Жасампаздық қиырында

Бүгінгі күнге дейін бұл жұлдызды жүйеде тып-тыныш өмір өтіп жатқан еді. Сол тыныштық күтпеген жерден бұзылды. «Өзге жұлдызды жүйеден қандай да бір алапат, үлкен ғаламшардай бір жұлдызаралық бөтен кеме ұшып келіпті. Елден біреулерді алып кетіпті. Олар көп тілде сөйлей алады екен» деген сөздер ел арасына тарай бастады. Бірақ аспандағы қарайған денені өз көздерімен көре жүрсе де, оған бірі сеніп, екінші бірі сене қоймады. Өйткені, елден жұлдызды әлемге талай-талай жұлдызаралық кемелер аттанған. Олардың адам басқаратьшы да, өзінше автоматты түрде басқарылатыны да бар. Ғаламшардың көптеген тұрғындары кейбір ғарыш кемелерімен ғарышқа саяхат жасап та қайтып жүрді. Даму мен сананың жоғары сатысына жеткен ғаламшар тұрғындары бүгінде өздерінің күнделікті күйкі тіріліктерімен қатар жұлдызды әлемді де мұқият зерттей түсуге қатты кіріскен. Әлем үлкенге де, кішіге де бірдей көрінеді. Үлкен көргенді кіп-кішкентай бала да байқайды. Айырмасы екеуінің сана деңгейінде ғана.

Бала көріп тұрған нәрсесіне қызыққанымен оның мән-мағынасын түсінбейді. Ал үлкен адам болса, көріп тұрғанының не нәрсе екенін біледі. Айырмашылық деген осы. Дәл қазір де сондай бір жағдай туғандай. Ғаламшардың ұлудай ғана тұрғындары ғарыш кеңістігін терең шарламаса да ол жайлы көп білетін. Өздеріне тән бақылау құралдарымен жұлдызды әлемге зертгеулер де жүргізген. Бірақ өздерінің ғаламшарынан өзге тіршілікке қолайлы ғаламшарды кездестірген емес. Солай бола тұрса да, дамып-жетілген сайын жұлдызды әлемнен тіршілікке қолайлы ғаламшарды табуға деген ынта-ықыластары арта түскен. Автоматты жұлдызаралық кемелерін жұлдызды жүйелерге қарай бағыттауларының басты себебі де олардан тіршілікке қолайлы ғаламшар мен саналас адамдарды табу, олармен жүздесу, тілдесу мен араласу болатын. Міне, енді күткен мейманның өзі келіпті. Түн мезгілінде жарқыраған жұлдыздай болып көрінсе, күндіз қарайып тұрады бұл меймандардың алапат кемесі. Оны мұқият зерттеудің нәтижесінде ғалымдар ешқандай жұлдыз да, ғаламшар да емес, нағыз жұлдызаралық кеменің өзі екеніне көздерін толық жеткізді. Ғаламшар тұрғындары алғашында, қанша дегенмен де өз көздеріне өздері сенбегендей болып жүрсе де енді шынымен-ақ аландай бастаған. Оның үстіне ғаламат жұлдызаралық кеме күн санап ғаламшарға қарай жақындап та келеді. Бұл тіп-титтей тұрғындарға үлкен бір ғаламшар жақындап келе жатқандай да болып көрінген соңғы кездері. Егер ол қандай да бір жұлдыздың жарылысы болса, онда әлдеқашан көзге басқаша болып түсер еді. Ондай құбылыс қай қай жұлдызаралда да әрбір жүз жылда бір рет болып тұрады. Әрі ондай ғажайып құбылыс өте алыста өтеді. Соған қарамастан кейбір жарылған жұлдыздардың жарығы осы кіші әлемді де ерекше бөлек жарықтандырып жіберетін.

Ал мынаның жөні басқа. Алғашында жарық жұлдыздай болып көрінгенімен, келе-келе ғаламат жұлдызаралық кеме екені айқындалды. Кеме болғанда да пішіні қызық. Дөңгеленіп келген. Ғаламшарга ұқсатуға да негіз бар. Ғалымдар кеме көрінген күннен бастап-ақ қарбалас күйге түскен. Расында да кіп-кішкентай ғаламшарға онан сәл-ақ кіші кеме келіп төніп тұрса, қандай тыныш тіршілік болмақ. Әншейінде аспаннан кіп-кішкентай тас ұшып келіп, ғаламшарларына жақындаса үрейленетін тұрғындар енді жұмыстарын да қойып, күні-түні бақылаумен болды. Ол ғаламат кемеге тек қана бұл ғаламшар ғана емес, күллі ғаламшарлар жүйесін айналып ұшып өту де ештемеге тұрмайды. Ал оның күн санап ғаламшарға қарай жақындай түскені де үрейлі.

Ғаламшардың қай қай аймағында өмір сүріп жатқан тұрғындар да бұл ортақ қауіпке елендескен. Бір бірлерімен бейнебайланысқа көшіп ортақ әрекетке көшкен. Олай етпеске шаралары да қалмаған. Осы оқиғаға дейін бір ғаламшардың тұрғындары болса да, бірін бірі бақылап, күндеп, байлық атаулыға таласып, кейде тіпті бір бірімен жауласып та қалып жататын. Шекараға бөлінетін. Бір бірімен сирек араласатын. Жерге де таласатын. Енді мына аспанда күтпеген жерден пайда болған ғаламат кеме ол бір бірін бөтенсіген сезімдерін жойып, бәрін де туған туыстардай жақындастырып жіберген. Ғаламшардағы ел-елдің басшылары да бір бірімен бейнебайланыс арқылы байланысып, қажет деген жағдайда әуе-ғарыш кемесімен ұшып келіп, бір жерге тоғысып, алдарындағы ғаламат көкейкесті де қатерлі мәселені шешуге кіріскен. Уақыт болса да зымырап өтіп жатыр. Ал ғаламат кемеден хабар жоқ. Алғашында қандай да бір түсініксіз радиотолқындар келген. Бірақ оны таратып түсіну мен жауап берудің реті келмеген. Ол ғаламат кемені салыстырғанда өздерінің ең үлкен, ең қуатты деген хабар таратқыш және хабар қабылдағыш құралдарының өзі де ойншықтай болып та қалған сияқты. Осыдан кейін-ақ ғаламшар тұрғындары өздерінің тек қана Ғаламмен салыстырганда емес, жұлдызды әлемдегі басқа бір жұлдыз жүйесінен келген адамдардан да кіп-кішкентай, дәрменсіз ғана екендіктерін сезіне берген. Алыптың не екенін, олардың қандай болатынын тек аңыз-әңгімелерден ғана білетін олар енді міне, оларды өз көздерімен де көре бастағандай. Ал бұлар сол алыптардың нағыз өкілдері екен.

Ғалымдар арнайы бақылау құралдарымен осы ғаламат кемедегі ғарышкерлердің дене-тұрқы мен бет-бейнелерін де көрген. Егер олар мына қалаға, немесе далаға түсер болса, аяқ табандарымен-ақ ғаламшар бетіндегінің бәрін де езіп тастамақ. Ғаламдағы ғаламшарларда мұндай да алыптар өмір сүреді деп кім ойлапты. Енді ғаламшардағы ең қуатты деген барлық қаруларын жинақтаса да ғаламат кемені жойып жіберу еш мүмкін емес екен. Қажет десе, бұл ғаламат кеме ғаламшардың өзін де алмастыра алар еді. Уақыт жоғалтпай ғаламшардың барлық аймағында тұратын ғалымдар мен осындағы ғалымдар ғаламшардың орта белдеуіндегі үлкен қалаға жиналды. Осы жерден олар ғаламат кемеге ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді. Кейіннен ғалымдармен кеңесу үшін ғаламшардағы барлық елдің басшылары да келген. Басшылар ғаламат кеменің нендей мақсатпен мұнда ұшып келгенін, оның ішіндегі ғарышкерлерінің нендей ниетті адамдар екенін білуге асықты. Егер ондағы ғарышкерлер жаман ниетті болса, бүкіл ғаламшардағы адамдарды бір сәтте жоқ ете алады. Тап төбе тұстарында алапат тас құлағалы тұрғандай сезінді ғалымдар да, басшылар да. Ел болса да өте үрейлі. Кенеттен күтпеген қатер төніп кетпеуі үшін ел басшылары мен ғалымдар енді ол ғаламат кемеге қарай елші мінген арнайы ғарыш кемесін аттандыруды да жен деп тапты. Басқа жасар шара да, әрекет те жоқ еді. Сондықтан да бұл шешім бірауыздан қабылданды.

Сөйтіп санаулы күннің ішінде бүкіл ғаламшардың тұрғындары бір бірімен қоян-қолтық араласып-құраласып кетті. Егер осындай ауызбірлік болмаса, ана ғаламатқа ешкім ештеме жасай алмас еді. Енді біріккен соң, ақылдасқан соң ғаламат кемеге бара алатын ғарыш кемесін жасай алатын дәрежеге жетті. Күш-қуаттары молайды. Ал ғаламат кеме болса жүйені әлі де сол қалпында айналып ұшумен жүр.

Алғашында өте алыста болған кезде кіп-кішкентай қарайған бірдеме болып көрінген кеме енді жақындаған сайын ұлғайып, ғаламат бір көрініске айналған. Ғаламшар тұрғындарының шошынатындай да peтi бар еді. Оның ғаламшарға мейлінше жақындағаны өз алдына, ал кездейсоқ соқтығысып қалса не болмақ? Тұрғындар осы жағын да ойлап толқыған. Егер кездейсоқ соқтығысу бола қалса, тұрғындарға ақырзаман орнамақ, ғаламшардың бетін су шаймақ. Мұндағы ғалымдар мен ел басшыларының жедел қарбаласқа түсуінің басты себебі де осыдан-ды.

Ғаламшардағы бірнеше ғарыш айлағынан көптеген ғарыш кемелері ұшып шығып, ғаламат кемеге қарай бет алған. Кеңістіктен келген ол кемемен өздерінің кемелерін салыстырып қарағанда өздерінікі ойыншық кемелердей болып көрінген. Бірақ соған қарамастан кішкентай кемелер адамға шабуыл жасаған бал араларындай кеңістікке қаптап ұшты. Ал ғаламат кеме былқ етер емес. Жер ғарышкерлері ештемеден де қорықпайды. Ғаламшар тұрғындарының ойынша, бұл дүниеде алып адамдардан өткен бақытты адам жоқ. Ал өздерін кіп-кішкентай болғандықтан әлемдегі жартылай адамдай санайды. Тіпті, олар ергежейлі адамдарды да өздерінен үлкен санайды. Ергежейлілердің өздері де қай қайсысын да оп-онай табанының астына баса алады. Ал ғалым-ғарышкерлердің ойынша, ұлудай адамдардың тағдырлары Жер ғаламшарындағы тап ұлулардың тағдырындай болмақ. Оларды аяқпен де, сұқ саусақтың ұшымен де езе салуға әбден болады. Бірақ бұл ұлудай адамдарда сана деген құдіретті күш бар. Сол сана адам баласының бір бірін қырып-жоюына жол бермейді. Бірақ ғаламшар тұрғындарына кеңістіктен келген ғарышкерлердің қандай ниетте екендері әзірге беймәлім еді.

Топ-топ кемелер ғаламат кеменің жан-жағынан қоршап алды. Үлкен кеменің үлкен иллюминаторы, алапат қанаты, ұзындығы және басқадай ерекшеліктері ұлудай адамдарға алғашында үрей туғызған. Ғаламшар тұрғындарының ешқайсысы да осы кезге дейін мына жұлдызды әлемде өздерінен соншама есе үлкен, алып адамдар болады деп ешқашан да ойламаған. Тіршілік иелері болса, тек өздеріндей, немесе мүлдем жоқ деп есептейтін. Өйткені өздері жұлдызды әлемге қарай талай рет таратқан радиодабылдарына бір де бір рет жауап ала алмаған. Төңірегінде тоғыз ғаламшары бар жұлдыз жүйесіне қарай ұшырып жіберген жұлдызаралық кемелері ішіндегі ғарышкерлерімен бірге ізім-ғайым жоғалған. Енді сол жақтан көптен бері күткен меймандары да келіп жетіпті. Тек енді олармен жүздесу де, тілдесу де қиынға соғып тұр. Өздері оларды, олар өздерін толық тұлғасымен көре де алмайды.

Ғаламат кемені қоршай ұшқан бірнеше кішкентай кемелер талай айналым жасап, суретке, қозғалысты суретке түсіріп шықты. Бірақ ғаламат кемедегілерден ешбір жауап болмады. Кеме ішінде ешбір жан баласы жоқтай болып көрінеген. Тек оның саналы адамның басқаруынсыз ұшып келмегені анық байқалады. Ұлудай адамдар ғаламат кемедегілерді өздерінен жасырынып қалады деп ешқашан да ойлмайды. Кеме ішіндегілердің де әлденеден сескеніп, өзара ақылдасып, кідіріп жатқандары да айқын еді. Өйткені, ұлудай адамдардың кіп-кішкентай кемелері ғаламат кемелердің қабырғасына ара-тұра тиіп өтіп те жатқан-ды. Бірақ ғаламат кемеге ешқандай да зақым келіп жатқан жоқ. Ол бұл ғаламшардан сәл ғана кіші. Сондықтан да ұлудай ғарышкерлер өз кемелерімен ғаламат кемеге тек соқтығысып қана коймай, оның үстіңгі жағына қонып, шамалы дамылдап та алады. Ал кейбір батылы кемесінен түсіп, ғаламат кеменің қабырғасын ұстап та көреді. Өмірлерінде алғаш рет көрген ғаламат кеме болғандықтан ғаламшарларындағы тұрғындарға бұл жайлы бейнемәліметтерді жиі береді.

Ғаламшар тұрғындары болса, бұл берілген бейнемәліметтерді өздерінің күрделі бейнебайланыс жүйелері арқылы мұқият бақылайды. Қазіргі сәтте, болса да, ғаламшар тұрғындары қатты толқулы. Толқулы болғаны ғаламат ғаламшардың уақыт санап ғаламшарға жақындай түскендей болғаны еді. Оның қай күні, қай сағатта ғаламшарға жанасары да белгісіз. Жанасқан күнде де жерге де, елге де қаншама қатер төнбек. Ұлудай адамдардың ғарышкерлері де, ғаламшардағы тұрғындары да қатты әбіржіді. Күнделікті жасап жатқан тірліктері де жайына қалған. Жұлдызды әлемнен саналы тіршілік иелерін табуға деген ынта-ықыластары да енді су сепкендей басылған. Қалайша басылмасын, сол саналы дегендері ғаламшар бетіне төніп тұрып алса. Не оларға жасар шаралары жоқ. Ғаламат кеме осылай төніп тұра берсе, елде не береке, не еңбек болмақ. Мұндай алапат нәрсенің осылай төніп тұрып алғанының өзі де кез келген адамға бір соққы. Осы кезге дейін ғаламшардың тұрғындары осы төңіректегі майдалай деген ғаламшарларда тұратын кейбір елдерге күш көрсетіп те келген. Өйткені, бұл жұлдыз жүйесінде өздерінен жоғары дамып-жетілген тұрғындары бар ғаламшар жоқ. Ал өздері болса, қандай да бір елдің байлығын тонап алуға құмар-тын. Көнгені көнді, көнбегендерін қуатты қаруларымен сес- кендіретін, бағындыратын. Бірақ өздері бұл дүние әлемінде өздерінен де күшті, көп есе алып адамдар бар деп ешқашанда ойламапты. Ғаламдағы жұлдыздар мен жұлдызаралдар қандай түрлі-түрлі көлемді болып келсе, адам баласы да өмір сүрген ғаламшары мен ортасына сай түрлі тұрықты болып келеді екен. Енді салыстып қараса, кеңістіктен келген- дер өздерінің мұхиттарындағы ең алып деген жыртқыш балықпен де тең екен. Сондықтан да олармен тіл табысу түгілі, жақындаудың өзі де аса қиын.

Ұлудай ғарышкерлер уақыт өткен сайын шабуылдарын күшейте түсті. Олардың бірі ғаламат кеменің алдыңғы жағындағы үлкен иллюминаторға жақын ұшып барды. Сол кезде барып оның ішінде кандай да бір ғажайып ғаламшардың кішкентай үлгісінің бар екенін білді. Ғаламшардан ұшып шыққан үлкен ғарышкерлер тобын басқарып келе жатқан ұлудай адам өзінше тәкаппарлау еді. Бұл дүниеде кім кім де өзін үлкен сануға асық.

Fаламшар тұрғындарының атынан ұшып барған ғарышкерлер де өздерін одан үлкен санаған. Әлі жететіндері де көп. Сондықтан да топ басшысы ештемеден сасқан жоқ. Қалған кемедегілер оның соңынан ерген. Бұлардың бір ерекшелігі - ғаламат кемедегіден өте жылдам ұшады. Оны қазақ ғарышкерлері тіпі, байқап үлгермей де қалады кейде. Ал бұлар болса шыбындай жылдам ұшып, кемені неше рет айналып ұшқан, иллюминатордың жан-жағын барлаған.

Сол иллюминатор арқылы олар алып адамды да көрді. Олардың ғаламат бейнекөрсеткіштерін, тағы басқадай күрделі жүйелерін таныды. Кемедегі ең кішкентай деген детальдің өзі де ұлудай адамдардан үлкен еді. Соның өзі-ақ екі жақтың көлем жағынан бір бірінен неше есеге үлкен екендіктерін айқын білдіретін. Бірақ ұлудай адамдар үлкен-кіші деген ұғыммен санасқан жоқ. Бар мақсаттары, кемедегі адамдармен жақын жүздесіп, шама келсе, тілдесіп, олардың қайдан қандай мақсатпен мұнда ұшып келгендерін білу ғана. Қолдарынан келсе, оларды көп ұзатпай кейін қайтару. Өйткені мұндай ғаламат күш өздеріне тән емес. Осы жұлдыз жүйесінің өзге ғаламшарларының тұрғындары кеңістіктен келген альш ғарышкерлермен тіл табысып кетсе, өздеріне үлкен қауіп төнбек, , билік пен берекеден айрылмақ. Ел басшылары ә дегеннен-ақ осы жағын баса ойланған-ды.

Топ кеме ғаламат кемені тынымсыз айналып ұша берді, ұша берді. Біраз нәрсені сырттай зерттеп білді. Ендігі мақсаттары ғаламат кеменің ішіне еніп, ондағылармен жүздесіп, тілдесу. Сол ғана жүзеге аспай тұр әзірге. Бөтен кеменің ғарышкерлері кеме есігін ашатын емес. Топ кеме жанармайдан тапшылыққа ұшырайтын болған соң ғаламшардан берілген бұйрық бойынша ғаламат кемені тағы бірнеше рет айналып ұшты да, ғаламшарға қарай бет қойды. Ондағы ғарыш айлағьшың кең де тегіс алаңына бір-бірлеп қона берді, қона берді.

«Ақлағылдағылар» кіп-кішкентай ғаламшардан топ-топ болып ұшып шығып, кемелеріне жақын келіп, оны ұзақ уақыт бойына айналып ұшып, енді біреулерінің кеме үстіне қонып, нешетүрлі әрекеттер жасағанын әбден қызықтады. Олардың бұл әрекеттері тап бір омартадағы бал араларының әрекеттеріндей әрекет еді. Олардың үлкендіктері де ұлудан сәл ғана биік. Кемелері ірі қоңызды көзге елестетеді. Жұлдызаралық кемені айналып ұшқан кезде ызындағандай елестеп, тап бір сол бал арасындай, немесе шыбындай болып та кетеді. Егер ғарышкерлерде ұлғайтқыш жүйемен тікелей байланыстырылған бейнекамера болмаса, онда оларды анықтап көру де қиынға соққан болар еді. Ұлғайтқыш күрделі жүйелер бір жағынан олардың ұшу жылдамдықтарын да азайтып көрсетеді. Ол жүйелер арқылы ғарышкерлер олардың кемелерінің ішкі жағын да анық көре алмаған. Ғалым-ғарышкерлер олармен жүздесуден бас тартқан жоқ. Байланыс орната алмады. Ұлудай адамдармен екі арадағы бұл құбылыс адам мен бал арасы немесе шыбынның арасындағы тілсіздік сияқты көрініс болып қана қалды. Соның салдарынан олар қайтадан өз ғаламшарларына оралып, байланысты біраз уақытқа кідіртті. «Ақлағылдың» ішінде де қарбалас әрекет басталған. Ғалым-ғарышкерлердің қай қайсысы да алдағы істің мән-жайын ойлайды. Ендігі басты мақсат та олармен тіл табысу. Өйтпейінше, басты мақсат орындалмақ та емес. Кіші әлемнің кұпия-сырын ашу ғарышкерлердің кай қайсысына да қажет әрі қызық.

Тәкен ұлудай адамдардың жаңағы әрекеттерінен кейін кемедегі қорғаныс жүйелерін күшейтуге нұсқау берді. Мұнда әрбір ғарышкердің орындайтын ісі айдан анық. Сондықтан да мұнда кімнің не жасайтынын алдын ала түсіндіріп жату артық. Кеменің негізгі қызмет атқаратыны, шұғыл жағдайда не істейтіні сонау көгілдір Жерден ұшпай тұрғанда белгілі болған. Тәкен не айтса болды, іште қарбалас әрекеттер басталады да кетеді. Әрекет дегенде, кеменің ішіндегі күрделі жүйелердің қызметтері толығымен автоматтандырылған. Тек ішкі жүйелері ғана емес, сыртындағы газ-тозаң жинағыш, анау-мынау ірілі-ұсақты заттарды қағып ұстағыш, жарық жұлдыздардан энергия көзін алатын панельдер мен түрлі түрлі антенналарды басқаратын, қажетті бағытқа қарай бұратын автоматты жүйелер болса да бар. Солардың бәрі де басқару пультіндегі панель арқылы қадағаланады. Кездейсок апаттан кеме ішінде тірі жан баласы қалмаған жағдайда оның ұшу жылдамдығын азайтып, бағытын қажетті жақа өзгертіп, Күн жүйесіндегі Жерге қарай бұратын да автоматты жүйелер орнатылған. Былайша айтқанда, кеменің өзі де бір адамның саналы әрекетіндей әрекет жасай алады. Тек ол бағдарламаның бәрі де оның есте сақтайтын «ми» жүйесіне алдын ала жазылады.

Бұл жүйелер, болса да, ғалым-ғарышкерлерге таңсық емес. О бастан белгілі үйреншікті нәрсе. Сондықтан да олар әрбір түйменің қызметін жатқа біледі. Қажет дегендерін көздерін жұмып та баса алады. Кемеде қорғаныс қарулары да жеткілікті. Оның қуаты да оңай қуат емес Алдарындағы кіп-кішкентай ғана көгілдір түсті ғаламшарды бір сәтте жоқ етемін десе де түк емес. Бірақ Жер ғаламшарындағы қазақ жерінен, қазақ елінен ұшып келген қазақ ғарышкерлерінің ондай жаман ойлары жоқ. Кемедегі қуатты карулар тек аса қажет жағдайда ғана қолданылмақ Оның үстіне, әдетте, ғалымдар жұлдызды әлемнен бойлары ұзын, денелі. мәдени дамуы жоғары, қатыгездеу адамдарды көзге елестетеді. Ал оған керісінше, мынандай ұлудай ғана адамдар ұшырасады деп кім ойлаған. Бұлармен қару жөнінде сөйлесудің өзі де күлкі тудырмақ. Екінші жағынан сақтанбай, мүлдем алаңсыз қалуға тағы негіз жоқ.

Тәкен жым-жырт қалған ұлудай адамдарды іздегісі келгендеи олар ұшып кеткен жаққа иллюминатор арқылы бір қарап қойды. Содан соң олардың мақсат-мүдделерін білу үшін солай қарай белгілі толқын жиілігіндегі радиодабылды жіберді. Алдарындағы үлкен экранда көрініп тұрған ғаламшар бейнесіне қадала қарады бәрі де. Егер де ғаламшардың үлкендігі Жердей болса, мына экран оның бір аймағын ғана көрсете алар еді. Енді ол кіп-кішкентай болған соң да ғаламшардың бар бет-бейнесі көз алдарында. Кіші ғаламшардың өз өсінен тәуіліктік айналысы да ап-анық білінеді. Тәкеннен басқа ғарышкерлер де оның арқа тұсынан келіп жиналып тұрып қалған. Ұлудай адам болса, Тәкеннің сол алақанының үстінде жер бетінде жүргендей еркін жүр. Экрандағы көрініс болса да ол үнін бір ғаламат көрініс. Ол енді, тіпті, өзін сол өз ғаламшарының үстінде тұрғандай сезініп те кетсе керек.

- Міне, менің туып өскен ғаламшарым!- деп қалды бір кезде ол.

- Сіз білесіз бе, ондағылар не әрекет жасап жатыр?

- Олар осы кемеге шабуыл жасамақ.

- Онда не істедік? Оларға қарсы қару қолданамыз ба?

- Жоқ. Олай етудің қажеті жоқ. Олар тек кемені қоршамақ-

- Содан кейін? „

- Содан кейін ішке еніп, бізбен тілдесуге әрекет жасайтын болады.

- Солай деңіз? .

- Олар майда болғанымен өте көп екен! - деді сол кезде Жақан, бал араларынан қорғану қандай қиын болса, бұлар да сондай шабуыл жасамақ.

- Енді не істейміз? - деп Тәкен достарын көзімен шолып өтті.

- Кеменің сыртқы қабырғасындағы ойшықтарды бейнекамералар арқылы қатаң бақылауға алу қажет.

- Кеме қабырғалары бірнеше қабаттан тұрады.

- Менің айтайын дегенім, әәлгі сырттағы газ бен тозаң, майда тастар мен заттарды сүзіп ұстайтын жүйелер, - деді Жақан жай ғана.

Иә бұл ойың дұрыс. Соларды қатаң қадағалауымыз керек, әйтпесе, олардың сол жүйелер арқылы ішке өтіп кетулері де әбден мүмкін. Сондықтан да бұл жағын естен шығаруға болмайды.

Ғалым-ғарышкерлер шұғыл әрекетке кіріскен. Ұлу адам ғана басқару пультіндегі экраннан көз алмайды. Бір қарағанда оның қалай қарай қарап тұрғанын да ажырту қиын. Ғарышкерлер мұндайда арнайы ұлғайтқыш көзілдіріктерін киіп алады. Сонда ұлудай адам әжептеуір үлкейіп көрнеді.

Ұлудай адамның бір ерекшелігі киім дегенді білмейді. Жартылай жалаңаш денесі жарық түскенде жарқырап тұрады. Аса кішкентай болғандықтан сол жалаңаш денесі өздеріне жарасымды да. Дамудың жоғарғы шегінің бұларды қайтадан алғашқы дауымдық құрылыс тіршілігіне апарып тастағаны көз алдарында дәлелденгендей. Жер ғаламшарында алғашқы қауымдық құрылыс кезінде адамдар жартылай жалаңаш жүрді. Кеиінгі даму сатысында ғана киіне бастаған. Киімдерден жалыга бастаған кезде қайтадан жартылай жалаңаш күйге көше бастады. Қысқа шалбар, қысқа көйлек киіп жүрді. Келе-келе онан да жеңілін киюге кіріскен. Ал бұлар киім атаулыдан мүлдем бас тартқан. Жартылай жалаңаш қалған.Ұлы табиғаттың нағыз періштесіне айналған. Хайуанаттар мен құстар бол са да киім дегенді білмейді. Оларға ұлы жаратушы тері мен жүнді бір-жолата сыйлаған. Бұл жарық дүниедегі тіршіліктерін олар сол қалпында жалғастырады. Бірақ дәл қазір ғалым-ғарышкерлерді қатты толғантқан нәрсе, ол емес, олардың өз кемелеріне жасағалы отырған шабуылдары еді. Соған дайындалды. Бір жағынан кіп-кішкентай адамдардан қорқудың өзі де күлкі үйірмек езуге. Бірақ, қалай дегенде де, олардың саны көп. Сондықтан да қанша алапат болса да кемеге зақым келтіруі де әбден мүмкін. Ғарышкерлер ол жағын да ойлаған.

- Ергежейлілерге тап болған Гулливердің арманы жоқ екен, - деді бір кезде Сейдолла Тұрсынұлы, - ол қара жердің үстінде кездесті, қара жерде жатты. Мұхитты көрді! Қайран Жер кең ғой! Ал біз қайда келдік? Қайда барамыз! Мына өзіміз ұлудай ғана деп менсінбейтін адамдар кемемізге зақым келтірсе, тағдырымыз не болмақ? Біз қазір кеңістік қияметінде тұрмыз!

- Оның рас, - деді жеңіл күрсінген Сәрсенбі, - біздің бұл кездесуіміз туралы естіген Жер адамы кеңістік Гулливерлері дер еді. Бірақ тағдырымыз Гулливердің тағдырынан мүлдем бөлек. Ол -ертегі. Бұл - шындық. Енді бізге кемеміз опат болғанда шалқалай төселіп жататын жер де жоқ!Біз қазір кеңістікте ілініп тұрған адамдармыз мына алапат кемемен бірге. Басар жер, шығар тау жоқ. Біздің аяқ басар жеріміз де, тау мен тасымыз да, көліміз бен мұхитымыз да осы - кеме.

- Жарайды, жігіттер, - деді осы кезде Тәкен сәл қатайып, - ғарышкерлер екенімізді ұмытпайық! Уәйімдегеннен енітеме де шықпайды. Тәуекел түбі желқайық, өтесің де кетесің демей ме? Қарсы әрекетке, қорғанатын әрекетке кіріселік!

- Бәлкім, мына ұлудай адамды оларға елші етіп жіберерміз сол кезде Сәлмен, - олар мұны тез түсінеді ғой!

- Бұл ойың дұрыс. - Тәкен ұлудай адамға бір қарап алды, - Бірақ мұндай шешімге баруға асықпайық. Біз мұның өзін де әлі жақсы білмейміз. Жіберген соң мұның қандай әрекетке көшіп кететінін кім білсін! Онан да мұқият дайындалып, олардың шабуылын күтелік. Мүмкін, кеме сыртындағы ұстағыш жүйелерді қолданып, тағы бір-екі ұлудай адамды қолға түсіріп алармыз?

- Мұныңыз табылған ақыл екен! - деп Азамат Тәкеннің бұл ұсынысын бірден қолдады.

Осы сөзден кейін кеме ішінде тыныштық орнағандай болып еді, кенет іштегі қатерді білдіретін түрлі түсті шамдар жыпылық қаға жөнелді. Бұл енді шын мәнінде сырттан қандай да бір шабуылдың басталғанының белгісі еді. Тәкен дереу қорғаныс жүйелерін тексерді. Ұлудай ғана адамдардың қоңыздай-қоңыздай қаптаған мың-сан кемелері «ақлағыл» төңірегіндегі кеңістікті жайлап, кемені қоршап алыпты. Олардың көптігі сондай, жаңа ғана жарқырап тұрған Күндерінің беті көлегейленіп, тап кәдімгі Жер ғапамшарында болатын Күн тұтылуы сияқты бір көрініс байқалды. Ғалым-ғарышкерлер енді жедел қозғала бастады. Тәкен алдындағы экраннан көз алмайды. Кемедегі ұлудай адам да не істерін білмегендей үлкен иллюминатордың төңірегінде айналып ұшып жүр. Ендігі ең басты қиындық та екі арадағы байланыстың жүзеге аспағаны еді. Сондықтан да қай ғарышкер де өздерін бейнебір алапат кемеге лап қойған бал араларымен айқасып жатқандай бір күй де кешті. Бірақ ешқайсысы да өздеріне тән міндеттерін ұмытқан жоқ.

Астрофизиктің басты міндеті кемедегі жүйелерді қадағалау болмағандықтан дәл қазір сөйлеуге де шамасы келмейді. Аздап маңдайы тершіп те жүр. Бөтен елде, бөтен үйде кім кім де өзін сергек ұстайды. Оның үстіне бұл бірнеше ғарышкерлердің жалғыз үміті. Мұнан айырылса, кеңістік мұхитына тұншығып, опат болмақ. Кеңістік деген де өзінше бір мұхит. Мұнда да арнайы скафандрсыз, қосымша оттегісіз тіршілік ету еш мүмкін емес. Ғарышкерлердің Жері де, елі де, теңізі мен мұхиты да осы кеме. Сондықтан да бұл алапат кемені калай дегенде де қатерден сақтап қалулары қажет. Бір жағынан мұндағы шабуылшылардың кемелерінің көптігінен қорықпауға да болмайды. Олар келіп соққылай берсе, кемедегі бүлінбейді деп саналатын нәрсенің бәрі де төзбейді. Кеменің өзі де солай. Тағы бір қиындығы, оларға қарай оқ жаудыруға болмайды. Ал егер оларға қарай лазерлі сәуле бағытталса, онда олардың біреу емес, ондаған кемелері ә дегеннен жоқ болады. Одан келер ешқандай да пайда жоқ. Зиян бар, өздеріне де, өзгеге де. Мұндайда ақылдылық пен сабырлылық керек. Сабыр бар жерде сана да бар дейді емес пе, дана халық. Бұл ұлағатты сөзді Тәкен әрқашан да сапарластарының естеріне салып отырады.

Кемедегі жүйелер қалыпты жұмыс жасауда. Енді тек кеменің ішіндегі емес, кеме қабырғасының сыртындағы қатер төнгенде белгі беретін түрлі түсті шамдар да тынымсыз жыпылық қаға жөнелген. Әзірге Тәкен кеменің сол сырт қабырғасындағы аса қуатты сәуле бағыттағыш шамдарды қосуға ғана рұқсат етті. Ол бір жағынан мына қараңғылау болып түрған кеңістікте аналар жасап жатқан шабуылды бейнефильмге түсіріп алу үшін де қажет еді. Ал ең бастысы, сол арқылы кеменің кеңістіктеп бағыты мен орнын білу. Кішкентай сары Күнді көлегейлеген ұлудай адамдардың қоңыздай ғана кемелері осы сәуле бағыттағыш шамдар жанған кезде кеңістікке шашылған алтын қоңыздардай жылтылдап кетті. Енді оны бейтаныс біреу сырттан бақылай қалса, ол одан ерекше бөлек әсер алар еді. Ол кемелердің кеңістіктегі ұшуы мен бұрылуы да өте жылдам. Көз ілеспейді. Олардың ұшу мәнерлерін ғарышкерлер кеме ішіндегі арнайы баяулатып көрсететін экран жүйелері арқылы бақылайды. Бұл жүйелер Жерден ұшпай тұрғанда жасалған жүйелер. Бұл ғарышкерлер жұлдызды әлем кеңістігінде өте жылдам ұшып кетіп бара жатқанда айнала-төңірегін мұқият көріп-бақылап отыруы үшін орнатылған кемеге. Осы кіші әлемге ұшып жеткенге дейін ғарышкерлер ол экран жүйесі арқылы қаншама кеңістік тозаңдары мен майда тастарын зерттеді. Енді міне, Жердегілер көрегендік жасағандай бұл экран жүйелерінің пайдасы күн санап көбейіп те келеді.

Сәлден соң ғарышкерлердің құлақтарына арнайы дыбыс күшейткіштерден кеме қабырғасына тырс-тырс тиген әлденелердің дыбысы жетті. Ол соқтығысып жатқандардың әлгі ұлудай адамдардың кемелері екенін ғарышкерлер қарамай-ақ білді. Олардың қай қайсысы да жанып тұрған шамға қарай ұшып келіп соктығысқан түн қоңыздарын көзге елестетті де. Жарық сәулесін қажетті жаққа бағыттағыш шамдар кеме қабырғасының барлық жағында да бар еді. Солардың бәрі бірде жарқырап жанған кезде мына сәл қараңғылау болып тұрған шағын кеңістікті жап-жарық етіп жіберді. Енді ұлудай адамдардың мың-сан кемелері алапат кемемен емес, сол жарық шамдармен шайқасып жүргендей болып та кетті. Тырс-тырс соғылған кемелердің дыбысы минут сайын көбеймесе азайған емес.

Үлкен мен титтейдің шайқасқаны қандай қолалайсыз, күлкілі болса, мына шайқас та ғарышкерлеге бір күлкі тудыратындай көрініске айналып бара жатты. Тәкен де бір кезде еріксіз жымиған. Бірақ, не істесін, оларға «Қойындар, бәрібір бізге әлдерің жетпейді» деп тағы айта алмайды. Олармен кемедегі арнайы күшейткіш жүйелермен іште ғана тілдесуге мүмкіндік бар. Әзірге одан өзге жолы табылған жоқ. Сондықтан да іштегілер одардан арнайы қорғаныс жүйелерімен қорғанумен, оларды бейнефильмдерге түсіріп алумен шектелді. Олар шабуылдарын көпке дейін тоқтатпады.Ұлудай адамдардың да қарап қалмай, өздерінің титтей-титтей кемелеріндегі бейнефильмге түсіретін құралдарымен бұл көріністерді қалт жібермей түсіріп алып жатқан сияқтанады. Іштегілер әрбір соқтығысуды тіркеп отыратын жүйеге де назар аударды. Оның саны мыңнан асып та кетіпті. Бірақ олардың ешқайсысы да алапат кемеге ешқандай зиян жасай алмаған. Енді ғарышкерлер олардың қандай да бір жарылғыш затты қолданбауын қадағалауға кірісті. Кеме ішіндегі өрт тұтана қалған жағдайда оған қарсы шара қолданатын жүйелерді де мұқият тексеріп қойды Тәкен. Бірақ әзірге сырттағылар тарапынан пәлендей қатер төне қойған жоқ. Олар ондай жарылыс жасай қалса, онда ол тек бұл алапат кеме ғана емес, өздерінің көгілдір титтей ғаламшарларына да қатер төнбек. Тек ол ма, ғаламат жарылыс осы ғаламшарлардың айналым жолдарына да зақым келтірмек.Ұлудай адамдар осы жағын да ойлайтын тәрізді.

Шабуыл ұзаққа созылды. Бұл аралықта ғалым-ғарышкерлер олардың қоңыздай-қоңыздай ғарыш кемелерінің ішінен, өздерінің бейнебайланыс арқылы бір бірімен сөйлескендерінен естілген мардымсыз дыбыстары мен дыбыс толқындарын арнайы жазу жүйесіне тынымсыз жазып алып отырды. Бұл әрекеттерде болса да, ғарышкерлер іштегі ұлудай адаммен кеңесіп отырды. Бейтаныс ғаламшардың бір өкілінің кеме ішінде болғаны да ғарышкерлерге бір бақыт еді. Оны құдай жұлдызаралық жолда әдейі кезіктіргендей. Ол ғарышкерлердің өзін өлім жағдайынан құтқарып қалғанын жақсы түсінген. Ұлудай адам болғанына қарамастан алып ғалым-ғарышкерлерге кәдімгідей бауыр басып та қалған. Өзінің туып өскен ғаламшарын көріп жүрсе де оған баруға асыға қоятын емес. Егер ондай шын ықыласы болса, ол әлдеқашан-ақ қандай да бір сылтау айтып кетудің жолын табар еді. Жоқ, ол енді өзін өлімнен арашалап алып қалған абзал алып адамдарға өмір бойы қызмет етуге бел шешкендей.

Ғалым-ғарышкерлер де онысын жақсы түсінген. Егер осы ұлудай адам көп нәрсені ескертіп, көп нәрседен сақтандырмағанда, жаңағы шабуылдан бәлкім, басқаша әсер алып, оларға қарсы қару қолданып та жіберген болар ма еді. Ұлудай адам арқылы бәрін білген соң оларды тек бақылау-зерттеумен гана шектелген.

Дегенмен де, олардан қауіптенбеуге де негіз жоқ еді. Өйткені, олар өздеріндей адамның бұл алапат кеменің ішінде ғарышкерлермен тіл табысқанын білмейді. Білген күнде де оны сатқындыққа балап онан сайын ызылана түсулері де мүмкін. Тап сол ойлары орындала қалғандай сәлден сон олар шабуылдарын үдете түсті. Кемелерінің «Ақлағылмен» соқтығысулары да жиілеп кетті. Кеменің басқару пультіндегі кейбір шамдар жеңіл-желпі болса да кемеде саңылаулардың пайда бола бастауы мүмкіндігін ескерте жыпылық қақты. Кемедегі титтей өзгерістің өзі ғарышкерлерге өте қауіпті. Кеме ішіндегі ауаның құрамы, ауа қысымы, су мен өсімдік, жануарлар мен құстар жақсы жағдайда болуға тиісті. Өйтпейінші, жағдай кенеттен-ақ қиындамақ. Ал мыналар кемені соққылағандарын қоймаса, кемеде адам организміне қатер төндіретін ақаулардың пайда болуы әбден мүмкін. Тәкен де, басқалар да енді ол жағын да ойлай бастаған. Енді бәрі де ерекше бөлек ширап, кеменің ақаулана бастаған жүйелерін мұқият тексеріп, оларды түзеуге кіріскен. Шабуыл тоқтар емес. Арада біршама уақыт өткенде, ол ақауларды алаңсыз қалыпқа келтіру үшін Тәкен алапат кемені уақытша бұл жүйеден алыстау жаққа бұрып әкетуді жөн деп санады. Бұл ұсынысын басқалар да қолдады. Сәлден соң жан-жақтан жасалынып жатқан соққыларға қарамастан алапат кеме жайымен ғана қиыр кеңістікке қарай бұрылып, тез жылжып ұшып кетті. Содан сон ғана әлгі шабуылшылар қалып қойған бір топ бал арасы мен шыбындардай болып сол тобымен өз ғаламшарына қарай бет алды. Бәрі де алапат кемені қуып шыққандарына мәз де сияқты. Ал ғарышкерлер болса, оған сәл ғана жымиысты да қойды.