гипербола - қыл өтпестей; ине шаншар жер жоқ; түймедейді түйедей етті, литота - түйедейді түймедей етті, синекдоха - ауыздыға жол, аяқтыға сөз бермеді, оксиморон - жаңбыр жаумай мойнына су кетті; ақпанда ақ жауын тіледі, күн ашықта басына бұлт үйіріледі; жіпсіз байланды, ілгері басқан қадамы кері кетті, плеоназм - ауыздан-ауызға тарады; ақыр- аяғы, кетпен-таяғы, синоним - жуып-шайып отыр, айналасы аман, төңірегі түгел; антоним - ақ дегені алғыс, қара дегені қарғыс; не өліде, не тіріде жоқ, каламбур - жақсы ашушаң болмас, ашушаң жақсы болмас; асыл биасыл болмас, биасыл асыл болмас т.б.
Көркем тіл кестесіндегі фразеологизмдердің құрамы да әр алуан
болып келеді. М.Әуезов, Ғ.Мүсірепов сынды көркем сөз шеберлерінің
бір ғана шығармасы, я болмаса бір ғана әңгімесінің өзінен шығу тегі
жағынан жалпыхалықтық (диалект, қарапайым сөз, сөйлеу тілі, әдеби
тілге қатысты) фразеологизмдердің түр-түрін кездестіруге болады.
Сондай-ақ жазушы тілінің лексика-фразеологиялық арсеналы өзіне
дейінгі сөз зергерлерінің тұрақты тіркес түріндегі қолтума
қолданыстарымен, аударма фразеологизмдермен байи түседі. Сөйтіп,
шығарма тілі өзінің лексика-фразеологиялық құрамының әр
алуандығымен де оқырманды өзіне баурап отырады. Мысалы,
Ғ.Мүсіреповтің «Атақты әнші Майра» әңгімесінен жалпыхалықтық
тілдегі фразеологизмді де, белгілі авторға тән қолтума үлгілерді де,
аударма фразеологизмдерді де ұшыратамыз:
6
Когыленко М . М . , Попова З.Д. Очерки по обшей фразеологии. Воронеж, 1972, 15-б.
11
