2 дәріс. Топтар. Жартылай топтар және моноидтар. Циклдік топтар



бет3/22
Дата05.10.2023
өлшемі102,99 Kb.
#183782
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22
Байланысты:
2 дәріс. Топтар. Жартылай топтар және моноидтар. Циклдік топтар-emirsaba.org

Тік төртбұрыш тобы. ABCDтік төртбұрышты алайық. Оның тобы да бірнеше қозғалыстардан тұруға тиісті. Әрине, мұнда симметриялық осьтер арқылы айналдыруға тура келеді.
  1. Мәселен, х-тер осі арқылы айналдырсақ, А бұрышыD бұрышының, ал Dбұрышы А бұрышының орнына келеді, В және С бұрыштары да орын ауыстырады.


  2. Одан кейін у-тер осі арқылы айналдырсақ, А және В бұрыштары, сондай-ақDжәне C бұрыштары орын ауыстырады.


  3. Төртбұрыштың центрі О нүктесі арқылы 180º-қа айналдырсақ бұрыштар орындарын ауыстырады: D-нің орнына А, С-нің орнына D, B-нің орнына С, А-ның орнына В көшеді. Бұдан кейін төртбұрыш бастапқы орнына қайта барады.


Нольдік ауыстыруды I деп, х-тер осі арқылы айналдыруды p, y-тер осі арқылы айналдыруды q, центр арқылы 180º-қа бұруды r деп белгілесек, мынадай қосу кестесін құруға болады:


Енді группалардың аксиомаларының тікелей салдары болып келетін қарапайым қасиеттерді дәлелдейік.


1-қасиет. Группаның әрбір элемнтіне оң симметриялы элемент, оған сол симметриялы элемент болады, яғни
Дәлелдеу: Группаның аксиомаларын ғана ескеріп, мынадай теңдіктерді жазуға болады:


2-қасиет. Группаның оң нейтраль элементі оған сол нейтраль элемент болады, яғни
Дәлелдеу:


3-қасиет. Группада бір ғана нейтраль элементі болады. Дәлелдеу:
группа дейік:
нің басқа бір нейтраль элементі болсын дейік. Онда нейтраль элементтің қасиеті бойынша

4-қасиет. Группаның әрбір элементіне симметриялы элемент біреу ғана:
Дәлелдеу: группаның кез келген элементін алайық.
элементтері -ға симметриялы элементтер дейік, яғни
(1)

(2)
Сонда



5-қасиет. Группада қысқарту заңдары орындалады, яғни
Дәледеу: дейік, бұл теңдіктің екі жағында оң жағынан элементін көбейтсек,
Бұдан яғни
Демек, .

Екінші қасиет, яғни сол жағындағы элементке қысқарту да осылайша дәледенеді.



6-қасиет. Группаның кез келген және элементтері үшін
(3) , (4)

теңдеулерінің және айнымалылары бойынша шешімдері табылады және біреу ғана.


Табылатыны, , элементтерінің (3), (4) теңдеулерді қанағаттандыратынын бірден тексеруге болады.
Бірмәнділігі: теңдеуінің шешімдері және болсын дейік, яғни бұдан . Енді бұл теңдікті -ға қысқартсақ, . Осы сияқты ой тұжырымдары арқылы (4) теңдеудің шешімінің біреу ғана екенін дәлелдеуге болады.

7- қасиет. Группаның кез келген элементінің көбейтіндісінің кері элементі үшін мынадай формула орынды: Дәлелдеуі бірден тексеріледі.
G – группасының кез келген элементі үшін және кез келген бүтін сандар үшін мынадай теңдіктер орынды.


8-қасиет. Группаның кез келген элементі және кез келген натурал саны үшін мынадай теңдік орынды: .
Дәледеуі бірден тексеріледі: бұл қасиет группаның элементінің бүтін дәрежесі ұғымын беруге мүмкіндік туғызады.


9-қасиет. Группаның кез келген элементі және кез келген бүтін сандары үшін мына теңдіктер орындалады:
Кез келген группасы берілсін дейік. жиынының бос емес ішкі жиындары А және В арқылы жиындарын жасауға болады.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет