1. Физиология пәнінің мазмұны мен маңызы
Жылу пайда болуы және бөлінуі100%
жүктеу/скачать 189,93 Kb.
|
сессия ажжф
https, лекция 7, 207181
| 22 Жылу пайда болуы және бөлінуі100%
Дене температурасын реттейтін физиологиялық механизмдердің жиынтығы физиологиялық терморегуляция жүйесі деп аталады. Денедегі жылу ақуыздардың, майлардың және көмірсулардың ыдырау процесінде, қоректік заттардың тотығуы нәтижесінде пайда болады. Оған дейін адам организмінде жасырын күйде болады да, энергия жұмсалған уақытта денеге жылу түрінде беріледі. Терморегуляция орталығы мидың гипоталамус деп аталатын бөлігінде орналасқан. Гипоталамус эндокриндік жүйенің процестерін басқарады, ол терморегуляция үшін ең маңызды органдармен- бүйрек үсті бездері және қалқанша безімен тығыз байланысты. Негізінен жылу пайда болатын жер-бұлшықет. Бұл процесс адам толық тыныштықта болған кезде де жүреді. Кішкентай бұлшықет қозғалыстары қазірдің өзінде жылудың пайда болуына ықпал етеді, ал жүру кезінде оның мөлшері 60-80% - ға артады. Бұлшықет жұмысымен жылу 4-5 есе артады. Қаңқа бұлшықеттерінен басқа, жылу түзілуі - асқазанда, ішекте, бауырда, бүйректе және басқа органдарда жүреді. Денедегі жылудың пайда болуы оның қайтарылуымен бірге жүреді. Дене қанша жылу шығарса, сонша жылуды жоғалтады, әйтпесе адам бірнеше сағат ішінде өледі.Адам ағзасы-бұл ішкі жылу көзі бар өзін-өзі реттейтін жүйе, онда қалыпты жағдайда жылу өндірісі - сыртқы ортаға берілген жылу мөлшеріне тең болады. Дене температурасының тұрақтылығы изотермия деп аталады.Адамның ішкі дене температурасы сыртқы ортаның температурасына байланысты жылу өндірісі мен жылу беру қарқындылығын реттеуге байланысты тұрақты (36.5-37°C). Сыртқы жағдайларға ұшыраған кезде адамның терісінің температурасы айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Алдыңғы гипоталамуста жылу беру процестерін басқаратын нейрондар орналасқан ,оның нейрондары бұзылған кезде дене жоғары температураға төзбейді, бірақ суық жағдайда физиологиялық белсенділік сақталады. Артқы гипоталамус нейрондары жылу түзілу процестерін басқарады (олар химиялық терморегуляцияны қамтамасыз етеді – жылу түзілуінің жоғарылауы, бұлшықет дірілі). Егер олар зақымдалса, энергия алмасуды күшейту қабілеті бұзылады, сондықтан дене суыққа төзбейді. Гипоталамус ішкі секреция бездеріне, негізінен қалқанша безге және бүйрек үсті бездеріне жүйке импульстарын жіберу арқылы жылу пайда болу және бөліну процестерін басқарады. Ал, қалқанша безінің терморегуляцияға қатысуы төмен температураның әсері оның гормондарының тироксин, трийодтиронин көбеюіне әкеліп соқтырады, бұл зат алмасуды және жылу түзілуін тездетеді.Бүйрек үсті бездерінің рөлі олардың қанға адреналин, норадреналин, допамин бөлінуімен байланысты, олар тіндердегі тотығу процестерін күшейтеді немесе азайтады (мысалы, бұлшықет), жылу өндірісін арттырады немесе азайтады, жылу беру деңгейін өзгертеді. жүктеу/скачать 189,93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|