Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

БЕКІТЕМІН

«___»_____________2008ж

Қазақ филологиясы кафедрасы

Тәжірибешілік сабақтарға арналған

«Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі» пәні бойынша 050205 «Филология: қазақ филологиясы» мамандығының студенттері үшін

Қазақ филологиясы кафедрасының «___»___2008ж. мәжілісінде ұсынылды.

Хаттама №__

Кафедра меңгерушісі_______________________Н.Қ.Жүсіп

Филология, журналистика және өнер факультетінің «_____»_____2008 ж. әдістемелік кеңесінде мақұлданды. Хаттама №___

ӘК төрайымы____________________ Е.Н:Жұманқұлова

«Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі» пәні бойынша студенттерге әдеби-тарихи, әдеби-теориялық мәліметтер мен практикалық дағдылар туралы жан-жақты түсінік берілді. Көркем әдебиеттің оқытылу тарихының жүйесі, ерекшелік сипаттары көрсетіледі. Әр жылдарда құнды-құнды пікірлер айтқан ағартушылық-демократтық бағыттағы педогог-әдіскерлердің, көрнекті әдебиетшілердің еңбектерне назар аударылады. Қазақ орта мектептерінде әдебиет пәнінің оқытылу жайы, сапасы, оқулықтары мен бағдарламаларының түзілісі кеңінен сөз болды.

- сабақтық жоспар жасай білуі тиіс;

- шығарма, мазмұндама талаптарын білуі тиіс.

2 Пререквезиттер:



1 Әдебиеттану

2 Тіл білімі

3 Тарих

4 Педагогика

Қарастыратын сұрақтар: Әдебиет пәнінің тарихпен байланысы. Таным теориясымен байланысы. Тіл біліммен байланысы. Педагогика, психологиямен байланысы.

Қарастыратын сұрақтар: XVII-XIX ғасырлардағы молда-мұғалімдер қызметі, материалдары. Оқу бағдарламаоарының түзілісінің ерекшелігі. XIX ғасырдағы орыс-түзем оқуы мақсаты. Орыс әдіскерлерінің әдебиетті оқыту жөніндегі ой-пікірлері. Ф.И.Буслаев пен В.И.Водовозовтың әдістемелік ұстанымдары. В.Я. Стоюнин мен В.П. Острогорскийдің әдістемелерінің жаңашылдығы. В.Г.Белинский мен Н.Г.Чернышевскийдік ой-байыптаулары. XIX ғасырдағы қазақ зиялылыраның оқу-ағарту ісі туралы толғаныстары. Ш.Уәлихановтың оқу ісі жөніндегі пікірлері. Ы.Алтынсариннің мектебі мен оқу құралдары, түзілісі. А.Құнанбаевтың оқу-білімі жөніндегі пікір-талаптары. XX ғасыр басындағы қазақ зиялылары оқу-ағатрту жұмыстары жөнінде. А.Байтұрсыновтың ағартушылық қызметі, еңбектері. М.Жұмабаевтың педагогикалық еңбектері. Ж.Аймауытовтың оқу-ісі барысы туралы ойлары.

Мақсаты: Қазақ әдебиетін оқытылу тарихын меңгеру

3- тақырып. Әдебиет пәнінің қазіргі оқытылу ерекшеліктері

Қарастыратын сұрақтар: 1990-2007 жылдар аралығындағы білім беру жүйелеріндегі атқарылған іргелі жұмыстар. Қазақстанның тәуелсіздік алуына байланысты жаңадан түзілген оқу бағдарламалары мен оқулықтар. Орта мектеп пен жоғары мектептеріндегі түбірлі бетбұрыстар. «Қазақ орта мектептеріндегі білім мазмұнының тұжырымдамасы» (1991 ж.), оның мазмұн-мәні, ғылыми методикалық негіздері. Әдеби білім беру құрылымындағы өзгерістер. 1990-2000 жылдардағы еліміздегі жалпы және орта білім беру жүйесіндегі түбегейлі өзгерістер. «Әдеби білім тұжырымдамасы», Қазақстан Республикасы орта білім мемлекеттік стандарты (Алматы,1998). Әдеби білім мазмұнын жаңарту бағытындағы жаңа ұстанымдар мен құндылықтар, әдеби блім берудегі модульдік жүйе, өзіндік ерекшеліктері, әдебиетті оқытудың жаңа технологиялар жүйесі.

Қарастыратын сұрақтар: Көркем туындыны талдаудың педагогикалық принциптері. Талдаудың түрлері. Көркем мәтінді толық тұтас алып талдау, образ бойынша талдау, өзіндік ерекшелігі, проблемалық талдау әдебиеттің қоғамдық-әлеуметтік мәнін ашу, көркем ойлауға бағытталған бейнелік-образдың табиғатын түсіндіру. Салыстыра талдау, көркем тундының ішкі әлеміне енудегі талдау түрлерінің өзара байланысы, талдау барысында әр түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалану, проблемалық ситуация туғызатын сұрақтар. Талдау барысында мәтіндегі суреттеліп отырған құбылыстарына, кейіпкерлеріне қатысты авторлық позицияны толық ашу, көркем шығарманың құрасстырушы негіздері: сюжет, композиция, тақырып, идея, көркем образ, әдеби тип, әдеби мінез ұғымдарын, тілдің бейнелеу беліглерін негізгі рөлін анықтай білу.

Мақсаты: Көркем шығарманы жанрлық ерекшеліктеріне қарай оқыту жолдарын игерту

7- тақырып. Эпикалық шығармаларды оқытудың өзіндік сипаттары.

Қарастыратын сұрақтар: Проблемалық оқытудың эпикалық шығармаларды меңгерудің тиімділігі. Проблемалық сұрақтардың қызметі, проблемалық ситуацияны шешудегі ой белсенділігі. Шығарманың сюжеттік-композициялық желісіне талдау жасаудың жолдары. М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» шығармасын оқыту.

Мақсаты: Эпикалық шығармаларды оқытудың жолдарын меңгерту

8- тақырып. Драмалық шығармалардың оқытылуы

Қарастыратын сұрақтар: Драмалық туындылардың жанрлық табиғатына сай мәтінмен жүргізілетін жұмыстар, авторлық идеялық-эстетикалық шешімін табу, драмалық шығармаларға қатысты акт, көрініс, монолог, диалог, шегініс, ремарка, тартыс т.б. әдеби-теориялық ұғымдар қызметі. Драмадағы кейіпкерлердің іс-әрекеті, белгілі бір жүйемен бір арнаға өрбіп дамуы. Драмалық шығармаларды оқытудағы әдістемелік тәжірибелер. М.Әуезовтің «Түнгі сарынын» оқыту.

Мақсаты: Драмалық шығармалардың оқытылуын игерту

9- тақырып. Лирикалық шығармаларды оқыту

Қарастыратын сұрақтар: Лирикалық қаһарман, лирикадағы әсемдік, идея, тақырып, лирикадағы сюжет мәселесінің өзіндік ерекшелігі. 5-6 сыныптарда өлең оқыту. 7-8 сыныптарда өлең оқыту, 9-11 сыныптарда өлең оқыту (Мәшһүр-Жүсіп Қуандық Пазылұлы. «Көркем сөздің құдіреті» еңбегі бойынша). К.Ахметованың «Қазағым менің», М.Мақатевтың «Мен таулықпын» өлеңдерін оқыту (5 сынып. Әдебиет.-А:Атамұра, 2005).

Мақсаты: Лирикалық шығармаларды талдай оқытуды игерту

10- тақырып. Әдебиет пәні мұғалімінің жұмыс жоспарлары

Қарастыратын сұрақтар: Календарлық, тақырыптық, сабақ жоспарларын жасау әдістемесі. Тақырыптық және сабақ жоспарларының құрылымы. Сабақ түрлері. Мұғалімнің сабаққа әзірлігіне қойылатын талаптар. Қалихан Ысқақтың «Қоңыр күз еді» повесі бойынша сабақ жоспарын құру (7 сынып. Әдебиет.-А:Атамұра, 2003).

Мақсаты: жұмыс жоспарларын жасауға дағдыландыру

11- тақырып. Жазу жұмыстарының түрлері, сипаты.

Қарастыратын сұрақтар: Мазмұндамаға қойылатын талаптар. Шығармаға қойылатын талаптар.

Қарастыратын сұрақтар: Көрнекіліктің түрлері, аудитория және одан тыс пайдалану. Техникалық құралдар қолданудың амал-тәсілдері. С.Сейфуллин шығармашылығын өту барысында қолданылатын көрнекілік түрлері, техникалық құралдар.

1. 
   Ақшолақов Т. Көркем шығармаға талдау жасау. – А. Мектеп, 1993.
   
2. 
   Айтжанова Қ. Қазақ әдебиетінің әдіснамасы. Оқу құралы. -., 2002
   
3. 
   Әрінова Б. Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің ғылым ретінде қалыптасуы мен дамуы.-А., 2004
   
4. 
   Алтынсарин Ы. Таза бұлақ.-А., 1988
   
5. 
   Алтынсарин Ы. Қазақ хрестоматиясы.-А., 2003
   
6. 
   Бадырақов Қ. Жоғары кластарда қазақ әдебиетінен тапсырмалар жүйесі. –А., 1977.
   
7. 
   Бітібаева Қ. Әдебиетті оқыту әдістемесі. А., 1997.
   
8. 
   Бітібаева Қ. Әдебиет сабағының түрлері мен үлгілері. – А., 1999.
   
9. 
   Бітібаева Қ.Әдебиетті тереңдетіп оқыту. – А. 2003.
   
10. 
    Голубков В. Методика преподавания литературы. М., 1962.
    
11. 
    Дайырова Ә. Орта мектепте І.Жансүгіров творчествосын оқыту. - А., 1969.
    
12. 
    Жұмажанова Т.Қ. Әдебиеттен кластан тыс жұмыстарды ұйымдастырудың ғылыми-әдістемелік негіздері. А., 1995.
    
13. 
    Жұмажанова Т.Қ. Қазақ әдебиетінен оқу-әдістемелік күнтізбелік жоспары. 6-7 сынып. А., 2003.
    
14. 
    Жұматаева Е. Әдебиетті оқытудың кейбір мәселелері. А., - 1999.
    
15. 
    Көшімбаев А. Қазақ әдебиетін оқыту методикасы. – А. Мектеп, 1969.
    
16. 
    Қалиев С. Мектепте Ғ.Мүсірепов шығармаларын оқыту жолдары.- А. 1974.
    
17. 
    Қараев Ж. Ешеева Ж. Программалап оқыту және оның компьютерді оқытуға пайдалану мен байланысы. – А. 1991.
    
18. 
    Қоңыратбаев Ә. Әдебиетті оқыту методикасы. –А., 1966
    
19. 
    Қоңыратбаев Ә. 4-7 кластарда әдебиетті оқыту методикасы. –А., 1987
    
20. 
    Қирабаев С. Мектеп және қазақ әдебиеті. А., Мектеп, 1979.
    
21. 
    Құрманова Н, Мухлис К. Текст теориясы және тексті талдау әдістемесі. – А. АлМУ, 2000.
    
22. 
    Құрманбаева Г., Дүйсебаев С. Әдебиет сабақтарының үлгілері. А., 1999.
    
23. 
    Мақпыров С., Әдебиеттен шығарма жұмыстары. А., 1981.
    
24. 
    Мәшһүр Жүсіп.Қ. Көркем сөздің құдіреті. (Мектепте қазақ әдебиетін оқыту). Павлодар, 2000.
    
25. 
    Мәшһүр Жүсіп.Қ. І.Жансүгіровтың «Құлагер» дастанын оқыту. «Қазақ тілі мен әдебиеті», №8, 2002.
    
26. 
    Сманов Б. С.Мұқановтың «Ботагөз» романын оқыту. А., 2000.
    

27. 
    Құрманбаева Г., Жұматаева Е. әдебиет. Оқыту әдістемесі. –А., 2001
    
28. 
    Әрінова Б., Аққұлова А. Әдебиет. Оқыту әдістемесі. –А., 2003
    
29. 
    Мырзағалиев Қ.Әдебиет сабағында әдеби-теориялық ұғымдарды оқыту.-А., 1973