5. Карбон қышқылдары тұздарының электролизі арқылы алады (Кольбе реакциясы)
4. Зертханада көбінесе қаныққан көмірсутектеріне сәйкес келетін карбон қышқылдарының тұздарына күйдіргіш сілті (натронды ізбес) қосып, қыздыру арқылы алады (Дюма реакциясы)
Алкандардың химиялық тұрақтылығы С ─ С және С ─ Н σ – байланыстарының жоғары беріктігімен, сондай-ақ олардың полярсыздығымен түсіндіріледі. Алкандардағы полярлы емес С - С және С - Н байланыстары иондардың бұзылуына (үзілуіне) бейім емес, бірақ белсенді бос радикалдардың әсерімен гомолитикалық бөлінуге қабілетті. Сондықтан алкандар радикалды реакциялармен сипатталады (орынбасу реакциялары), нәтижесінде сутегі атомдары басқа атомдар немесе атомдар тобымен ауыстырылатын қосылыстар алынады.
Алкандар еркін радикалды (тізбекті) механизмде жүретін реакцияларға түседі және әдетте жарық қатысында немесе қыздыру арқылы жүреді. Осы механизмге сәйкес, ең алдымен, үшіншілік, одан кейін екіншілік және біріншілік көміртегі атомдарындағы сутегі атомдары оңай ауыстырылады. Хлорлау кезінде T> 400˚C температурада бұл заңдылық байқалмайды.
Алкандар қос және үш байланыстары жоқ көмірсутектерге жатады. Қаныққандылығына сәйкес қосылу реакциялары тән.
- Алкандар реакциясы (галогендеу)
Алкандар көптеген реагенттермен әрекеттеспейді. Алайда, тиісті шарттардың әсерінен галоген және оттегімен реакцияға түсе алады.
Галогеннің алканмен реакциясы ультракүлгін (УК) жарық немесе жылудың қатысында алкилгалогенид түзілуіне алып келеді. Мысал ретінде метанның хлорлануын қарастырайық. Реакция радикалды орынбасу механизмі көмегімен жүзеге асырылады.
Алкандар галогендермен әрекеттеседі (I2 басқа).
Алкандар галогендермен әрекеттеседі (I2 басқа).
3. Нитрлеу (сутегі атомының нитротоппен – NO2 орынбасуы нитроалкандардың R-NO2 түзілуімен жүреді). Нитрлеуші реагент – сұйытылған азот қышқылы HNO3 (НО─NО2). Сұйытылған азот қышқылымен нитрлеу t = 1400С температурада және жоғары немесе қалыпты қысым қатысында жүзеге асырылады - М.И. Коновалов реакциясы. Реакция нәтижесінде изомерлі нитроқосылыстардың қоспасы түзіледі. Үшіншілік көміртегі атомындағы сутегі оңай орынбасады, ал екіншілікте - қиынырақ, ең қиын - біріншілікте:
