Реферат биологиялық мембраналардың өткізгіштік механизмі Дайындаған: Сержанова Кункуёш Мамандық

Қорытынды 
Липидті қос қабат арқылы кез-келген молекула өте алады, бірақ заттардың 
пассивті диффузиясының жылдамдығы, яғни заттың концентрациясы жоғары 

12 
аймақтан төменгі аймаққа өтуі әр түрлі болуы мүмкін. Кейбір молекулалар 
үшін бұл көп уақытты қажет етеді, сондықтан олардың мембрананың липидті 
қос қабатынан өткізбейтіндігі туралы айтуға болады. Мембрана арқылы 
өтетін заттардың диффузиялық жылдамдығы негізінен молекулалардың 
мөлшеріне және олардың майлардағы салыстырмалы ерігіштігіне 
байланысты. 
О2, стероидтар, қалқанша безінің гормондары және май қышқылдары 
сияқты кішкентай полярлы емес молекулалар липидті мембрана арқылы 
қарапайым диффузия арқылы оңай өтеді. Кішкентай полярлы зарядталмаған 
молекулалар - CO2, NH3, H2O, этанол, мочевина - сондай-ақ жеткілікті 
жоғары жылдамдықпен диффузияланады. Глицериннің диффузиясы 
әлдеқайда баяу, ал глюкоза іс жүзінде мембрана арқылы өте алмайды.
Барлық зарядталған молекулалар үшін мөлшеріне қарамастан липидті 
мембрана өткізбейді. 
Мұндай молекулалардың тасымалдануы, белгілі мөлшердегі заттар 
қарапайым диффузия арқылы өтетін липидті қабатта арналар (кеуектер) 
түзетін ақуыздардың немесе белгілі лигандармен селективті әрекеттесетін 
белгілі бір тасымалдаушы ақуыздардың болуымен, олардың өтуін 
жеңілдетудің арқасында мүмкін болады. мембрана (жеңілдетілген 
диффузия). 
Заттардың пассивті тасымалдануынан басқа, жасушаларда суда еріген кейбір 
заттарды олардың градиентіне қарсы белсенді түрде айдайтын ақуыздар бар, 
яғни төменгі концентрациядан үлкенге дейін. Белсенді тасымалдау деп 
аталатын бұл процесс әрдайым тасымалдаушы ақуыздардың көмегімен 
жүзеге асады және энергия шығынымен жүреді. 
Каналдың сыртқы бөлігі зерттеуге салыстырмалы түрде қол жетімді, ішкі 
бөлігін зерттеу айтарлықтай қиындықтар тудырады. П.Г.Костюк 
жасушаішілік диализ әдісін жасады, бұл микроэлектродтарды қолданбай-ақ 
иондық каналдардың кіріс және шығыс құрылымдарының қызметін зерттеуге 
мүмкіндік береді. Иондық каналдың жасушадан тыс кеңістікке ашылған 

13 
бөлігі өзінің функционалды қасиеттерімен каналдың жасушаішілік ортаға 
қараған бөлігінен ерекшеленеді екен. 
Бұл мембрананың екі маңызды қасиетін қамтамасыз ететін иондық арналар: 
селективті және өткізгіштік. 
Арнаның селективтілігі немесе селективтілігі оның арнайы ақуыз 
құрылымымен қамтамасыз етіледі. Арналардың көп бөлігі электрмен 
басқарылады, яғни олардың иондарды өткізу қабілеті мембрана 
потенциалының мәніне байланысты. Арна функционалдық сипаттамалары 
бойынша гетерогенді, әсіресе каналға кіре берісте және одан шығуда 
орналасқан ақуыз құрылымдары үшін (қақпа механизмдері деп аталады). 
Ионды селективті арна суббірлік құрылымы бар екі қабатты батырылған 
ақуыз бөлігінің келесі бөліктерінен тұрады; теріс зарядталған оттегі 
атомдарынан құрылған, бір-бірінен белгілі бір қашықтықта қатаң орналасқан 
және тек белгілі бір диаметрдегі иондардың өтуіне мүмкіндік беретін 
селективті сүзгі; жағасы. Бұл мембрананың екі маңызды қасиетін 
қамтамасыз ететін иондық арналар: селективті және өткізгіштік. Кальций 
каналдары жүрек жасушаларында маңызды рөл атқарады. 
Пайдаланылған әдебиет тізімі: 
1. Қуандықов.Е.Ө. Әбілаев.С.А. “Медициналық биология және генетика” 
Алматы 2006ж. 

14 
2. Стамбеков.С.Ж. Петухов.В.Л. “Молекулалық биология” Новосибирск 
2003ж. 
3. Стамбеков.С.Ж. “Генетика” Новосибирс 2003ж.