айқын жазылған. Осы турлар мен арилер к езең ін де Қазақстан мен Орта Азиядағы көшпелі мал шаруашылығы қалыптасып бітті. VI ғасырда тарих төрінен орын алған ежелгі түріктердің Орта Азияға саяси ықпалы кең тарала баста- ды. “Т урлар” ұғымы “түр к і” деген мағынаны біл дірсе, ал, Тұран мен Түркістан екеуі бірдей бір ұғымға түтасып, түркі елі атанды. Ирандық Саса- нидтер әулеті билеген (226-65 Іж .ж .) кезеңдерде Тұран (түркі елі) тікелей солтүстік Әмудария (Окса) ж ерінен өз тұрағын бастаған-ды . С оны мен қатар мына бір жайтқа ерекше көңіл бөлген жөн. Қазіргі кезде Түран мен тұрандықтар деген сө з кең көлемді мағынада айтылады. Өйткені осы терминнің аясына Оңтүстік орыс даласынан Қытайға дейін бүкіл Орталык Азия әлемі сиып кеткен. Тіпті XVII ғасырда Оңтүстік Сібір мен Тұран са- лыстырмалы үғым ретінде жіті аңғарылатын. Иә, оған көрнекті тарихшы Әбілғазы Көшім ханның “Сібір хандығының әміршісі Түранда билік етті” деген деректері айқын айғақ бола алады. Даланың ауа-райы қашанда қүбылмалы. Өткен заманаларда аспаннан нұр төгілген жауын-шашынды жылдар да, жер танабын тандырдай
I Үлы Тұранның Ү лдары 11 кептірген құрғақшылық кезендер де алма- кезек ауысты. Ондай құбылыстар кейде ғасырлар бойына созылып, халықтың тұрмыс-тіршілігіне зор ықпа- лын тигізіп, далалықтардың санының бірде көбейіп, енді бірде азайып кетіп отыруына эсер етті. Үлы даланың орталық бөлігінде орналасқан Тұранның атқарған міндеті аса зор еді, ол көш пенділердің ж аз—жайлауы, қыс—қыстауы болуымен катар, тетелес тайпалардың арасындағы өзара қырғиқабақ шайқастардың алаңына айналды, оның үстіне далаға қызғанышпен көз тігіп, жан-жақтан
