Асханалық әмбебап қүрылымдар

ғақ   жөне нанды ңалы ң -ж үқа етіп турауды реттегіш  ме­
ханизм!  енгізілген.  Ш ойын  салм ақңа  кронш тейн  бекі- 
тілген .  Оның  тем ір  кін д ігін е  ж ы л ж ы м ал ы   ж ү л д ы зш а 
қонды ры лған.  Б үл  ж үл д ы зш а  планетарлы ң  ш ы нж ы р- 
лы  берілістің қозғалм айты н жүлды зш асы мен ш ы нж ы р 
арқы лы  байланысңан.  Қ орапты ң ңаңпаң түрған ойысы- 
на пы ш аң дискісі мен тазалау ңы рғы ш тары н қайрайты н 
механизм бекітілген. Н анды беріп түратын механизм нің 
негізгі тетігі ңос бүрандалы-қозғалғыш  бүранда мен ка- 
ретканы ң ролигі болып табылады.
6.3-сурет. М РХ-200 нан турау машинасы:
1 — корпус; 2 -  тиеу астауы; 3 -  тцсіру астауы;
4 -  цоршау; 5 — артыц салмац; 6 -  жцлдызша; 7 —бцранда; 
8 -  жетекші білік; 9 -  ось; 10 -  цол бцранда;
11 — кронштейн; 1 2 -  корпус; 1 3 -  ось; 14 — жцлдызша; 
1 5 -  тірек; 16 — бцранда; 1 7 —пышац қайрау тетігі;
18 — табацшалы пышац; 19-рет т еу табацшасы;
20 — гайка; 21 -  цоргау торы; 22 -  тцтца; 23 — сына 
белдікті беріліс; 24 — тежегіш; 25 -  электрцозгагыш;
26 -  шынжырлы беріліс; 2 7 —эксцентрик; 28 — бцлгац; 
29 -  муфта; 30 — бцранда; 31 —ролик; 32 -  ине; 33 — шайба, 
34 -  жцлдызша; 35 -  цол бцранда; 36 -  табацша;
3 7 -ка р ет ка
85

Т ілінетін  нанны ң  қалы ң ды ғы н  реттейтін  м еханизм 
кесіл етін   нан н ы ң   қал ы ң ды ғы н   білдіретін  к ө р сеткіш і 
бар  дискіден,  тоңтатңы ш   дискіден  ж ән е  гай кал ар д ан  
тұрады.  Туралған  нанды  түсіріп  алаты н  ңүры лғы   ңор- 
ш алған ңаңпағы  бар, ж ы лж ы м алы  қабы лдау науасынан 
түрады.
Табақш алы  пы ш аңты ң  қарңы ны н теж еу үш ін электр 
м агнитті теж егіш  пайдаланы лады. Ол электрңозғағыш - 
ты ң білігіне орнатылған.  М аш ина тоңтаған кезде теж еу 
қүры лғы сы  автоматты түрде тоңтайды.
М аш инаны ң  ж үм ы с  істеу  тәртібі.  Ң озғалы с  электр 
ңозғауш ы дан  сына  белдік  пен  ш ы нж ы рлы   беріліс  ар- 
қы л ы   негізгі  б ілікке  беріледі  де,  одан  ары   табаңш алы  
пы ш ақң а ж әне ж ы л ж ы ту бүрандасына беріледі. А йнал- 
ған  пы ш ақты  табаңш а планетарлың ңозғалы с жасайды. 
Н егізгі  біліктен,  бүлғаң  пен  бүрандалы  ж алғауы ш   ар- 
ңы лы  қозғалғы ш  бүранда планетарлы ң ңозғалыспен ай- 
налады. Бүранданы ң ңозғалысы роликтің көмегімен нан 
салынған каретканы ң периодты ңозғалы сына айналады. 
Н аны  бар  кареткан ы ң  ңозғалысы  пы ш аңты ң  айналуы- 
мен ты ғы з  байланысқан:  пы ш ақты ң ж ү зі ж оғары  көте- 
рілгенде нан  оның астыңғы ж ағы на ж ы лж ы ты лады  да, 
айналы п  түскен  пы ш аңпен  кесіледі.  Т уралған  нан  на- 
уаш аға  ж иналы нады .
Н ан  турау  м аш инасы ны ң  өнім ділігі  м ы на  формула- 
мен  аныңталынады:
Q = т  / ( t 6 + t K), 
(6.19)
мүндағы  т  -  кесілетін нан массасы,  кг;
t 6 -  нанды маш инаға беру уаңыты ,  с;
.  t K -  нанды кесу уаңыты ,  с.:
= 60 1/ (пжһ), 
(6.20)
мүндағы  I -  берілетін  нанның үзы нды ғы ,  м;
пж -  ж етекш і біліктің айналым жылдамдығы,  мин"1, 
һ  -  кесілген нанны ң ңалыңдығы,  мм.
86

Нан турау маш инасы ны ң жетегіне керекті ңуат мөл- 
ш ері:
N = P uuvp/T] 
(6 .2 1 )
мүндағы Р ин -  п ы ш аққа эсер ететін күш ,  Н.
Р ин = P lCosp + P 2sin a  cosР + 2 Р 2 / cosa 
(6.22)
мүндағы Р х  -   пы ш ақ қы ры м ен  кесуге кететін  күш ,  Н:
P 1=q„bi 
(6.23)
мүндағы  qb  -   кесу  процесінің м енш ікті  кедергісі,  Н /м , 
(qb — 400-1000 Н /м );
b  -   пыш аң ж ү зін ің  кесу ңы ры ны ң үзы нды ғы ,  м.
Р — arctg К р , 
(6.24)
мүндағы  KJ3 -   сырғанау  коэффициенті.
<6 -25>
мүндағы тн,  a   — пыш аң пен бағыттағыш тың бүрыш ты қ 
ж ы лдам ды ңтары ,  1/с;  гн,  гв  -   пы ш ақ  пен  бағыттағыш - 
ты ң радиустары,  м;
Р 2 = 5 /6   a G h  / ,  
(6.26)
мүндағы Р 2 -  кесілген нан ңабатын майыстыруға кететін 
күш ,  Н; a -  табаңш алы пыш аң ж үзін ңайрау бүрышы;
G -  ығыстыру модулі; 
һ  -   кесілген  нан ңалы ңды ғы ,м;
/   -   нан  мен  табаңш а  арасы ндағы   ү й к ел іс  коэф ф и­
циент]., /   = 0,4-0,6;
vp -  кесу ж ы лдам ды ғы ,  м /с:
vp = 
(
v
2
t
+ 
о \У (2  = [(coK  rHf  + (a e r,)2]1' 2 
(6.27)
8 7

6.4.  Гастрономдың  азық-түліктерді кесуге  арналган
машина
Қоғамдық тамаңтандыру кәсіпорындарында ш үж ы қ, 
ірім ш ік және басқа азық-түліктерді кесу үш ін МРГ-300А, 
МРГУ-370 деп аталаты н м аш иналар ңолданылады.
М РГ-300А  м аш инасы   (6.4-сурет)  ңораптан,  электр- 
ңозғағыш тан,  табақш алы  пыш аңтан,  беріліс механизм- 
дерінен,  тіліктер  қалы ңды ғы н  реттеу,  ауы спалы   науа, 
ңайрау ңүры лы м дары яан түрады.
М аш инаның электрқозгағы ш тан ирек тісті редуктор- 
лардан пы ш аңңа жөне топсалы механизм арңы лы  иінге 
қозғалы с беріледі. Б ірін ш і редуктор табаңш алы  пышаң- 
ты,  екінш ісі  топсалы  механизм  арқы лы   өнім  салынған 
науаны  ңозғалы сңа  келтіреді.
6.4-сурет. Гастрономдық өнімдерді кесуге арналган 
машина:
а — цол бцранда; э — кинематикалыц сцлбасы;
1 -  ажыратпцыш; 2 — корпус; 3 — лимб; 4 — цол бцрандасы; 
5 — тірек цстелі;  6 — табацшалы пышац; 7 — цысцыш;
8 — иінтірек; 9 — жылжымалы тпірек; 10 — науа;
1 1 — тцрацтандыргыш; 12 -  сацтандыру цоршауы 
13 — электрцозгагыш; 14,15 — ирек т іст іредукторлар; 
1 6  — топсалы механизм; 1 7 —тіліктер
88

М аш инаны ң  ж ұм ы с  істеу тәртібі.  М аш инаның  өнім 
салынған науасы өнімді айналған табаңш алы   пы ш аңңа 
береді.  К есілген  өнім  тілім дері  м аш ин аны ң  қабы лдау 
науасына  келіп  түседі.
6.5.  Май кесу машинасы
Бүл  м аш ина тамаңтандыру  кәсіпорындарында  тоңа- 
зы ты лған  сары  майды  кесу  үш ін  пайдаланы лады .  М а­
ш ина  -   корпустан,  электрңозғағы ш тан,  сы на  белдікті 
берілістен,  ирек  тісті  редуктордан,  бүрандалы  беріліс- 
тен, ж ы лж ы м адан, сым бекітілген кесу рамасынан, керу 
механизмінен  түрады  (6.4-сурет).
М ашинаның корпусы -   (1) ш каф тәріздес және  крон- 
штейндерден, ңаптамадан түрады. Корпус ішінде электр- 
қозғағы ш ,  сына  белдікті  беріліс,  ирек  тісті  редуктор, 
электр  қалқанш асы ,  аж ы ратңы ш тар,  ж ы лж ы м алы   бү- 
ранда  мен  гай ка  бар.  Гайка  ж ы лж ы м аға  бекітілген,  ал 
оган  ңуыстарына кесу сымдары бекітілген пуансон ж ал- 
ғасқан. Кесу сымдары рам аға бекітілген, ал олардың ке- 
рілуі бүрандалы механизммен орындалынады. Ж ы лж ы - 
м а багыттауыш  ойымен қозғалады . М аш ина корпусына 
екі науа ңондырылған. Б ірінш і науага кесілетін май, ал 
екінш ісіне  кесілген  май  бөлш ектері  салынады.
Қозғалган ж ы лж ы м а майды кесу сымдары бар рам а­
дан сыгымдап өткізгенде  ол әр түрлі бөлшектерге кесі- 
леді.
89

а)
ә)
6.4-сурет. Тоңазытылган майды кесу машинасы:
а — жалпы көрінісі; э — кесу сымдары бар рама; 1 -  корпус; 
2 -  науа; 3 -  кесу рамасы; 4 — науа; 5 — пуансон;
6 — жылжыма; 7 -о р а м т іст іредуктор;
8 ,1 5 -  кронштейндер; 9 , 1 4 -  ажыратцыштар;
10 — багыттауыш; 11 — электрцозгагыш; 1 2 -  электр 
цалңаншасы; 1 3 -  гайка; 1 6 -  бцранда; 17 — сына таспалы 
беріліс; 1 8 -  цаптама; 1 9 -  кері ццрылымы; 20,21 -  сьш 
бекіту цуыстары
90

7-тарау. СҮРЫПТАУ ЖӘНЕІРІКТЕУ 
ЖАБДЫҢТАРЫ
7.1.  Сусымалы заттар сипаттамалары
К өптеген  сусы м алы   ш и кізаттар д ы   өндіріс  орында- 
ры нда  сапасы  немесе  геометриялың  өлш емдері  бойын- 
ш а аж ы ратады . Сонымен бірге, сусымалы заттардан бөг- 
де ңоспаларды бөлу процесі де орындалады.
С усымалы  ш и к ізаттард ы ң   түй ірш іктер ін ің   өлшем- 
дері бойынша бөлу ж іктеу деп аталады. Ж іктелген кез­
де  су сы м алы   ш и к із а т т а р   ж ек е л е н ген   ф р а к ц и я л а р ғ а  
бөлінеді. Ж іктеудің үш  түрі бар: гидравликалы қ, ауа кү- 
ш імен  және  м еханикалы қ  күш тер  көмегімен.
Гидравликалы ң  ж іктеу  кезінде  сусымалы  заттар  тү- 
й ір ш ік тер ін ің   белгілі  сүй ы қ та  түнбаға  ш өгу  ңабілеті 
пайдал аны л ад ы .
А уа 
ң о з ғ а л ы с ы н д а  
т ү й ір ш ік те р д ің   ау ы р л ы ң   к ү ш і 
немесе  ортадан  тепкіш   күш тері  арқасында ж іктел уі  се­
парация деп те аталады.
А тал ған   ж ік т е л у   т ү р л ер і  н егізін д е  там аң   өнеркә- 
сібінің көптеген салалары нда кеңінен ңолданылады,  ал 
тамаңтану орындарының цехтарында ж іктеудің механи- 
кал ы қ түрлері қол даны лады.
М еханикалы қ  ж іктеу   кезінде  сусымалы  ш икізаттар 
електерден  немесе  тор л ар д ан   өтеді.  Ф р ак ц и я л а р д ы ң  
ір іл ігі тор көзді електердің көздерінің өлшемдеріне бай- 
ланысты .
Сусымалы ш икізаттар тор көзді електе бөлінгенде екі 
ф ракц ия  алынады:  торкөздерден  өткен түйірш іктерден 
ж әне  елек үстінде  ңалған  түйірш іктерден.
Електердің  тор  көздерінің  піш індері  әр  түрлі  болып 
келуі  м үм кін.
91