§12.Қарақытайлар. 1.Анықтамасы: Қазақстан жеріндегі дамыған орта ғасырдағы мемлекет.Қидандардың Xғ. Батысқа қарай жылжыған бір бөлігі, мұсылман деректерінде «қарақытайлар»деп аталады
2.Хронологиясы: 1125-1212ж.
3.Территориясы: Қытай деректері бойынша – Орталық Азиядағы солт.Қытай, Маньчжурия мен Уссури өлкесін мекендеген «қидан»тайпалары.
4.Билеушісі:Гурхан
5.Тарихи тұлғалары: Елюй Даши 1143жылы қаза болған соң, билік оның әйелі Табуянаға тиген. 7жылдан кейін ер жеткен баласы Иле алады.Оның тұсында халық санағы жүргізілген.1155жылы Иле қаза болған соң, Елюй Дашидің қызы Бұсұған ел билеген.
6 .Тайпалары:Қидан тайпасынан шыққан қарақытайлықтар.
7 .Тілі: Түрік тілдес, ал кейбір деректерде тұнғұс-монғол тілдес екендігін көрсетеді.
8 .Діні: ислам
9.Астанасы: Ғұз ордасы
1 0.Саясаты: 11.1.Ішкі- Халық бір орталыққа бағынған мемлекет бола алған жоқ.
11.2.Сыртқы- Көрші мемлекеттермен кескілескен соғыстар үнемі болып тұрды.
1 1.Соғыстары:
11.1.1137ж.Қарақытайлықтар Ходжент жанында Қарахан әскерлеріне ойсырата соққы береді.
11.2.1141ж.Самарқан қаласына жақын Қатуан даласында Қарахандықтар салжұқтармен бірігіп, Қарақытайлықтарды жеңеді.
Қарақытайлықтар Хорезмге жорық жасап басып алады, Хорезмшах жылына 3000 алтын динар төлеп тұруға мәжбүр болды.
11.3.1171-1172ж. Қарақытайлықтар Хорезмге қайта шабуыл жасайды, себебі: шахтың келісімі бойынша алтын динардан бас тартуы еді.
11.4.1198-1204ж. Хорезм шахымен келісім жасай отырып, уғанстан жеріндегі гурид тайпаларымен соғысады.
1 2.Шаруашылығы:Мал шаруашылығы және егіншілікпен айналысқан.
1 3.Деректер: Араб тарихшыларының жазуына қарғанда, Түркістан мен Мауараннахр еліне де билік жүргізген, олар қарақытай гурханына алым-салық төлеп отырған.Ірі қалалар әкімі гурханға жыл сайын жер салғы харадж төлеп отырған.
1 4.Әлсіреуі: 1.4.1.1208ж. Қарақытайлықтар шығыста наймандардан жеңіледі.
14.2.2010ж. Хорезм шахы Қарақытайлықтарға қарсы шығады.2012ж. Қарақытай өкіметі құлйды.
15.Ерекшелігі:Мұрагерлік өзіндік ерекшелігі тек ер адам ғана емес, әйел адамдар мұрагер бола алатын.
