Нүктенің орын ауыстыруы радиус-вектор өсімшесімен сәйкес келеді: Осы қатынастың нөлге ұмтылғандағы шегі t уақыт аралығындағы материалдық нүктенің жылдамдығын (лездік жылдамдығы) анықтайды.
шегі -
векторының t уақыт бойынша туындысы
Үдеу жылдамдық векторының өзгеру шапшаңдығын сипаттайды.
1.4-сурет. Материалдық нүктенің үдеуі Бір траектория бойынша материалдық нүктенің қозғалысын қарастырайық. t уақыт мезетінде нүкте 1 жағдайында тұр және
жылдамдығы бар, ал
уақыт мезетінде 2 жағдайында және
жылдамдығы бар.
векторын 1 нүктесіне әкелеміз және жылдамдық өсімшесін табамыз.
t уақыттан
уақытқа дейінгі аралықтағы нүктенің орташа үдеуі деп
жылдамдық өсімшесінің
уақыт аралығына қатынасына тең шама:
Үдеу – жылдамдықтың уақыт бойынша бірінші реттік туындысы және радиус-вектордың уақыт бойынша екінші реттік туындысы.
Үдеу 1.5 - сурет. Траектория қисығының радиусы Қисық сызықты траекторияның әр нүктесінің шексіз аз бөлігінде, берілген жерде қисықпен сәйкес келетін шеңбер салуға болады.
Осы шеңбердің радиусы траекторияның берілген нүктесіндегі қисықты сипаттайды және R қисықтық радиусдеп аталады. Шеңбердің О центрі траекторияның берілген нүктесінің қисықтық центрі деп аталады.
үдеу векторы материалдық нүктені жылдамдығының өзгеру шапшаңдығының модулі бойынша да, бағыты бойынша да сипаттайды.Үдеу векторын екі құраушының қосындысы ретінде көрсетуге болады. Бір құраушысы жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын тек модулі бойынша сипаттайды, ал екіншісі жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын тек бағыты бойынша сипаттайды:
1.6 –cурет. Үдеу және оның құраушылары құраушысы - тангенциалды (жанама) үдеу,
құраушысы – нормаль (центрге бағытталған) үдеу
1.6 -сурет
– жанама орты
– нормаль орты).
