Оқулық Алматы 2011 Пікір жазғандар: Филология ғылымдарының докторы, профессор Т. С. Тебегенов
Тақырып бойынша дайындалуға арналған сұрақтар
жүктеу/скачать 1,06 Mb.
|
Әлем әдебиеті by Көптілеуова Д.Т. (z-lib.org)
| Тақырып бойынша дайындалуға арналған сұрақтар
Еуропадағы ортағасырлық эпостардың көркемдік ерекшеліктері. Куртуаздық әдебиет анықтамасы және оның жанрлары. Прованстық лириканың ерекше сипаттары. Неміс куртуаздық лирикасындағы миннезанг пен мейстерзанг жөнінде. Еуропадағы Қайта өрлеу дәуірі Бүкіл әлемдік әдебиет тарихындағы келесі кезең ХІІІ ғ. аяғы мен ХYІ ғ. дейінгі аралықты қамтиды. Осы кезеңде Еуропаның бір қатар елдерінде феодалдық құрылыс ыдырап, капиталистік қоғамның алғашқы белгілері пайда бола бастайды. Феодалдық қоғамның ыдырауы мен шіркеудің рухани диктатурасының құлдырауына қарамастан, әлі де буржуазиялық идеология қалыптаса қоймаған еді. Осындай қоғамдық төңкерістер жүріп жатқан кезде мәдениет пен әдебиеттің дамуына қолайлы жағдайлар туады. Мәдениет тарихындағы ең жемісті кезең Қайта өрлеу дәуірі деп аталады. Қайта өрлеу дәуірі (Ренессанс) Батыс және Орталық Еуропа елдері мәдениеті тарихындағы ортағасырлық мәдениеттен жаңа заман мәдениетіне өту дәуірі болған. Адамзат мәдениетінің тарихында ерекше орын алған бұл дәуірдегі түрлі географиялық ашылулар мен экономикалық өзгерістер Жаңа әлемге қадам басудың алғы шарты еді. Қайта өрлеу дәуірінде «адам мен әлем» төңірегінде көптеген жаңалықтар болады. Рухтың дүмпуі, мәдениеттің адамдық сипаты осы дәуірде айрықша гүлденіп, адамзат пісіп-жетілген мәдениет жемістерін өз игілігі үшін толық қолдана бастайды. Гегель Ренессанс идеясын бүкіл адамзаттың «алтын таңы», жер бетіндегі мәдениетінің жаңа дәуірі деп атаған. Осы дәуірде шіркеу диктатурасы мен түрлі феодалдық идеологиялық жүйелердің құлдырауы мәдениеттің жаңа сатыға көтерілуіне жол ашады. Осындай төңкерістер адамдардың феодалдық қоғам мен түрлі діни идеологиялардан бас тартып, адам дамуының үйлесімділігі мен оның интеллектуалды, рухани және материалдық сұраныстарының негізінде туындайды. Бұл дәуір әлем мәдениетінде ортағасырлық дәуірден жаңа заманға көшу кезеңі болады. Еуропадағы Қайта өрлеу дәуірі өндіріс күшінің бұрын-соңды болмаған жетістікке жетуіне байланысты жүрген. Ол өз кезегінде жаратылыстану мен нақты ғылымдардың дамуына айтарлықтай әсер етіп, Батыстың көптеген елдерінде өндірістік күштер, ғылым мен техниканың осы күнге дейін байқалмаған жетістікке қол жеткізуіне негіз болады. Қайта өрлеу дәуіріндегі әдебиетте сол кезеңде өмір сүрген көптеген адамдарға тән ерлік істер, алып қуат пен феодалдық сипаттардың және жауыздықтың үйлесімділігі көрсетілген. Жыртқыштық пен жауыздықтың көрінісі Мексиканы жаулап алушы Эрнон Кортестің, сандаған отаршылдар мен буржуазиялық орта өкілдерінің, патшалар мен мырзалардың, тіпті папалардың бейнелерінде де байқалды. Данте, Босх, Дюрер мен Микеланджело сияқты Қайта өрлеу дәуірінің көрнекті өкілдері осындай адамдардың төрешісі іспетті болған. Қайта өрлеу дәуірінің суретшілері, әсіресе ағылшындық Кристофер Марло мен Шекспир сол кезеңдегі индивидуализмнің қалай жауыздыққа айналғанын көрсететін аты аңызға айналған тарихи кейіпкерлерді дүниеге әкелді. Мысалы, Марлоның Жаулап алушы Темірлан мен өсімқор Варвва және Шекспирдің Иоаннадан бастап ІІІ Ричардқа дейінгі тарихта болған шынайы патшалар мен Эдмунд, Яго, Шейлок сияқты қарапайым кейіпкерлердің бейнесінен сол дәуірде орын алған қатыгездік пен жауыздықты көруге болады. Қайта өрлеу дәуіріндегі мәдениеттің негізгі ерекшеліктері шынайылық, гуманистік дүниетаным, көне мәдени мұраларға ден қою мен оны қайта «жаңғырту» болған. Қайта өрлеу адамдарына шіркеулік қағидалар, феодалдық қатынастар мен ортағасырлық дәстүрлер тарлық ете бастап, қоршаған орта мен табиғатты басқаша көретін болады, оны пайымдап бағалауы, эстетикалық талғамы, шындық пен өткенге деген көзқарасы өзгереді. Қайта өркендеу заманы жаңа гуманизмді қалыптастырады: адамның ерікті және бақытты болуға, теңдік, әділдік және парасатқа ұмтылуына құқығы бар екенін алға тартады. Кайта өркендеу мәдениеті батыстық адамның уақыт пен кеңістікті игеру тәсілі кызметін атқарған. Ұлы географиялық жаңалыктар осы адамның әлем туралы түсінігін кеңейтіп, техникалық жетістіктер тіршілік тербелісін тездетеді. Данте, Джотто, Петрарка, тіпті Боккаччодан бастап еуропалық гуманистер өздері өмір сүрген кезді ортағасырлық дәуірмен салыстырғанда адамзаттың даму тарихындағы жаңа кезең деп қабылдай отырып, оны мақтан тұтқан және бұл дәуірді антикалық кезеңмен салыстырған. Батыс Еуропадағы Қайта өрлеу кәсіптердің табыстары, мануфактураның пайда болуы, ішкі және халықаралық сауда мен қалалардың экономикалық тұрғыда даумының негізінде пайда болды десек болады. Қайта өрлеу дәуіріндегі әдебиеттің нағыз ұлы туындыларының ғажайып әсемдігі мен көркемдігі келесі ғасырларда да асқан таланттар мен біртума дарындардың шығармашылығына арқау болған. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|