М. П. Ешимов ф.ғ. к., доцент, Р. С. Нұртілеуова аға оқытушы

Қазақ әдебиеті аспектілік пәні әл-Фараби атындағы ҚазҰУ шетелдіктердің тілдік және жалпы білім беру дайындығы кафедрасында бастауыш және жалғастырушы деңгейлерінде жүргізіледі. Сабақта студенттер әдеби туындылардың мәтіндерімен жұмыс істейді. Сол арқылы көркем әдеби стильде жазылған мәтіндердің тілдік ерекшелігімен танысады. Сөздердің көпмағыналығына көңіл бөледі, тұрақты тіркестер, теңеу, т.б. көркем әдебиеттің тілді түрлентіп қолдануға қатысты қырларын меңгеруге бағыт алады.

Тіл үйренудің бастауыш, яғни элементарлық деңгейінде жүретін қазақ әдебиеті пәні сабақтарында студенттер қазақ халық ауыз әдебиетінің шағын үлгілерімен, атап айтсақ, ауыз әдебиетінің жанрларымен, мақалдармен, жұмбақтармен, шағын мысал әңгімелермен танысады.

Тіл үйренуші қандай да бір тақырыпқа негізделіп құрастырылған мәтінді (өмірбаяндық деректерге және ақын-жазушы немесе өнер қайраткерінің шығармашылығына негізделген мәтіндер т.б.) оқи отырып, мәтіндегі негізгі мәліметтермен, ондағы негізгі идеямен танысады. Соған қоса, өзінің сөздік қорын молайтып, ой-пікірін анық жеткізуге дағдыланады. Және де мәтінде кездесетін тілдік бірліктер мен тілдік конструкцияларды түрлі жағдаяттарда қолдана алуға үйренеді, әрі қазақ халқының рухани және тарихи-мәдени байлығын тіл арқылы таныту негізінде тіл үйренушілер қазақ мәдениетімен, әдебиетімен, халықтың салт-дәстүрімен танысып, білімдерін молайтады.

Әрине, аспектілік пәндерді, соның ішінде қазақ әдебиеті пәнін оқуда студенттер грамматикалық курста үйренген түрлі тілдік құрылымдарды қолданады, сол курста алған біліміне жүгінеді. Әдебиет сабақтарында тіл үйренуші қазақ тілі курсынан алғашқы апталарда алған білімін пайдаланып қана қоймай, оны әрі қарай дамытады. Сондай мақсаттарды көздеген қазақ әдебиеті аспектілік пәнінің мақсаты – біріншіден, шетел азаматтарын қазақ ауыз әдебиетімен, қазақ әдебиетінің ірі тұлғалары: ақын-жазушыларымен таныстыру.

Екіншіден, оқушы мен сөйлеушінің коммуникативтік компетенциясын арттыру болып табылады.

Басқа пәндерді оқыту әдістемелері сияқты қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі де белгілі бір жүйеге негізделіп дамиды. Осы орайда әдістемеліктің бай мазмұны мен оның сан түрлілігін ашатын пікірлердің де әр алуан екендігін айту қажеттігі туындайды.

Әдебиет пәні жеке тұлғаның, адамның  рухани әлемін, оның адамгершілігін, ойлауын, көңіл-күй сезімін, тілін, шығармашылық әрекет-бастауларын қалыптастыруда ерекше орын алады.

Қазақ әдебиеті аспектілік пәні сабағында қолданылатын негізгі материалдар қоры: мәтін, бейне- және аудиовизуалды материалдар.

Ауыз әдебиетін бастағанда, бірішіден, халық ауыз әдебиетімен таныстыратын мәтіндер оқып, ауыз әдебиеті деген не? сынды сұрақтардың жауабын түсіндіріп, оның үлгілері және түрлерімен таныстырамыз.

Ауыз әдебиеті – халық шығармашылығының ерекше саласы, ауызша шығып, ауызша таралған көркем-әдеби туындылардың жиынтығы. Қазақ халқының мұндай сөз өнерін ғалымдар ауыз әдебиеті деп атаған.

Қазақ әдебиеттану ғылымындағы ауыз әдебиетінің шығарушысы да, таратушысы да, тыңдаушысы да – халық. Сондықтан ол, шын мәнінде, халықтың өз еншісі болып табылады [1, 21].

Тұрмыс-салт жырлары – қазақ халқының әдет-ғұрып, салт-жораларына байланысты туындаған өлең-жырлар. Тақырыбы жағынан, қандай мақсатта қолданылуына орай бірнеше топқа жіктеледі:

• 
  тұрмыс-салт өлеңдері (төрт түлік туралы өлеңдер, наурыз өлеңдер);
  
• 
  дінге байланысты салт өлеңдері (жарапазан, арбау, жалбарыну, бақсы сарыны, бәдік);
  
• 
  үйлену салт өлеңдері (тойбастар, жар­жар, сыңсу, беташар);
  
• 
  өтірік өлеңдер, т.б.
  

Мақал-мәтел туралы толық ақпарат беріп, өмірде алуан түрлі жағдай мен мағынада кездесетін мақал-мәтелдермен таныстырып, оның қандай жағдайда қолданатындығы туралы ақпарат беріледі. Тыңдаушылар мақал-мәтелдерді оқып, түсініп болған соң, өз ана тіліндегі мақал-мәтел және өздері оқыған, танысқан мақал-мәтелдермен салыстырып, айтып берулерін қамтитын жаттығулар топтамасы іске асырылады. Бұл студенттің тақырыпты қалай меңгергендігін, сонымен қоса ойын еркін әрі тиянақты жеткізуіне септігін тигізеді. Ал осы тақырыпқа байланысты слайд-шоу үлгісін төмендегіше ұсынуға болады. Мұндай иллюстративті материалдар (визуалды түрде берілген) теориялық тұрғыдан алған білімін нақтылай түсуге көмектеседі.