Технологиялық Өлшеулер мен аспаптар
жүктеу/скачать 0,61 Mb.
|
Коммерциялық емес акционерлік қоғам
| Дәрістің мазмұны:
- термоэлектрлік эффект, ТЭТ негізгі теңдеуі, ТЭТ бос ұштарының температурасын түзеу, ТК құрылғысы, қалыпты термоэлектрод. Дәрістің мақсаты: - термоЭҚК алу теориясын оқып білу, ТЭТ негізгі теңдеуі мен қасиеттері. Температураны термоэлектрлік термометрмен, яғни термоэлектрлік түрлендіргішпен (ТЭТ) өлшеу 1821 жылы Зеебек ашқан термометрлік эффектті қолдануға негізделген. Термоэлектрлік түрлендіргіш – екі немесе бірнеше өзара байланысқан, әртекті өткізгіштерден тұратын тізбек (3.1 сурет). А, В – термоэлектродтар; 1, 2-дәнекерлер (спайка). Зеебек эффектісі: егер екі өзара байланысқан әртекті өткізгіштерді алып және дәнекерлерді t ≠ to температурамен қыздырса, онда тұйық тізбекпен электрлік тоқ өтеді. Егер t>to, онда тоқтың бағыты 3.1-суреттегідей болады (1 дәнекерде В-дан А-ға). Ондай тізбекті ажыратқан кезде оның соңында термоЭҚК пайда болады. Зеебектің эффектісі кері қасиетпен сипатталады (Пельтье эффектісі): егер мұндай тізбекке сырттан электрлік тоқ берсе, онда тоқтың бағытына байланысты бір дәнекер қызады да, басқасы салқындайды. Егер термоэлектродта кіші температурасы бар дәнекерден тоқ басқа термоэлектродқа жүретін болса, бұл электрод «+» оң таңбалы, ал басқа электрод «–» теріс таңбалы болып саналады. Мысалы, to Келесі белгілерді еңгізейік: еАВ(t) – t=t болғанда 1 дәнекердегі А және В термоэлектродтар арасындағы термоЭҚК; еАВ(tо) - t=to болғанда 2 дәнекердегі А және В термоэлектродтар арасындағы термоЭҚК; ЕАВ(t, tо) – жұмысшы дәнекердің температурасы t және бос дәнекердің температурасы tо болғанда А және В термоэлектродтардан тұратын контурдың термоЭҚК. еАВ(t) = - еВА(t); еАВ(tо) = - еВА(tо) деп алайық. Онда тұйық тізбек үшін (2.1 сурет) ЕАВ(t, tо) = еАВ(t) + еВА(tо) немесе ЕАВ(t, tо) = еАВ(t) - еАВ(tо) . (3.1) (2.1) теңдеуі – ТЭТ негізгі теңдеуі деп аталады. Егер 1 және 2 дәнеркерлерде бірдей температура болса (t = tо), онда әрбір дәнекерде контакттық термоЭҚК бір-біріне тең және бір-біріне қарсы бағытталған, яғни бұл контурдың термоЭҚК ЕАВ(tо, tо) 0-ге тең. ЕАВ(tо, tо)=еАВ(tо) - еАВ(tо) = 0. Егер tо=const, онда еАВ(tо) = С = const, яғни . (3.2) Егер f(t) тәуелділігі белгілі болса, онда контурдағы термоЭҚК-ті өлшеп, өлшеу нысанының t анықтауға болады. f(t) тәуелділік керекті дәлдікпен анықтау қазірше мүмкін емес, ол тәжірибе арқылы табылады және ТЭТ градуировкасы деп аталады, яғни ол - термоЭҚК-тің температураға тәуелділік графигін тұрғызу. Градуирлеу процесінде бос ұштардың температурасы tо= const, көбінесе tо = 0 оС. ТЭТ контурында пайда болатын термоЭҚК тек электродтардың химиялық құрамына және дәнекерлердің температурасына тәуелді, термоэлектродтардың геометриялық өлшемдеріне және дәнекерлер өлшемдеріне тәуелсіз. жүктеу/скачать 0,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|