«Биология»

14 

шығара алмайды; кәдімгі сұңқар пестицидтердің 

жоғары концентрациясын сіңіреді (жемтігі 

арқылы)  

9 (b) 

Кез келген біреуі: Жұмыртқа жарылады  

Балапандары өліп қалады  

Келесі ұрпақта құстардың саны аз  

1 

 

10 

Себебі: Жанғыш қазба қалдықтарының жануы, 

өндірістік процестердің нәтижесінде 

атмосфераның ластануы, көмірқышқыл газының, 

әртүрлі көмірсулардың(метан, этан, пропан және 

т.б.) иіс газының жинақталуы, бұл газдар 

таралмайды керісінше Жер бетінен шағылысқан 

жылуларды өзіне сіңіреді, нәтижесінде қалқан 

пайда болады  

Салдары: Жаһандық жылыну, ауа райының 

өзгерісі, биотаның өзгерісі: экожүйелерде өсімдік 

формацияларының шекарасының жылжуы, 

ауылшаруашылық дақылдары өнімділігінің 

өзгерісі, мұздар мен мұздақтардың еруі есебінен 

теңіз деңгейінің көтерілуі 

2 

Жауаптың 

басқа 

тұжырымы 

қабылданады 

11 

Улы газдар/ ауаны ластау/жылудың шашырауына 

кедергі болу/парниктік эффект/ғаламдық 

жылыну/су тасқыны/мұздықтардың еруі/ауыз су 

тапшылығы 

2 

 

12 (а) 

Фермент шығынданбайды, өнім пайда 

болғаннан кейін оның белсенді 

орталығы босатылады. Өйткені, пайда 

болған өнім пішіні бойынша 

ферменттің белсенді орталығына 

сәйкес келмейді. Ферменттің белсенді орталығы 

босап калағандықтан жаңа субстрат 

молекулаларын қабылдай алады. 

1 

Кез келген бір 

дұрыс жауап 

қабылданады 

12 (b)  B 

1 

 

13 

Өттің құрамындағы өт тұздарының әсерінен 

липидтер ұсақ тамшыларға эмульгацияланады. 

Эмульгацияланған липидтерді липаза ферменті 

оңай ыдыратады. 

2 

 

14 

А-диффузия; В- жеңілдетілген диффузия  

С- белсенді тасымал; жеңілдетілген тасымал - 

тасымалдаушы нәруызды каналы арқылы өтеді  

Диффузия –заттардың концентрациясына қарай 

энергия жұмсамай жүреді. Белсенді тасымал –

энергия жұмсап заттардың концентрациясы аз 

жақтан көп жаққа қарай тасымалдануы 

Белсенді тасымал тасымалдаушы аймағы наруыз 

каналдары арқылы жүреді. 

2 

 

15 (а) 

Транспирация  

1 

 

15 (b)  Күндіз/жарықта жапырақта сахароза 

концентрациясы/мөлшерінің артуы 

2 

Фотосинтез үдерісімен 

байланыстырған 

идеялар қабылданады 

Барлығы 

30 

 

15 

2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ 

2-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға шолу 

 

Ұзақтығы – 40 минут 

Балл саны – 30   

 

Тапсырмалар түрлері: 

КТБ- Көп таңдауы бар тапсырмалар 

ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар 

ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар 

 

Жиынтық бағалаудың құрылымы 

 

Аталған  нұсқа  көп  таңдауы  бар,  қысқа  және  толық  жауапты  қажет  ететін  15 

тапсырмадан тұрады.  

Көп  таңдауы  бар  сұрақтарда  білім  алушылар  берілген  жауап  нұсқаларынан  дұрысын 

таңдайды. 

 Білім  алушы    қысқа  жауапты  қажет  ететін  сұрақтарға  сөз  немесе  қысқа  сөйлемдер 

түрінде  жауап береді.  

Толық  жауапты  қажет  ететін  сұрақтарға  толық  жауап  беруі  қажет.  Тапсырма  бірнеше 

құрылымдық  бөлімдерден/сұрақтардан  тұруы  мүмкін.  Тапсырмаларда  суреттер,  кестелер, 

сызбанұсқалар ұсынылған. 

 

16 

2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау сипаттамасы 

Бөлім 

Тексерілетін оқу мақсаты 

Ойлау 

дағдыларының 

деңгейі 

Тапсыр

ма 

саны* 

Тапсыр

ма №* 

Тапсы

рма 

түрі* 

Орындау 

уақыты, 

мин* 

Балл*  Бөлім 

бойын

ша 

балл 

саны 

9.2A  

Тыныс алу 

9.1.4.1 

Тыныс  алу  реакциясының 

химиялық теңдеуін пайдалана отырып, 

анаэробты және аэробты тыныс алуды 

салыстыру 

Қолдану 

1 

1 

ҚЖ 

ТЖ 

2 

2 

6 

9.1.4.2    Бұлшықет  қажуы  және 

аэробты, 

анаэробты 

тыныс 

алу 

үдерістері  арасындағы  байланысты 

қарастыру 

Жоғары деңгей 

дағдылары  

2 

2 

ТЖ 

3 

2 

3 

ТЖ 

2 

2 

9.2B  

Бөліп шығару 

 

9.1.5.1  Нефронның  құрылысы  мен 

қызметін сипаттау 

Білу және түсіну 

1 

4 

ҚЖ 

1 

1 

5 

9.1.5.2    Фильтрация  және  несептің 

түзілу үрдістерін сипаттау 

Білу және түсіну 

1 

5 

ТЖ 

3 

1 

9.1.5.4    Бүйрек  және  зәр  шығару 

жүйесі  ауруларының  алдын  алу 

жолдарын түсіндіру 

Білу және түсіну 

1 

6 

ҚЖ 

1 

1 

9.1.5.5  Әртүрлі  ағзалардың  мекен  ету 

ортасы  мен  зат  алмасудың  соңғы 

өнімдері 

арасындағы 

байланысты 

орнату 

Жоғары деңгей 

дағдылары  

1 

7 

КЖ 

3 

2 

9.2C 

Координация 

және реттелу, 

биофизика 

9.1.7.1 

Жүйке 

жасушасының 

құрылысы  мен  қызметі  арасындағы 

өзара байланысты орнату 

Жоғары деңгей 

дағдылары  

1 

8 

ТЖ 

3 

2 

19 

9.1.7.2  Жүйке  ұлпалары    мен  оның  

құрылымдық бөліктерінің қызметтерін 

талдау 

Жоғары деңгей 

дағдылары  

1 

9 

ҚЖ 

ТЖ 

4 

3 

17 

9.1.7.4  Нейрогуморалды  реттелудің 

механизмін түсіндіру 

Қолдану 

1 

10 

ТЖ 

3 

2 

9.4.4.1  Тірі  ағзалардағы  электрлік 

үдерістерді зерттеу 

Білу және түсіну 

1 

11 

ТЖ 

4 

3 

9.1.7.3 Жүйке импульсінің туындауы 

мен өтуін сипаттау 

Қолдану 

1 

12 

ТЖ 

3 

2 

9.1.7.5 

Ағзаның  ішкі  ортасының 

тұрақтылығын  ұстаудағы  гомеостазды 

сақтаудың механизмін түсіндіру 

Білу және түсіну 

1 

13 

ТЖ 

2 

2 

9.4.4.2  «Компьютер-ми»  интерфейс 

технологиясының 

ерекшеліктерін 

оқып білу 

Білу және түсіну 

1 

14 

ҚЖ 

1 

1 

9.1.7.6 

Өсімдіктердің 

өсуі 

мен 

дамуына 

әсер 

ететін 

заттардың 

әрекетін талдау 

Жоғары деңгей 

дағдылары   

1 

15 

ТЖ 

5 

4 

Барлығы 

 

 

 

40 

30 

30 

Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер 

18 

Тапсырмалар мен балл қою кестесі үлгісі 

«Биология» пәнінен  2-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары 

 

1. Сызбада  сау  адамның  қаны  құрамындағы  оттегі  концентрациясы  мен  бұлшықеттегі  сүт 

қышқылының мөлшеріне физикалық жаттығудың бес минут ішіндегі әсері көрсетілген. 

 

(а) Сызбаны пайдаланып адамның жаттығуды бастаған уақытын анықтаңыз.  

[1]  

 

(b)  Сызбада  алғашқы  2  минутта  оттегі  концентрациясының  өзгеруіне  әсер  ететін 

процесті атаңыз.  

[1] 

 

2.  Жылқының бұлшықет ұлпасының бір жасушасында 8 моль глюкоза ыдырауға түсті. 

Оның 8 молі оттексіз, ал 3 молі оттегімен толық тотықты.  

Осы жасушада  сүт  қышқылының, көмірқышқыл газының,  АТФ- тің қанша молі түзілетінін 

есептеңіз. 

 

Есептеу жолын көрсетіңіз:  

 

 

 

Жауабы: C

3

H

6

O

3

 ___________ моль, CO

2 

__________ моль , АТФ __________ моль.  

[2]  

 

3.  Неге  ауыр  жаттығулар  орындағанда  бұлшықеттерде  қажу  және  ауырсыну  сезімдері 

болатындығын сипаттаңыз.  

[2] 

4.  Төмендегі сызбада нефронның құрылысы көрсетілген. 

 

(а) Суреттегі А және В әріптерімен таңбаланған құрылымдарды атаңыз.  

А_______________________________________В_______________________________[2]  

 

19 

5.   Ұзақ  уақыт  бойы  жаттығу  жасап  терлегеннен  кейінгі  нефронның  С  бөлігіндегі  зәрдің 

концентрациясының өзгерісін сипаттаңыз.    

[1] 

6.  Зәр шығару жүйесінің ауруларының алдын алу шараларының екі жолын ұсыныңыз. 

[2]  

 

7.  Әртүрлі ағзалардағы тіршілік ортасы мен соңғы өнімдері көрсетілген. Неліктен бұғы мен 

бүркіт құрлықты мекен ете тұра әртүрлі өнімдерді бөліп шығарады? 

 

Жануарлар  

Аммиак 

Несепнәр 

Зәр  қышқылы 

Сазан  

+ 

 

 

Бұғы   

 

+ 

 

Бүркіт  

 

 

+ 

[2] 

 

8. Cуретте жүйке жасушасы – нейрон бейнеленген. 

 

Нейронның  жүйке  импульсын  тасымалдауға  мүмкіндік  беретін  ерекшеліктерін 

сипаттаңыз.  

 [2] 

9.  Cуретте жүйке ұлпасының серіктес жаcушалары көрсетілген.  

 

 

(а) Суреттегі 4 санымен таңбаланған серіктес жасушаны атаңыз. 

[1]  

(b) Серіктес жасуша - астроциттің қызметін сипаттаңыз. 

 [2] 

20 

10.  Сызбада ағзадағы гомеостазды тұрақты ұстау механизмінің мысалы көрсетілген.  

 

 

 

Қандағы глюкоза мөлшерінің реттелу механизмін сипаттаңыз. 

________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________[2] 

 

11.  Суретте аксон мембранасы көрсетілген.  

 

(а) Q белгілеген бөлігіндегі процесті атаңыз. 

________________________________________________________________________ [1]  

 

(b) Аксонның Р кезеңдегі процесті сипаттаңыз. 

___________________________________________________________________________

________________________________________________________________________ [2] 

 

12.  Суретте аксондағы электрлік құбылыстардың белсенділігі көрсетілген. 

 

21 

 

 

Аксон  бойымен  жүйке  импульсы  берілгеннен  кейінгі  мембрананың  жағдайы  көрсетілген 

бөлікті қоршауға алып сипаттаңыз.  

________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________[2]  

 

13.  Дене 

температурасының 

тұрақтылығын 

сақтаудың 

ағза 

үшін 

маңызы 

зор.Термореттелудің жүйкелік-гуморальдық  механизмін сипаттаңыз.  

________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________[2] 

 

14.  Кейбір зерттеушілер компьютер-ми интерфейсін жасап шығарды.  

Бұл  адамдарға  ми  және  электрондық  құрылғы  арасындағы  ақпарат  алмасуға  көмек  береді. 

Компьютер-ми интерфейсінің мүмкіншіліктеріне мысалдар келтіріңіз. 

____________________________________________________________________________[1] 

 

15.  Суретте  ауксин концентрациясына тамыр және өркеннің өсу тәуелділігі көрсетілген. 

 

 

 

Неге  ауксиннің  түрлі  концентрациясы  өркендер  мен  тамырлардың  өсуіне  бірдей  әсер 

етпейтінін түсіндіріңіз. 

________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________[2] 

 

22 

Балл қою кестесі 

№ 

Жауап  

Балл 

Қосымша 

ақпарат 

1(а) 

0,3-0,4 минуттар 

1 

қабылданады  

0,18-0,19 секунд 

1 (b) 

Оттегі жетіспегендіктен анаэробты тынысалу жүреді, 

глюкоза соңына дейін ыдырай алмай, сүтқышқылы 

жиналғаннан ауырсыну сезімі туындайды. 

1 

 

2 

C

3

H

6

O

3

 – 16 моль  

CO

2

 – 18 моль 

 АТФ – 16+114= 130 моль 

2 

Есептеу жолдарын 

дұрыс көрсетсе -1 

балл 

3 

Бұлшықет жиырылуы/ глюкоза шығыны/оттегі келуі 

артады; сүт қышқылы жиналады/ шығарылады. 

1 

1 

 

4 (а) 

А-Боумен капсуласы; Генле ілмегі 

2 

 

5 

Зәр концентрациясы жоғары болады, себебі жаттығу 

кезінде термен бірге көп су бөлініп шығып кеткен. 

1 

 

6 

Тоңазудан сақтану, жеке бас гигиенасын сақтау, диета 

сақтау 

2 

Басқа да 

тұжырымдар 

қабылданады, екі 

дұрыс жауап берсе 

7 

Бүркіттің  ұшуға  бейімделуіне  байланысты  дене 

салмағын  жеңілдету  үшін  қуығы  жойылғандықтан 

оның  ағзасында  су  мөлшері  жеткіліксіз.  Сондықтан 

оған зәр қышқылын бөлген тиімді. Ал бұғының мекен 

ортасында  сазанға  қарағанда  су  мөлшері  аздау 

болғандықтан  токсикалығы  жоғары  аммиакты  бөле 

алмайды, ол үшін несепнәрді бөлу тиімді. 

2 

 

8 

Аксонын сыртқы ортадан оқшаулап импульстың өту 

жылдамдығын арттыруға көмектесетін миелинді 

қабықшасы болады 

Нейронның аксонның терминалында, синапста 

нейротрансмиттерлер орналасып, импульстың бір 

нейроннан екінші нейронға өтуін қамтамасыз етеді. 

2 

Жауаптың Ранвье 

белдеушелері мен 

дендриттері, 

нейрон денесіне 

қатысты дұрыс 

үлгілері де 

қабылданады 

9 (а) 

микроглия 

1 

 

9 (b) 

Астроцит/нейрондарға қоректік заттарды жеткізеді  

Артық нейротрансмиттерлерды жояды  

Кальций және калий иондарының балансын реттеу  

Мидың дамуында нейрондардың қозғалуына 

көмектеседі  

2 

 

10 

Қандағы глюкоза мөлшері артқанда ұйқыбезі инсулин 

бөледі; төмендегенде глюкагон бөледі, бауырдағы 

гликогенды глюкозаға ыдыратады. 

2 

Мағынаны 

өзгертпейтін басқа 

да тұжырымдар 

қабылданады 

11(а) 

Тыныштық потенциалы 

1 

 

11(b) 

Р  кезеңінде  аксон  мембранасында  натрий  каналдары 

ашылып,  деполяризация  шегіне  жеткенде  әрекет 

потенциалы  туындау  арқылы  импульс  аксонның  бір 

2 

 

23 

бөлігінен екінші бөлігіне өтеді. 

12 

Реполяризация кезеңін яғни шамамен 2,2-ден бастап 3 

–ке дейінгі кезең қоршауға алынады. 

Нартрий каналдары жабылып, калий каналдары 

ашылғаннан калий иондары мембранадан сыртқа 

қарай өтіп, мембрананың реполяризациясы жүреді. 

2 

 

13 

Термореттелуді гипоталамус бақылайды, ыстықта 

адам тері арқылы жылуды бөледі, қан тамырлары 

кеңейеді; салқындағанда қан тамырлары тарылып, 

бұлшықеттерде қалтырау сезімі байқалады. 

2 

Мағынаны 

өзгертпейтін басқа 

да тұжырымдар 

қабылданады 

14 

Мүмкіндігі шектеулі жандарға көмек; протездеу т.б. 

1 

 

15 

Ауксиннің  дәл сол концентрациясы  өркендер мен 

тамырлардың өсуіне тікелей қарама-қарсы әсер етеді.  

Осылай,  ауксин концентрациясы өркеннің өсуін 5  

млн  дейін  ынталандырады, бірақ қысым көрсете, 

яғни тамырлардың өсуін тежейді. 5 млн көп   

концентрация өркеннің өсуін бәсеңдетеді. 10

-4 

концентрациясы  тамыр жүйесінің өсуін 

ынталандырады, ал 10

-3

  көп концентрация тамырдың 

өсуін бәсеңдетеді, бірақ өркеннің өсуін 

ынталандырады. 

2 

 

Барлығы 

30 

 

24 

3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ 

3-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға шолу 

 

Ұзақтығы – 40 минут 

Балл саны – 30   

 

Тапсырмалар түрлері: 

 

КТБ- Көп таңдауы бар тапсырмалар 

ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар 

ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар 

 

Жиынтық бағалаудың құрылымы 

 

Аталған  нұсқа  көп  таңдауы  бар,  қысқа  және  толық  жауапты  қажет  ететін  15 

тапсырмадан тұрады.  

Көп  таңдауы  бар  сұрақтарда  білім  алушылар  берілген  жауап  нұсқаларынан  дұрысын 

таңдайды. 

 Білім  алушы    қысқа  жауапты  қажет  ететін  сұрақтарға  сөз  немесе  қысқа  сөйлемдер 

түрінде  жауап береді.  

Толық  жауапты  қажет  ететін  сұрақтарға  толық  жауап  беруі  қажет.  Тапсырма  бірнеше 

құрылымдық  бөлімдерден/сұрақтардан  тұруы  мүмкін.  Тапсырмаларда  суреттер,  кестелер, 

сызбанұсқалар ұсынылған. 

 

25 

3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау сипаттамасы 

Бөлім 

Тексерілетін оқу мақсаты 

Ойлау 

дағдыларының 

деңгейі 

Тапсырма 

саны* 

Тапсырма 

№* 

Тапсырма 

түрі* 

Орындау 

уақыты, 

мин* 

Балл* 

Бөлім 

бойынша 

балл 

саны 

9.3А Қозғалыс 

9.1.6.1  Қол  бұлшық  еттерінің 

максималды  жұмыс  күшін 

және 

күшке 

төзімділігін 

зерттеу 

Жоғары деңгей 

дағдылары 

1 

1 

ТЖ 

3 

2 

2 

9.3B 

Молекулалық 

биология 

9.4.1.2  ДНҚ  молекуласының 

қос шиыршықты  құрылымын 

сипаттау 

Қолдану 

1 

2 

ҚЖ 

3 

3 

3 

9.3С 

Жасушалық 

цикл 

9.2.2.1 Жасуша айналымының 

интерфаза  кезіндегі  жүретін 

үдерістерді түсіндіру 

Қолдану 

2 

3, 4 

ҚЖ 

ТЖ 

4 

3 

9 

9.2.2.2 

Митоз 

кезеңдерін 

сипаттау 

Білу және 

түсіну 

1 

5 

 

ҚЖ 

ТЖ 

4 

3 

9.2.2.3 

Мейоз 

кезеңдерін 

сипаттау 

Білу және 

түсіну 

1 

6 

ҚЖ 

1 

1 

9.2.2.4  Митоз  және  мейоз 

үдерістерін салыстыру 

Қолдану 

1 

7 

ТЖ 

3 

2 

9.3D 

Тұқым 

қуалаушылық 

пен  өзгергіштік 

заңдылықтары  

9.2.4.2 

Моногибридті 

будандастырудың 

цитологиялық 

негіздерін 

дәлелдеу 

және 

есептер 

шығару; 

Қолдану 

2 

8, 9 

ТЖ 

ҚЖ 

6 

 

4 

12 

9.2.4.4 

Толымды 

және 

толымсыз  доминаттылықты 

салыстыру 

Қолдану 

1 

10 

ТЖ 

4 

2 

9.2.4.7  Жынысты  анықтау 

кезінде 

хромосомалардың 

рөлін 

түсіндіретін 

сызба 

Қолдану 

1 

11 

ТЖ 

3 

2 

26 

жасау 

9.2.4.8 Адамның қан тобының 

тұқымқуалауын  және  қан 

топтарын анықтау механизмін 

түсіндіру 

Қолдану 

1 

12 

 

ҚЖ 

 

3 

3 

9.2.4.10  Шежіре  сызбасын 

құру 

Қолдану 

9.2.4.9 

Адам  генетикасын 

зерттеудің  негізгі  әдістерін 

сипаттау 

Білу және 

түсіну 

1 

13 

КТБ 

1 

1 

9.3E 

Микробиология 

және 

биотехнология 

9.4.3.1    Инсулин  өндіру 

мысалында 

биотехнологиялық  үдерістің 

жалпы сызбасын сипаттау 

Қолдану 

1 

14 

ҚЖ 

4 

3 

4 

9.4.3.2 

Биотехнологияда 

өндірілетін  өнімдерге  мысал 

келтіру 

Білу және 

түсіну 

1 

15 

ТЖ 

1 

1 

жүктеу/скачать 1,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: