бет 3/7 Дата 24.09.2023 өлшемі 0,49 Mb. #182218
Байланысты:
ЛЕКЦИЯ №4 Нуклеопротеиндер. Нуклеин қышқылдары 2222 ,
Термодинамика заңдары. Изопроцестер, олардың медицинада қолданылуы (1) ,
Жанерке биоф ,
Арнур Султангазы ,
Гр2.Химия органикалы қ қосылыстар ациклды
қаныққан
алкандар
қанықпаған
алкиндер алкадиендер алкендер
циклды
карбоциклды
алициклды
ароматты
гетероциклды
Жіктелуі функционал топтардың табиғатына қарай
Класс атауы
Функционал тобы
Жалпы формуласы
эфирлер
қышқылдары
Жіктелуі Бір функционал тобы бар қосылыстар аталады монофункционалды бірнеше функционал тобы болса – полифункционалды әр түрлі функционал тобы болса – гетерофункционалды ОҚ байланыстардың негізгі түрі коваленттік байланыс , яғни байланысатын атомдардың электрондарының жұптасуынан түзілетін химиялық байланыс болып табылады. Екі түрлі болады: σ (сигма), (пи) Номенклатура Әрбір жеке қосылысты атауға мүмкіндік беретін ережелер жүйесін – номенклатура деп атайды. ИЮПАК (IUРАС –теориялық және қолданбалы химияның халықаралық одағы) жүйелі номенклатурасыТабиғи қосылыстар үшін аминқышқылдары, көмірсулар, алкалоидтар, стероидтар тривиалды аттары 1) табиғи көздерін (сүттен алынған, лактоза – сүт қанты ); 2) ерекше белгілі қасиеттерін (глицерин, грекше glycis- тәтті); 3) алыну жолдарын (пирожүзім қышқылы, пиролиз арқылы пирожүзім қышқылын алу); 4) қолдану аймақтарын (аскорбин қышқылы, лат. skorbut-цинга, қарсы «а», цинга ауруына қарсы деген мағнада) ИЮПАК номенклатурасы ережелері негізінен орын басушы және рационалды номенклатураларынан құрылған (радикало-функционалды) . Молекуланың аталуын қою үшін қосылыс келесі құрылымдық элементтерді бөледі: көмірсутекті радикал бастаушы құрылым орынбасушы сипаттамалық топтар функционалды топтар Көмірсутекті радикал Көмірсутекті радикал – бір немесе бірнеше сутек атомын алғанда, бір немесе бірнеше валенттілігі бос қалған, молекула қалдығы.Бір валентті радикалдардың атауын кейде –ан жұрнағын –ил -ге ауыстыру жолымен алады. СН3- метил СН3СН2- этил СН3-СН2-СН2- пропил, изопропил СН2=СН- винил СН2=СН-СН2- аллил С6Н5- фенил С6Н5-СН2- бензил Көмірсутек радикалдарының алифатты қатарының атауы – алкилдер (R), ароматты қатары – арилдер (Ar). Номенклатуралық терминдер Бастаушы құрылым – басты көміртек тізбегі және карбо – және гетероциклдердегі циклды құрылым. Орынбасушы – бастапқы жағдайда сутек атомының орнын басатынын, кезкелген атом және атомдар топтары.Сипаттамалық топтар – тек бастаушы құрылыммен байланысқан және оның құрамына кіретін,функционалды топтар.Функционалды топтар — қосылыстардың қайсы жігіне жататынын анықтайтын, көміртексіз сипаттағы атом және атом топтары. ИЮПАК номенклатурасының ережесі 1) Заттың атының жалғауын беретін , ең үлкен функционалды топты анықтайды (жұрнақпен). Функционалды топтар жоғарыдан төмен қарай кішіреюіне байланысты орналасқан.
Үлкендігі кішреюі
(жоғарыдан төмен)
Функционал топ
Префикс
Жалғау
-COOH
карбокси-
қышқылы
-SO3H
сульфо-
-сульфон қышқылы
-C≡N
-
нитрил
-СН=O
оксо-
-аль
-C=O
׀
оксо-
-он
-OH
гидрокси-
-ол
-SH
мерокапто-
-тиол
-NH2
амино-
-амин
-NO2
нитро-
-
-OR
алкокси-
-
-SR
алкилтио-
-
-F, -Cl, -Br, -I
фтор-, хлор-, бром-, -иод
-
ИЮПАК номенклатурасының ережесі 2) Бастапқы құрлысын анықтайды. Ол үшін ен ұзын неғұрлым көп орынбасушысы, қанықпаған байланыстары бар тізбек алынады. 3) Үлкен функционал топ ең аз нөмір алатындай етіп, бастапқы структураны нөмірлейді. 4) Бастапқы структураның және үлкен функционал топтың атын анықтайды (жалғау). Бастапқы структураның қанықпау дәрежесін жалғаулармен көрсетеді: қаныққан көміртегі қаңқасы үшін - ан, қос байланыс үшін – ен, үш байланыс үшін - ин. ИЮПАК номенклатурасының ережесі 5) Алфавит ретімен аталатын орынбасушылардың (кіші функционал топтар - префикстер , көміртегісіз орынбасушылар, көміртекті радикалдар) атын анықтайды. Көміртегісіз орынбасушылар – галогендер, нитротоптар, алкокситоптар, алкилтиотоптар. Молекулада қос байланыс және бірнеше бірдей орынбасушыларды белгілеу үшін көптеген (көбейту) жұрнақтар қолданылады: ди-, три-, тетра-, пента- және т.б. Достарыңызбен бөлісу:
