Шетелдік конструктивизм өкілі Э. Геллнер қазіргі кезеңде ұлт идеясын екі жағдаймен түсіндіреді:
1. Екі адам бір ұлттың өкілі болып оларды идеялар жүйесі, шартты белгілер, байланыстар, жүріс-тұрыс және қарым-қатынас әдістері арқылы бір мәдениет біріктірген жағдайда ұлт идеясы табылады.
2. Екі адам бір ұлттың өкілі болып өздері іштей сол топқа мүше болуын мойындаған жағдайда ұлт идеясы орналасады. Басқа сөзбен айтқанда, ұлтты адамның өзі жасайды, ұлт - бұл адам ойының, сенімінің жемісі [34-бет, Gellner E. Nаtion аnd Nаtionаlism. – Oxford, 1991. – 471 р. ].
Тарихшы, ғалым Х.Әбжанов ұлттық идеяны ұлт ұғымымен қатынаста қарап, мынадай ой білдіреді: «ұлтты сақтайтын ұлттық идея болуы керек. Ол ұлттың өмір сүруі, тілегі, ниеті, ойы дегенге саяды. Сондықтан да ұлттық идеяны ұлт мұраты деп қабылдасақ, мәселенің тоқ етерін тапқанымыз»
[Әбжанов Х.М. Ұлттық идеясы бұлыңғыр ел оңай қателеседі// Саясат. -2011.-13 маусым].
«ТАРИХПЕН ҚАТЫНАСЫ»
Шетелдік пайым
Отандық пайым
Э. Смит: «... ұлттық қауымдастықты құратын адамдар өз идеяларында, өзіндік санасында өткенге үнемі оралатындығы, этникалық өткен тарихымен өзінің сабақтастығын сезінеді» [Смит Э.Д. Национализм и историки// Нации и национализм. – 2002., 258 б.].
К.Л. Сыроежкин: «коммунистік идеологияның күйреуі, өзіндік идеологиялық вакуумның пайда болуы жағдайында қоғамдық өмірде едәуір этностық аспектінің жоғарылауының нәтижесі ретінде ұлттық құндылықтар мен идеяларға заңды түрде қайта оралу болды» [Сыроежкин К.Л. Государственность и проритеты переходных обществ// Казахстан на пути к устойчивому развитию. – Алматы. Ғылым, 1996. – c. 368].
