Микроэкономика

в) алманың 1 кг-ының бағасы 2 есе төмендеп, соның нәтижесінде бюджет сызығы АВ -дан АС жағдайына ауысты деп жорамалдайык, Сонда төмендегі график бойынша тұтынушы үшін алманы кәдімгідей тауар деп айта атамыз ба?

г) алманың бағасы төмендегендегі жалпы тиімділік неге тең?

График бойынша ауыстыру тиімділігі мен табыс әсерін көрсетіқдер.

Мына диаграммада оның 3 талғамсыздық қисығы көрсетілген. Абцисса осіңде котлеттер, ал ординатгар осінде жұмыртқа саны көрсетілген. Апта сайын ол осы тағамдарға 20 теңге жұмсайды. Бір жұмыртқаның бағасы 1 теңге, ал 1 котлет 2 теңге деп алайык, Сонда:

14 Бір жетідегі котлет саны.

136

сызығын түрғызындар;

ә) талғамсыздық қисығын пайдалана отырып Салта-

натқа ең жоғары деңгейдегі пайдалылық әкелетін,

котлет пен жүмыртқаның санын анықтандар;

б) егер оның табысы 32 теңгеге көбейсе, онда оның

бюджет сызығы қалай өзгереді? Жаңа бюджет

сызығын салындар. Енді ол қанша жұмыртқа мен

котлет сатып ала алады?

г) егер Салтанаттың табысы 20 теңге шамасында қалатын болса, ал жұмыртқаның бағасы 2 есе көбейсе, онда оның бюджет сызығы қалай өзгереді?. Жаңа бюджет сызығын тұрғызындар. Енді Салтанат осы тағамдарды қандай мөлшерде сатып ала алады?

беріңіз.

ә) Е₁ және Е₂ нүктесіндегі тұтынушының басқа

тауарларға кеткен шығыны қандай?

б) Энгель қисығьтдағы екі нүктенің координаттары

қандай?

в) “Табыс-тұтыну” қисығында көрсетілген X₂ тауа-

137

23-есеп.

Жанна үшін Алма үшін

Суретте Алма мен Жаннаның талғамын көрсететін апельсин мен бананға талғамсыздық қисығы берілген.

ларын тұтынуға жұмсайды делік. X тауарының бағасы

ал осы тауарларды тұтынғандағы шекті пайдалылық

келесі кестеде келтірілген:

4.10-кесте

Тауарлар көлемі	1	2	3	4	5	6	7	8
MU	20	18	16	13	10	6	4	2
MU	50	45	40	35	30	25	20	15

Егер Жанардың бір айдағы орташа табысы 170 теңге болса, онда ол ең көп пайдалылыққа қол жеткізу үшін осы тауарларды қандай мөлшерде сатып алғаны жөн?

138

Пайдалылық функциясының мәні ең жоғары болуы үшін X және Ү тауарларын қандай мөлшерде сатып алған жөн?

Бұл жердегі X және Ү тауарлар саны. Егер тұтынушы өзінің 8 теңгесін А және В тауарларын сатып алуға жұмсайтын болса, немесе X + Ү = 8 болса, онда осы 8 теңгені А және В тауарларын сатып алуға қалай ұтымды етіп бөлуге болады?

Мұнда, X және Ү тұтынушының бір айдағы осы тауарларды сатып алатьтн көлемін көрсетеді. Егер тұтынушы айына 25 дана X тауарын тұтынатын болса, онда Ү тауарын пайдаланудың шекті пайдалылығы қандай?

Егер:

ә) табыс 2 есе ұлғайып, Х,У тауарларының бағасы да 2

140

Мұнда, X,У — тауарларының саны. Тауар бағасы мынадай: Р_х = / теңге, Р_у = 2 теңге, түтынушы табысы - 8 теңге, Осы 8 теңгені X және У тауарларына қалай бөлуге болады? 1 теңгеге қанша пайдалылық көлемі сәйкес келеді?

а) 11—10 болғандағы талғамсыздық қисығы

мен бюджет сызығын тұрғызыңыз. Осы

пайдалылық көлеміне жету үшін Жанар қандай

мөлшерде сәбіз бен пияз сатып алуы керек.

ә) Жанар пайдалылықты ең жоғары деңгейге

жеткізеді деп қарастырсақ, сіз анықтаған

тұтынушы жиынтығы үтымды ма, жоқ па?

б) ұтымды тұтынушы жиынтығы қандай болу керек?

Жанар үшін ең жоғарьт деңгейдегі жалпы пай-

далылық қандай? Осы шамаға сөйкес келетін

141

талғамсыздық қисығының теңдеуін келтіріңдер

және қисықты сызыңдар.

в) берілген 11=10 пайдалылық деңгейін Жанар қандай

шамаға және қалай көбейтеді? Алынған нәтижелерді

график түрінде және экономикалық тұрғыдан

талдандар.

35-есеп. Болат бір айда 5 рок-концертке барады деп ұйғарайық және әр концертке төлей алатын бағасы төмендегідей делік:

4.11-кесте

Рок-концерт саны	1	2	3	4
Шекті пайдалылық, теңге	20	18	16	13	11

Рок-концерттін, 1 билетінің бағасы 15 теңге. Болат бір айда неше концертке бара алады? Оның “тұтынушы ұтымы” шамасын көрсетіндер, Болаттың рок-концертке деген сұраныс қисығын сызып, тұтынушы ұтымын гра-фиктен көрсетіндер.

СҰРАҚТАРДЫҢ ДҰРЫС ЖАУАБЫН ТАБЫҢЫЗ

1. Тұтынушы талғамы теориясы былай тұжырым-

далады:

заттың пайдалылығын бағалау іс-әрекеттері бо-

лады;

ә) тұтынушының бюджеті шектеулі екендігі ес-

б) ең жоғары пайдалылыққа қол жеткізетін тауарлар

құрамын анықтайды;

в) жоғарыда айтылғандардың бәрі дұрыс.

142

2. Пайдалылық функциясы

а) тұтынушы X және У тауарларын тұтынғанда

қол жеткізетін ең жоғары пайдалылығын

бейнелейді;

ә) жалпы пайдалылық пен X, У тауарларының

көлемдерінің арасындағы байланысты көрсетеді;

б) егер тауарлар құрамы берілген болса, онда оның

пайдалылығын сан түрінде анықтау үшін

қолданылады;

в) жоғарыда айтылғандардың бәрі де дұрыс.

3. Талғамсыздық қисығы дегеніміз:

а) тұтынушыға бірдей пайдалылық әкелетін тауар-

лардың жиынтығы;

ә) ең жоғары пайдалылық әкелетін тауарлар

жиынтығы;

б) ең төмен деңгейдегі пайдалылық әкелетін тауар-

лар жиынтығы;

в) а және ә жағдайлары дұрыс.

4. Талғамсыздық қисығының кез келген нүктесінде:

а) тұтынушы ең жоғары пайдалылыққа ие болады;

ә) пайдалылықтың мәні тұрақты болады;

б) алмастырудың икемділік коэффициенті тұрақты;

в) жоғарыда айтылғандардың ешқайсысы да дұрыс

емес.

а) А₁ талғамсыздық қисығының бойындағы тауарлар құрамы А₂ -нің бойындағы тауарлар құрамына қарағанда көп пайдалылық әкеледі дейміз;