Фонетика жєне оныњ салалары
А дауысты дыбысының 1ә сурет. Ә
жүктеу/скачать 0,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Фонетика дарис.
РУССКИЙ Утегенов план
- Бұл бет үшін навигация:
- Фонология (грек. phone – дыбыс, logos – сөз, ілім дегенді білдіреді) немесе функционалдық фонетика
| А
дауысты дыбысының 1ә сурет. Ә дауысты дыбысының сызба моделі сызба моделі Физиологиялық фонетика немесе антрофоника (грек. antropos – адам, phone - дыбыс) тілдегі дыбыстардың артикуля- циялық, акустикалық қасиеттерін зерттейді. Мұнымен байла-нысты тіл білімінде антрофоникалық топтастыру жүзеге асады. Ол бойынша тіл дыбыстарының физиологиялық қасиеттеріне негізделіп жасалған дауысты дыбыстар топтастырылады. Фонология (грек. phone – дыбыс, logos – сөз, ілім дегенді білдіреді) немесе функционалдық фонетика - тілдегі дыбыс құбылыстары мен ондағы дыбыстардың қызметін фонетикалық тұрғыдан зерттейтін сала. Фонологияның дыбыстардың жасалы-мы мен естілімін зерттейтін фонетиканың басты айырмашылы-ғы осы аталған жайтпен байланысты. Ол дыбыстардың бір сөз-дің бір сөзден өзгешелігін салыстыру арқылы дыбыстық құбы-лыстарды зерттейді. Мысалы, тас-таз сөздерінің екі түрлі ма-ғынаға ие болатындығы с дыбысының қатаң, ал з дыбысының ұяң айтылуымен байланысты түсіндіріледі. Сондай-ақ тас-тақ сөздеріндегі мағыналық айырмашылық с дыбысының тіл алды, ал қ дыбысының тіл арты болып айтылуына байланысты қарас-тырылады. Енді ас-ат сөздерінің екі мағынаға ие болыр тұрған жағдайын с дыбысының жуысыңқы, т тоғысыңқы болып айтылуымен түсіндіруге болады. Қазақ тілінің дыбыстық құры-лысында кездесетін мұндай фонологиялық тіркесім (позиция-лық) белгілердің құрамын ғалым Ә.Жүнісбек былай түсіндіреді: «жуан- жіңішке, ашық-қысаң, еріндік-езулік, қатаң-ұяң-үнді, жа-бысыңқы-жуысыңқы-діріл». Кей жағдайда фонология мен фо- нетиканың терминдері әр түрлі түсіндіріліп жүр. Атап айтқанда, фонологиядағы жуан-жіңішке терминдерін фонетикада тіл арты-тіл алды деп қарастырады. Терминдердің бұлай түрліше аталуы-ның өзінде де ғылыми мән жатқандығын жоққа шығаруға бол-майды. Сол сияқты фонология дыбыстардың сөз құрау, яғни сөздің қазақы естілуін қамтамасыз ету белгісі мен сөйлеу кезін-де бір сөз бен бір сөздің жігін ажыратып отыру қабілетін айқын-дайтын шекара белгісінің болуына да көңіл бөледі. Бұл айтылғандардың бәрін жүктеу/скачать 0,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|