Жеңілдетілген және қарапайым диффузияның айырмашылықтары

6 
2) жеңілдетілген диффузия қанықтыру қасиетіне ие: мембрананың бір 
жағында концентрациясының жоғарылауымен зат ағынының тығыздығы тек 
белгілі бір шекке дейін, егер барлық тасымалдаушы молекулалар тұрып 
жатса; 
3) жеңілдетілген диффузиямен, тасымалдаушы әртүрлі заттарды беретін 
жағдайларда, тасымалданатын заттар арасында бәсекелестік болады;
дегенмен, кейбір заттар басқаларына қарағанда жақсы төзімді, ал кейбір 
заттардың қосылуы басқаларын тасымалдауды қиындатады; сондықтан 
қанттардан глюкоза фруктозадан гөрі жақсы, фруктоза ксилозадан гөрі 
жақсы, ал ксилоза арабинозадан гөрі жақсы. және т.б.; 
4) жеңілдетілген диффузияны блоктайтын заттар бар - олар тасымалдаушы 
молекулалармен күшті кешен түзеді, мысалы, флоридзин қанттардың 
биологиялық мембрана арқылы тасымалдануын тежейді. 
5. Белсенді тасымалдау 
Басқа тасымалдаушы ақуыздар (кейде сорғы ақуыздары деп аталады) 
заттарды мембрана арқылы энергия шығыны арқылы тасымалдайды, ол 
әдетте АТФ гидролизі кезінде беріледі. Тасымалдаудың бұл түрі 
тасымалданатын заттың концентрация градиентіне қарсы жүзеге асырылады 
және оны белсенді тасымалдау деп атайды. 
Симпорт, антипорт және унипорт. 
Заттардың мембраналық тасымалы олардың қозғалу бағытымен және осы 
тасымалдаушы тасымалдайтын заттардың мөлшерімен де ерекшеленеді: 
1) Унипорт- градиентке байланысты бір затты бір бағытта тасымалдау 
2) Симпорт- екі затты бір тасымалдаушы арқылы бір бағытта тасымалдау. 
3) Антипорт - екі заттың әр түрлі бағытта бір тасымалдаушы арқылы 
қозғалуы. 
Унипорт, мысалы, әсер потенциалы пайда болған кезде натрий иондары 
жасушаға ауысатын кернеуге тәуелді натрий арнасын жүзеге асырады. 
Симпорт ішек эпителий жасушаларының сыртқы (ішек люменіне қараған) 
жағында орналасқан глюкоза тасымалды жүзеге асырады. Бұл ақуыз бір 

7 
уақытта глюкоза молекуласын және натрий ионын ұстап алады және 
конформацияны өзгерте отырып, екі затты да жасушаға береді. Бұл жағдайда 
электрохимиялық градиенттің энергиясы қолданылады, ол өз кезегінде АТФ-
ны натрий-калий АТФазамен гидролиздеу есебінен құрылады. 
Антипорты, мысалы, натрий-калий ATФаза(немесе натрийге тәуелді 
ATФаза) арқылы жүзеге асырады. Ол калий иондарын жасушаға 
тасымалдайды. ал жасушадан - натрий иондары. 
6. Иондық арналардың құрылысы мен қызметі. 
Қозғыш мембрана моделі мембрана арқылы калий мен натрий иондарының 
реттелетін тасымалын болжайды. Алайда, ионның липидті қабатты қабат 
арқылы тікелей ауысуы өте қиын, сондықтан ион тікелей мембрананың 
липидті фазасынан өткен жағдайда ион ағынының тығыздығы өте төмен 
болады. Осы және басқа да бірқатар ойлар мембранада кейбір арнайы 
құрылымдар - өткізгіш иондар болуы керек деп айтуға негіз болды. 
Мұндай құрылымдар табылды және иондық каналдар деп аталды. Мұндай 
арналар әртүрлі объектілерден: жасушалардың плазмалық мембранасынан, 
бұлшықет жасушаларының постсинапстық мембранасынан және басқа 
заттардан оқшауланған. Антибиотикалық ион каналдары да белгілі. 
Иондық арналардың негізгі қасиеттері: 
1) селективтілік; 
2) жеке арналардың жұмысының тәуелсіздігі; 
3) өткізгіштіктің дискретті сипаты; 
4) канал параметрлерінің мембраналық потенциалға тәуелділігі. 
Оларды ретімен қарастырайық. 
1. Селективтілік - бұл иондық арналардың кез-келген түрдегі иондарды 
таңдамалы түрде беру қабілеті. 
Кальмар аксонындағы алғашқы тәжірибелердің өзінде натрий мен калий 
иондарының мембраналық потенциалға әр түрлі әсер ететіндігі анықталды.

8 
Калий иондары тыныштық потенциалын, ал натрий иондары әсер 
потенциалын өзгертеді. 
Өлшеу көрсеткендей, иондық арналар катиондарға (катионды таңдайтын 
арналарға) немесе аниондарға (анионды таңдайтын арналарға) қатысты 
абсолютті селективтілікке ие. Сонымен қатар, катионды-селективті арналар 
арқылы әртүрлі химиялық элементтердің әртүрлі катиондары өтуге қабілетті, 
бірақ минор ионы үшін мембрана өткізгіштігі, демек, ол арқылы өтетін ток 
айтарлықтай төмен болады, мысалы, натрий каналы үшін ол арқылы өтетін 
калий тогы 20 есе аз болады. Иондық каналдың әр түрлі иондарды өткізу 
қабілеттілігі салыстырмалы селективтілік деп аталады және бірқатар 
селективтілікпен сипатталады - бір концентрацияда алынған әр түрлі иондар 
үшін канал өткізгіштік қатынасы. 

жүктеу/скачать 295,79 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: