Ұмытылмаған отан, Ұмытылмайтын отандастар
Жағда Бабалықұлы (әңгіменің жалғасы)
жүктеу/скачать 13,87 Mb.
|
| Жағда Бабалықұлы (әңгіменің жалғасы): – Сол ортада бағым жана кетті. Шәуешектегі қазақ, ұйғыр, қытай, тағы басқа да ұлттардың мәдени үйірмелерінің ойын-сауық жарысы өткізілмек екен. Қазақ оқу-ағарту ишмасының бастығы Ілияс Ақшин маған келіп: «Ер Тарғын» операсын дайындасақ дейміз. Сен соны басқар. Ән айтып, үйірме ұйымдастыруға сенің қабілетің бар», – деді. Бұрыннан мені біледі. Ең бастысы – сақшының тыңшысының аңдуынан құтыламын. Сол үшін келісе кеттім. «Ер Тарғын» күрделі опера. Киімнің де, музыка аспаптарының да, орындаушылардың да табылуы қиын. Өзім – пішуші, өзім – тігінші, өзім – суретші, өзім – режиссер, өзім – дрижер. Қинағаны Ер Тарғынның киімі болды. Бір өзбектің қызы Алматыда оқып келген. Сонда жүргенде Мәлік Ғабдуллин «Ер Тарғынның» ашықхатына (открыткасына) қолтаңба жазып беріпті. Мені жолатпайтыны анық. Ілияс Ақшинге барып, соны алып беріңіз – дедім. Өзбектің байы дастарханын жайды. Қауқылдап жүр. Қызы жүгіріп қызмет істеп жүр. Ілияс бір сәтте: «Қызым! Сенде «Ер Тарғынның» открыткасы бар ма?», – деді. «Бар. Бірақ бермеймін», – деді. Дереу ес жидым да: «Апай бес минутке бере тұрыңыз», – дедім. Көзінше отырып Ер Тарғынның келбетін, керекті киім өрнегін сызып алдым. Сол сызбамен батырдың киімін өзім піштім. Қыздардың да киімін сыздым.
Бұрынғыдай емес қыздар да маған тәуелді, сөзім өтімді бола бастады. Сауытты қалай жасаймын? Ойлана келіп тапқаным, сазан балықтың қабыршағын картон қағаздың бетіне желімдедім, сары потальмен боядым. Жылтырап шыға келді. Топырақтан дулығаның үш қалыбын жасадым. Соның біреуін Ер Тарғынға кигіздім. Қазақстанның өзінде болмаған бір жаңалық, тарлан ат тауып, батырға мінгізіп, сол атпен сақнаға шығардым. Біз қойған опера спектаклі қытай бастатқан 7-8 ұлттың ішінен бірінші орын алды. Сондағы Ер Тарғын ролінде – Әнуар Жакулин, Тана ролінде – Бәту (Бәтима, Әнуардің өзінің әйелі) және Әмина Нұғыманова, Қалдыбай Қанафин тағы басқалар ойнады. Маған режиссерлік қабілет қайдан келді дейсің бе? Шәуешектегі татар ишмасын – үйірмесін театр өнерін білетін Қазаннан келген қарт татар басқаратын. Соған көмекші есебінде жақындасып алдым. Айтқанын істеймін. Оның да өнерін бойыма сіңіре бердім. Өзім де ән айтамын. Өлең де жазып жіберетінім бар. Әйтеуір режиссерлікті сол адамнан үйрендім. Үйрене жүріп «Ер Тарғынды» қойдым. Бұл – 1945-жыл еді. Реті келгенде айта кетейін, 1954-жылы Қазақ автономиясының құрылу тойында «Ер Тарғынды» тағы да сақнаға шығардым. Ол кезде Тарбағатай аймағының уәлиімін. билік қолда. Өтімдімін.Киімнен де, сақналық безендіруден де, әншілермен жұмыс істеу жағынан да қиындық болған жоқ. Қытайлар: «Қазақта «ши» бола ма екен?», – деп мазақтап, кекетті. Сондықтан батыл кірістім. Тағы да бірінші орынды алдық. Бұл режиссерлік қызмет астыртын ұйымның жұмысына таптырмайтын сылтау болды. Байланыс жасау да оңай, бас қосу да оңай, ел аралау да жеңіл. Бастықтардың қасында жүрген соң бақылаудан да құтылдық. Соның нәтижесінде ауыл-аймақпен хабарласу да жеңілдеді. Өмірбаяндық мінездемеден: «1944-1945 жылдары Алтай аймағының 7 ауданы түгелдей ұлт-азаттық қозғалысқа араласты. Іле аймағында төңкерістік Шығыс Түркістан республикасы жарияланып, Ұлт-азаттық армиясы құрылды. Алтай мен Іле аймағы арасында тұрған Тарбағатай аймағын қолдан шығарып алмауды ойлаған гоминдаң әкімшілігі Тарбағатай аймағына мол әскери күшті шоғырландырды. Жергілікті халыққа бақылаудың алуан түрін жүргізді. Қамау, ату, басын шауып көшеге іліп қойып, қорқыту тәсілдерін қолданды. 1945 жылы Жағда Бабалықұлы «Тарбағатай ұлт-азаттық» ұйымның тапсырмасын орындау барысында – Тарбағатай партизандарын ұйымдастырушылардың бірі болды. Халықтың да, гоминдаң әкімшілігінің де хал-жағдайын екшеп-біліп отырған «Ұлт-азаттық ұйымы» 1945 жылдың маусым айының басында Жағда Бабалықұлы мен Балхаш Әлімғазыұлын ерекше тапсырмамен партизан ұйымдастыруға Тарбағатай аймағының Шағынтоғай, Толы ауданына жіберді. Балхаш пен Жағда айтылған екі аудан халқы ішінен халыққа жаны ашитын достар тапты. Елім деп еңіреген азаматтармен тіл табысты. Көп кешікпей партизандық қозғалыс туды. Ұлт-азаттық күреске алғаш ат салысқандар: Басбай Шолақұлы, Балхаш Әлімғазыұлы, Закария Әлімғазыұлы, Нұрсапа Сейтжанұлы, Қали Хизамединұлы, Қали Бітікеұлы, Байкенже Орақұлы, Ахмет Қадірханұлы, Рамазан Оспанұлы, Абдолла Әбдірахманұлы, Періште Сүлейменов, батыр Шеттікбай (жасы жетпістен асқан адам, ұлт-азаттық соғысында шейт болды), Нұрлыбек Нұрғалиұлы, Ахмет Қалиқанұлы (осы адамды гоминдаң әскерлері отқа қақтап өлтірді), Мақсұтқан Қызырұлы, тағы тағылар». Каталог: repository -> history -> артурли артурли -> Оларды да ұмытпайық… артурли -> Бұл басылым «Отырар кітапханасы» ғылыми орталығының құрлғанына 10 жыл толуына арналады артурли -> Даналық МӘйегі жібек жолының рухани бесігі артурли -> Біртұтас алаш идеясы және шығыс түркістан ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы артурли -> Өкінішке орай, тіршілік кеңістігінің өзі сананы артурли -> Көркемдік шындық және тарихи тұлға артурли -> Алланың арқадағЫ Үйі немесе Керекудегі керемет артурли -> Тұрсын ЖҰртбай, филология ғылымдарының артурли -> Ұмытылмаған отан, Ұмытылмайтын отандастар жүктеу/скачать 13,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|