Қазақ тілінің ережелері 1-11 сыныптар үшін



бет9/9
Дата18.03.2017
өлшемі185,26 Kb.
#11712
1   2   3   4   5   6   7   8   9

3)Ашық рай

  • 3)Ашық рай
  • (изъявительное наклонение)- үш жақтың жасалу жолдары
  • (Мен келдім; келе жатырмын; келемін; келгенмін);
  • Реальное действие в настоящем,
  • прошедшем и будущем времени.
  • 4)Шартты рай (условное наклонение) выражает условие.
  • Жекеше (единственное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Мен (я)
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • м
  • Мен бар+са+м
  • Если я пойду
  • 2. Сен ты
  • Сіз (вы) ув.ф
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • ң
  • ңыз
  • ңіз
  • Сен бар+са+ң
  • Сіз бар+са+ңыз
  • Сіз кел+се+ңіз
  • 3. Ол
  • (он, она)
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • -
  • Ол бар+са
  • Ол кел+се
  • Көпше (множественное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Біз (мы)
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • - қ, - к
  • Біз бар+са+қ
  • Если мы пойдем
  • Сендер (вы) Сіздер (вы) – ув.ф.
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • ңдар,ңдер
  • ңыздар,
  • ңіздер
  • Сендер бар+са+ңдар
  • 3. Олар (они)
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • -
  • Олар бар+са

Синтаксис – сөз тіркесі мен сөйлем, сөйлемнің түрлерін зерттейтін тіл туралы ғылымның бір саласы.

  • Синтаксис – сөз тіркесі мен сөйлем, сөйлемнің түрлерін зерттейтін тіл туралы ғылымның бір саласы.
  • Сөз тіркесі(словосочетание): есімді сөз тіркесі, етістікті сөз тіркесі.
  • Сөз тіркесі бағыныңқылы сөз(бірінші), басыңқы сөз (екінші) сөздерден тұрады.
  • 1) Есімді сөз тіркесі - басыңқы сыңары есім сөзден болған сөз тіркесі.
  • 2) Етістікті сөз тіркесі - басыңқы сыңары етістіктен болған сөз тіркесі.
  • Сөз тіркесі бола алмайтындар: тұрақты тіркестер, күрделі сөздер.
  • Сөздердің байланысу түрлері. (Виды соединения слов).
  • Қиысу
  • Соединение подлежащего и сказуемого с помощью личных окончаний
  • Асқар шықты;
  • Мен шықтым;
  • Сіз шықтыңыз;
  • Матасу
  • Соединение слова в Ілік септік со словом в Тәуелдік жалғау.
  • Әсемнің көйлегі;
  • Менің балам
  • Меңгеру
  • Соединение слов при помощи падежных окончаний, кроме Атау септік и Ілік септік
  • Астанадан келді;
  • Басыққа кірді;
  • Жігітпен хат алысты
  • Қабысу
  • Согласование
  • Асқар тау высокие горы
  • Жанасу
  • примыкание
  • Былтыр бітірді. Академияны Саят былтыр бітірді.
  • Саят былтыр академияны бітірді.
  • Сөйлем (предложение)- тиянақты ойды білдіретін сөздер тобы.
  • Сөйлем: жай сөйлем, құрмалас сөйлем.
  • Сөйлем айтылу мақсатыны қарай(по цели высказывания):
  • 1) Хабарлы –повествовательное .
  • Қыста ауа-райы суық болады.
  • 2) Сұраулы – вопросительное ?
  • Қашан болды?
  • 3) Бұйрықты – повелительное !
  • Тыныш отыр! Сөйлемді тез жаз.
  • 4) Лепті – восклицательное !
  • Күн қандай тамаша!
  • Сөйлем құрамына қарай(по составу ):
  • Түрлері
  • Ереже
  • Мысалдар
  • Жақты
  • Бастауышы бар сөйлем.
  • Мен ауылға бардым.
  • Жақсыз
  • Бастауышы мүлде жоқ сөйлем.
  • Оған хабар беру керек.
  • Менің оқығым келеді.
  • Жалаң
  • Тек тұрлаулы мүшеден тұратын сөйлем.
  • Ол келді. Жаңбыр жауды.
  • Той өтті. Бала оқиды.
  • Жайылма
  • Тұрлаусыз мүше қатысқан сөйлем.
  • Ол ерте келді.
  • Жаңбыр қатты жауды.
  • Толымды
  • Ойға қажетті мүшелердің
  • бәрі қатысқан сөйлем.
  • Қыста бұл жердің ауа-райы өте суық болады.
  • Толымсыз
  • Ойға қатысты сөйлем мүшесінің бірі түсіп қалған сөйлем.
  • - Балам, қайдан келдің?
  • - Астанадан. (толымды)
  • Атаулы
  • Іс-оқиғаның, құбылыстың атауын ғана көрсететін сөйлем.
  • Жаз.
  • Қайнаған күн.
  • Егіс даласы.
  • Сөйлем мүшелері (члены предложения):
  • Тұрлаулы мүшелері – главные члены предложения
  • Тұрлаусыз мүшелері- второстепенные члены предложения
  • Тұрлаулы мүшелері – главные члены предложения
  • Бастауыш подлежащее
  • ___________________
  • Кім? Не? Кто? Что?
  • Кімдер?Нелер? мн.ч
  • Дүкен ашық.
  • Бала келді.
  • Не істеді?Қайтті?
  • Что делал(ет, ешь)?
  • Ол қуанды.
  • Әлия тұрды.
  • Тұрлаусыз мүшелері- второстепенные члены предложения
  • Толықтауыш
  • Дополнение
  • - - - - - - - - - - -
  • Б.с. кімге?неге? кому?чему
  • Т.с. кімді? нені? кого? что?
  • Ж.с. кімде?неде? Қайда?
  • У кого? чего? Где?
  • Ш.с.кімнен? неден? қайдан
  • от кого ? из чего? откуда
  • К.с. кіммен? немен?
  • с кем? с чем?
  • Қанат саған хат жазды.
  • Олар Медеуді аралады.
  • Әлияда шана бар.
  • Ол кітапты кітапханадан алды.
  • Әкесі баласымен отыр.
  • Анықтауыш
  • Определение
  • Қандай? Какой?
  • Нешінші? Который?
  • Неше? Қанша? Сколько?
  • Кімнің? Ненің? Чей?
  • Алмас-озат оқушы.
  • Мен бесінші сыныпта оқимын. Абайдың суреті ілулі тұр.
  • Пысықтауыш
  • Обстоятельство
  • - . - . - . - .
  • Қалай Как Каким образом
  • Қайда? Где? Куда?
  • Қашан? Когда?
  • Қайдан? Откуда?
  • Машина тез жүреді.
  • Олар далаға шықты.
  • Қыста күн суық.
  • Біз қаладан келдік.
  • Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері және шылаулары
  • (виды сложносочиненных предложений и их союзы).
  • Ыңғайлас
  • соединительные
  • 1)... , ... .
  • 2)және, да,де,әрі
  • Күз өтті, қыс келді.
  • Жиналыс бітті де, халық тарқай бастады.
  • Қарсылықты
  • противительные
  • 1)... , ... .
  • 2)бірақ, алайда, дегенмен, әйтсе де, сонда да, (но, однако, иначе, все-таки)
  • Талғаулы
  • разделительные
  • 1)... , ... .
  • 2)Біресе, не, немесе, я, яки, бірде, не болмаса, әлде,кейде, (или, иногда, то, либо, однажды)
  • Жазда қалаға не мен,не інім барады.
  • Жаңбыр жауады, немесе қар жауады.
  • Себеп-салдар
  • Причинно-следственные
  • 1)... , ... .
  • 2)Сондықтан, сол себепті, өйткені, неге десеңіз (поэтому, потому что, по той причине)
  • Кезектес
  • чередующиеся
  • 1)... , ... .
  • 2)кейде, бірде, біресе
  • Бірде қатты сөйлейсің, бірде жай сөйлейсің.
  • Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері және шылаулары
  • (виды сложноподчиненных предложений и их союзы).
  • Түрлері
  • Жасалу жолы
  • Мысалы
  • Шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем (сл.подч. пр-е с придаточ. условия)
  • 1) – са, - се + жалғау.
  • 2) –ме/бе/пе+ген-де
  • -ма/ба/па+ған-да
  • Күн жылы+са, жер көгереді.
  • Сен келме+ген+де, әжем ренжитін еді.
  • Қимыл-сын бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными образа действия и степени)
  • 1) – ып-іп,-п
  • 2) – а/ -е
  • 3) –атын/йтын+дай
  • -етін/йтін+дей
  • Жел күшей+іп, ауа райы бұзылды.
  • Үйге келе, сабағын орындады. Бәрі ест+итін+дей , қатты сөйледі.
  • Мезгіл бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными времени)
  • 1) –ған/қан + да
  • - ген/кен – де
  • 2) – ген/кен+ше
  • -ған/қан+ша
  • 3) ған/қан/ ген/кен +кезде
  • 4) –ғалы/гелі
  • - қалы/келі
  • Асан қалаға кет+кен+де, інісі екі жаста еді.
  • Жаңа бастық кел+гелі, жалқымыз көбейді.
  • Қарсылықты бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными уступительными)
  • 1) – са, - се + да/де
  • 2) ған/қан/ ген/кен +мен
  • 3) бола тұра, бола, тұра
  • Бұлт бол+ған+мен, жаңбыр жауған жоқ.
  • Сабақ бастал+са да, оқушылар толық жиналған жоқ.
  • Себеп бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными причины)
  • 1) –ған/қан + дықтан
  • - ген/кен +діктен
  • 2) ған/қан/ ген/кен +себепті
  • Күн суы+ған+дықтан, біз жылы киіндік.
  • Мақсат бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными цели)
  • – у үшін
  • повел.форма глагола + деп
  • Қазақ тілін біл+у үшін, көп оқу керек.
  • Нан ал+айын деп, дүкенге бардым.
  • Бастауыш пен баяндауыш атау тұлғадағы сөзден болғанда,бастауыштан кейін
  • сызықша қойылады.
  • Бастауыш
  • Зат есім
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • Сілтеу есімдігі
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • 3-жақ жік-теу есімдігі
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • Заттанған сын есім,сан есім,есімше
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • Тұйық етістік
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • Зат есім
  • -
  • Баяндауыш
  • Тұйық етістік
  • Бастауыш
  • Сан есім
  • -
  • Баяндауыш
  • Сан есім
  •  
  • Мысалдар
  • Бөрік-адамға көрік.
  • Бұл-үлкен қуаныш.
  • Ол-әйгілі әнші.
  • Ер жігіттің екі сөйлегені-өлгені.
  • Оқу-білім бұлағы.
  • Алдау-
  • зұлымдық,
  • Алдану-
  • ақымақтық
  • Менің мақсатым-еліме пайдалы азамат болу.
  • Бес жерде бес-жиырма бес.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет