Кіріспе. Фома Аквинскийдің өмірбаяны
VIII. Хұқтық және саяси доктрина
жүктеу/скачать 138 Kb.
|
stud.kz-5202
| VIII. Хұқтық және саяси доктрина.
1. Мемлекет қызметі (функциясы) және шығу тегі. Фома, онан кейінгі католиктік философтар Стагиреттен алдымен адам концепциясын үлгіге алды, онда мемлекет туралы білім оның адамдарынан өте ерте. Фоманың ойынша , мемлекет болмыс сияқты өте ерте , өз бастауын құдайдан алады. Бұл туралы Стагиритта сөз қозғалған жоқ. Барлық бірлестік белгілі бір қызметтер атқарады, гегемонсыз жүзеге аспайтын мақсаттар қояды. Сондықтан бұл қоғамға жетекшілік ететін және мақсатқа апарушы қажеттілігі туындайды. Ондай басшы қызметін мемлекет атқарады. Аквинат тұжырымы бойынша өкіметтің түрлі формалары бар , бірақ олардың барлығы бірдей дәрежеде қоғамның бақыты мен игілігін іске асырмайды. Ол олигархияға , монархияға , тирания (үстемшілдік) және оның бөлігі – демократияға бөледі. Өкіметтің ең жақсы формасын мемлекеттің аристократтық, монархиялық және демократиялық элементтері бірігіп көрсетеді. Фома өкіметтің оның формасынан айырмашылық мәнін енгізеді. Біріншісі құдайдан шығады, яғни адамдарды мақсатқа жетелейтін және тәртіп орнататын ұйым болуы қажет. Формамен басқару әдісі және өкімет құрылымы түсіндірілді . Шынында Фома барлық өкімет құдайдан, бірақ шындығында құдайдан емес деген түсініксіз форманы енгізді. Солай бола тұра, бірақ кез келген өкімет құдайдан шығады, ол сол сияқты онан шықпауы да мүмкін соңғы жағдай мынада орын алады : егер а) билеуші өкіметке әділетсіз тәсілдермен келсе; б) ол әділ билемесе, яғни шіркеу мүддесіне қарамаса. Бұндай болады, егер құдай өз жоспарына сай бағыныштыларын жазалау мақсатында жаман өкімет тағайындаған да. Аквинский мемлекеттік өкіметке қарсы тұру құқтары туралы да айтады: егер : а) Өкімет құдай заңдарына және шағын адамгершілік принциптерге қарсы болса, бұндай жағдайда қол астындағылар оған бағынудан бас тартады. Б) өкімет өз компетенциясын шектен шығарып жіберсе. В) Ашық жағдайда сайланған билеуші әділетсіз қылық көрсетсе. Фоманың мемлекет туралы ілімі осылай, ол тек қана демократиялық элементтер көрінісі, негізінде ол шіркеу мүддесін бейнелейді. 2. Хұқ және оның түрлері . а) Мәңгілік хұқ. Хұқ- ережелермен нормалардың жиынтығы ретінде билеушінің қол астындағыларға арналған парасатты әмірлерден тұрады. Оның мақсаты адамдарды жалпы игілікке апару . Мәңгілік хұқ–жоғарғы хұқ, онымен әлемді билеудегі құдайы принциптердің жиынтығы түсіндіріледі . Б) Табиғи құқ. Құдайдың қатысы арқасында пайда болған мәңгілік хұқ табиғи хұқтың көзі болып табылады. Ол уақыттан тыс, мәңгілік өзгермейтін және парасатты сипаты бар , яғни өздерінің жеке ойлары арқылы танитын парасатты жаратылымдарға лайық . В ) Адамдық немесе позитивтік хұқ. Табиғи құқ принциптерінің қоғамдық өмірге пайдалануы, ол тікелей мәңгілік емес, бірақ жанама және кейбір тұрақты элементтері болса да өзгерісте болады.
жүктеу/скачать 138 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|