3.Ацетиленді алкилдеу
4. Дигалогеналкандар және галогеналкендердің дегидрогалогендеу
Көміртек-көміртек үш байланыстары бар табиғи өнімдер өте көп. Олардың екі мысалы ретінде гватемалдық өсімдік дәнінің майынан алынған тарир қышқылы және батпақ томарлардан бөлініп алынған улы зат - цикутоксин.
I. Қосылу реакциялары 1. Галогендеу 3. Гидратация 2. Гидрогалогендеу II. Орынбасу реакциясы 1. Ацетиленидтер түзілуі. Алкиндердің қышқылдығына байланысты олар қышқылдар сияқты реакцияға түседі. Бұл реакцияларда сутегі атомдары металл атомына түрленеді.
HC≡CH + 2Ag(NH3)2OH → Ag−C≡C−Ag + 4NH3 + 2H2O
2. ≡C − H - радикалындағы сутегі атомының галоген атомына орынбасуы: CH3−CH≡C−H + Br2 → CH3−CH≡C−Br + HBr
III. Тотығу және тотықсыздану реакциялары 1. Алкиндердің тотығуы. Бұл реакцияның катализаторы - KMnO4. HC≡CH + 4[O] → COOH−COOH
2. Алкиндердің тотықсыздануы IV. Димерлену, тримерлену және тетрамерлену реакциялары 2HC≡CH → HC≡C−CH=CH2
vinilacetylene
3HC≡CH →
Диендер қанықпаған көмірсутектер болып табылады, құрамында екі қос байланысы бар. Диендердің жалпы формуласы C2H2n-2. Молекуладағы қос байланыс орналасуының үш типі кездеседі.
Диендердің систематикалық (IUPAC) атауында алканға сәйкес «ан» жалғауын «диен» жалғауына ауыстырамыз.
Диендердің конфигурациялық изомерлері
1-хлор-2,4-гептадиен сияқты диендер, төрт түрлі конфигурациялық изомерлері бар, себебі әрбір қос байланыс не E, не Z-конфигурациясы болады. Осылайша, E-E, Z-Z, E-Z және Z-E изомерлері кездеседі.
Диендерді алу жолдары
1. Алкандар мен алкендерді дегидрлеу 2. Диолдардың (2 -ОН тобы бар спирттер) дегидратациясы 3. Қанықпаған спирттердің дегидратациясы Диендердің химиялық қасиеттері
Гидрлеу
2. Галогендеу 3. Гидрогалогендеу 5. Полимеризация nCH2=CH−CH=CH2 → −(−CH2−CH=CH−CH2−)−n 4. Дильс-Альдер реакциясы Егер Дильс-Альдер реакциясы өнімде асимметриялық көміртегі түзетін болса, онда R және S-энантиомерлердің бірдей мөлшері пайда болады. Басқа сөздермен айтқанда, өнім рацематты қоспа болады.
