теориялы қ гүтастығын, этномөдени 
бірлігін, төуелеіздігін, К онституциясы мен Заңдары н 
ңұрмөттвугө, оның материалды қ жөне мөдени"рухани, 
әдеби қүн ды лы қтары н , географ иясы н, түрғыы халы қ- 
тарының этномөдеыиетіы тануға тырысады жөне қазақ 
тілін меңгеруі мақсат етіледі- М ысалы, IX сыныпта Ел-
25

тану" тақы ры бы бойынш а біртүтас білім қалы птасты ру, 
халы қ үғы мы нан м ағлүм ат беру, грам м атикалы ң білімді 
к үрделендіру, тілдік қары м -қаты насты ң, этномөдениет
біліктерін артты ру.
Осы тақы ры п бойы нш а оқуш ы лар ң азақ халңы ны ң
ізгі ңасиеттерін, ңүнды лы ңтары н, салт-дәстүрін өдебиет
пен м әдениет, тар и х м атер и ал д ар ы негізінде оқиты н
болады. Қ азақ мәдениеті мен өдебиеті V-IX сыныптарда
тақы ры п ты қ блоктарға орай тіл д ік түтасты қты қарас-
ты руш ы қү р ал ретінде негізгі өзек болып беріліп оты-
р ы л а д ы . Б а р л ы қ м ө т ін д е р д ің , су р е тте р д ің , т.б . оқу
қүралдары ны ң адам герш ілік-эстетикалы ң мазмүны мен 
Қ азаңстан патриотизм рухы негізгі курсты ң байланыс- 
ты руш ы ж елісі болып табылады. Осы мақсаттарды жүзе- 
ге асы руда ңойы латы н міндеттер:
— ж ек е тү р м ы ста, өлеум еттік ортада ң азаң тілінде 
қары м -ңаты насңа үйрену;
— ң азақ тілінде мәдени-ресми ңаты насңа дайы нды қ;
— өз бетінше белсенді тіл үйрену ңабілетіне баулу, оны
артты ру; 
j 
'
- ңазаң тілінде айты лған сөйлемді талдай білу, үғыну, 
түсіну (оңығанды, жазғанды), өз бетімен айта білу, сөйлесе 
білу, (диалог) ауы зш а жөне жазбгіша сойлеу (монолог), 
дүрыс оқу, дүрыс ж а зу , дүрыс айту дағдыларын меңгеру;
- оңу мәтіндерін аударм асы з түсінуте үм ты лу;
- қ а за ң тіл ін д е ж ар н а м ал а р , іс-ң ағазд ары , көркем
әдебиет туы нды лары н оқы п түсіну,
- сөздік қоры н м олайтуда аударм а ж әне түсіндірме
сөздіктерін пайдалана алу;
— қ азақ ш а ойлауға, қ азаң ш а сөйлеу ж елісіне, қазаң- 
ш а сөйлеу әуезділігіне ж ету, үлгісіз, ж етексіз, өз бетін- 
ше сөйлеуге, ж азуға, оқы п айтуға дағды лану;
— сөйлеу тіл і, корнем ш ы ғарм а тіл і, ресми тіл , публи- 
ц и сти калы қ жөне ғы лы м и тілдердің қолданы лу ж ағдай-
лары н айы ра білу;
- дыбыс, сөз олардың м ағы налары , сөздердің сөйлем 
қүрылуындағы түлғалы өзгерістері мен сөз жасамдар, ж ай 
сөйлем, қүрамалс сөйлем, емлелік ж әне тыныс белгілік
26

сигшття
н
j шЫ^-|ДиИВИВШ>
казақ тілі этикетын түсіяу, оиы қолд
а і
У »
- тарбиелік міндеггерді шешуге үмтылу; 
танымдық мазмгүнын. мөнін ж үж ге аеырып отыру;
аударма жасау длғдыларын меңгеру.
V IX сынып бағдарламасы жоғарыда аталып корсетіл- 
ген мақсаттар мон міндеттерді жүзеге асыруда твменде* 
гідей ұстаньшдарга сүйенеді:
1. Л ексикалы қ минимумды такы ры п ты к түрғыдан
сүрыптап үсыяу.
2. Тілдік материалды оның аткаратын қыаметі түргы-
сынам тацдагі. ж іктеп , ігакі сабақтасты қң а ж үйелеп
б*ру;
3. Дидактикалык үстаным: оқу материалдарын қ а ра­
па йым тілдік қүбылыстардан күрделіге қарай , дарадан 
жалпыга, жекеден түтасңа, нақтыдан дерексізге қарай, 
сондай-ақ дидукциялық бағытта 
күру. 
ж алпы ға түсінікті 
ету маңсатында мөтіндерді ықш амдау, өзгерту, түрлен* 
діру, екшеп сүрыптау. 
4. ГІсихологиялық үстанымдар: оқуш ы ларды ң жас 
ерешеліктеріне, ойлау ерекшелігіне, мотивтері мен қызы- 
гушылықтарына, есте сақтауға негіздеу, дамыта оқудың 
жеке түлгаға бағдарлану мүратын ескеру.
5. П әнаралы қ байланыс үстаны мдар: орыс тілім ен 
салыстыра ойлауды, сөйлеуді пайдалану, тарих, геогра­
фия, әдебиет, көркемөнер, т.б. пөндермен тиімді байла-
ныстыруды жүзеге асыру.
6. Төрбиелік үстаныімдар: Қ азақстан Республикасын, 
халықтар бірлігін этномөдени этик асын, ізгілікті рухын 
сезіну, оларға өзінің ңатыстъщ жөне қаты настьщ мәде- 
ниетін баулу.
7. Танымдық үстанымдар: ңоршаған орта, қоршаган 
дүние, Қазақстан географиясы, тарихы, мәдениеті, өдебие- 
ті, казак халқының салт-дөстүрлері, тағы баска ізгілікті 
қүндылыңтар мен қасиеттерді таныту түрғысынан білім 
мазмүнын күру, оқу процесін ясүргізуді жобалау. Қазақ
тілініқ ірі блоктар бойынша оқытылуы оқуш ылар сана-се-
27

зіміндө оңу материалдарыньщ тіл мвн дүнив түтастығын- 
да қабылдаыуын қамтамасыз ету үш ін ойластырылған. 
М үның өзі білімді ж ү и ел ік ңабы лдау, таны п білу па*
радиограммасына ж ақы ндаиды . Ол өрі қазаң тілін басқа 
пөндермен байланы стыра оқы ту м үм кіндігін кеңейтеді.

жүктеу/скачать 11,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: