ОҚулық Атыраулық заманауи жазушылардың қазақ және орыс тілдеріндегі шағын прозалық жинағы

337 338

бұрып әкетіп, алысқа тым-тым алысқа қарады. Аяқ астынан басталып соноу көз ұшына жалғасқан жер-әлемнің беті жыбыр-жыбыр тіршілік. Базар жазғанның сиқы мынау: қиюы қашқан, ыз-ыз еткен ара ұясындай құжынап-быжынайды. Тұс-тұстан жай түсіп жатқандай даң-дұң.
«Базардан бақыт іздеген қандай бейбақ?! Бақыт – са- удалы жерде баянсыз болар. Апыр-топыры шыққан аласапыран, өзгеше әлем. Уыздай балаң дидарың

– мынау ағара атқан таңның бозарып батуына дейін берекесі аз да, бейнеті мол қара сауданың ортасын- да, пейілі саудаға салынған, тиынға-тиын соққан есепшіл елдің ішінен жаңа бір нышан күткен, жаңа бір жақсылық күткеннен көрі – көп нәрседен көңілің қалып, үміттен күдігің көптеу, арманыңнан ақылың артықтау, ерте есейген, жастықты ерте тастаған – уыздай балаң дидарыңмен ұзақ сапарды кешікпей, көрмей сезінгендей сезікті бейнедесің ғой, айналай- ын. Айналайыныңды қоршаған ортаң, кісіден ісін артық көрген, есепсіз сөйлейтін, есепсіз қуанатын есер мінез, базардан бақ іздеген жазықсыз жан- дар, жаныңды жайбарақат қалдырмай, жаналқымда орға итере салатын тірліктің тағылары секілді, аш көз қасқыр тектілерге мынау қоянның көжегіндей түріңмен қалай бет қарасып жүрсің, айналайыным...

».
Ақ жауын сіркіреді. Тегін, оңай жем тауып жейтін ба- зар торғайлары пыр-пыр ұшты. Іле құйын көтеріліп, базар ішін апыр-сапырын шығарды. Айнұрдың жүзі әлемтапырақтаны, қай-қайдан қиянат желі ұрып кет- кендей асып-састы.
-Сіз, сіз неғып тұрсыз? Ауа-райы алай-түлей боп ба- рады, үйіңізге қайтпайсыз ба? – деді жаналқымнан алғандай.
-Мен сізге көмектесейін, келіңіз! – Жанбала аяқ киімдерді жинауға ниет еткен.
-Жоқ, рахмет! Жанашырланбаңыз! Сізге, шынымен де, көп рахмет, аға! Мен өзім-ақ...
-Айналайын-ау, жаурайсың ғой?!
-Сіз бара беріңізші. Өтінемін! – деді. Өзі қимылсыз, жайбарақат. – Мен жауында отырғанды ұнатамын. Ал, сіз үйіңізге қайтыңыз!
Кетуін тілеп қиыла һәм бұйыра сөйледі. – Болды, мен өзім реттеймін бұларды. Бөгет жасамаңызшы. Оның үстіне мына әйелдер... Неғып сілейіп тұрсыз? Мені кешіріңіз де, үйіңізге қайтыңызшы. Кеш түсті ғой..

Кеш түскені шын еді.Жанбала үйге қайтты тағы. Томаға-тұйық ауыл өмірінен Жанбала зеріге бастады.

^{Аптасына бір рет қана клубта кино қойылатыны бол-}

_{маса, мұнда баяғы өзі көргендей, бәрі таныс, қызықты}

нулась и уставилась куда-то вдаль. Прямо из-под ног и до самого горизонта начинается мир с ежедневными заботами и волнениями. А вот он лик базара: гудит, как улей, полный жужжащих пчел, шум-гам со всех сторон.

«Какой бедняга ищет счастья на базаре?! Счастье не- постоянно и ненадежно там, где торговля. Это осо- бый мир, где царит хаос, суета, толкотня. Милая моя, твое нежное личико, начиная от рассвета до заката, в центре торговли, где мало удовольствия и много тру- да, и все мысли связаны с продажей. Рано повзрос- левшая, рано перешагнувшая через юность, ты испы- тываешь вместо ожидания чего-то нового и хорошего среди людей, расчетливо считающих деньги, – одни разочарования, вместо надежды в тебе больше недо- верия, вместо мечты – больше разума. Для той среды, окружающей тебя, дело важнее человека. Эти люди не дают твоей душе покоя, как дикие, готовы схватить за горло и столкнуть в яму невинных людей, ищущих счастья на базаре. Айналайын, ты выглядишь, как за- йчонок среди голодных волков, как же ты противосто- ишь им?
Заморосил летний дождь. Базарные воробьи, при- выкшие к легкой пище, разлетелись. Тут же поднялся вихрь, разворошил весь базар. Айнур оторопела, она в большом смятении.

-Вы? Почему Вы здесь стоите? Погода портится. Вы не собираетесь домой? – спросила она, будто взяла за горло.

- Давайте, я Вам помогу! – Жанбала решил собрать обувь.
- Нет, спасибо! Не надо меня жалеть! Правда, ага, большое спасибо! Я уж сама...
-Айналайын, промокнешь ведь?!
-Вы идите. Прошу Вас! – сама сидит спокойно, не шелохнувшись. – Я люблю сидеть под дождем. А Вы возвращайтесь домой!
Желая его ухода, сказала приказным тоном: «Хва- тит, я сама все уберу. Не мешайте мне. К тому же эти женщины...Что Вы стоите, как вкопанный? Извините меня, возвращайтесь домой. Вечер уже...».
Действительно, наступил вечер. Жанбала снова вер-

нулся домой.

Жанбале наскучила аульная жизнь. Если не считать того, что раз в неделю в клубе показывали кино, там

339 340

ештеңе жоқ. Көшеде ештеңе жоқ бола тұра түн бала- сын бір жортып келу ауылдың әр баласына тән әдет Жанбаланың ділінде жоқ-ты, әлгінде құрдастарымен аздап серуендеп қайтқан, тентек суды ермек қылатын достары шөлмекке зорлап, іш-іш десіп шуласып қалған. Ішімдіктен ұдайы іш тартып жүретін Жанбала құрдастарына ұнамайтын да. Сосын, саяқ жүретін.

Бекер қаңғырғанша, көрші-қолаңның ши бұт бала- ларын жиып доп теуіп, бел жазған. Теңбіл доп десе ішкен асын жерге қоюшы еді бала кезде, қазір қалып барады екен. Ойын-сауық дегенің жастыққа ғана жа- зылар дүние болғаны да, ес түзегесін, салқар дүниеге салиқалы көзқараспен байыптана қарай бастаған жанға – «Қу дүние шынымен де абақты».

-Әй, сарбала, теп допты! Маған қарай! Сарышұнақтай сары бала аяғы қисайып әзер тебеді.
-Аға, түу биікке тебе аласыз ба? Біздің Есенбек допты тепкенде – мөңкітеді. Тіпті, көзге көрінбей кетеді!
Ағасын айтады. Бұл да баланың көңілін қимай теуіп кеп қалды. Ала допты тулақтай құлдырататын бұрын, аяғы қиыс кетіпті. Тыныштық кемпірдің үйінің терезесі салдыр ете қалды. Доп терезені бұза-жара үйге еніп кетті. Сәлден-ақ, ащы айқай естілді. Бала- лар зыта жөнелді.

Ащы айқай Тыныштық кемпірдікі! Допты домала- та қуып жүріп пышақпен олай-бұлай тілгілеп таста- ды. Кемпір қатал-тұғын. Қос баласы қатар қайтып, күйік қаққан қара кемпірдің сөзі сүйектен өтуші еді. Көңілі түссе көл, түспесе шөл болатын жазған жеті атаңның төбесінен төмен қарай боғауызды ағыза қарғап-сілегенде жан баласы шыдамайтын. Қолында немерелері тұрады.

-Өй, әкеңнің... жетпегір, жетесіз өскен жетпегір! Бүткіл баланы жинап... сенің істемейтінің жоқ осы... оңбай кеткір... Сен.... Сені тапқан шешең... Аяғың сынғыр, аяғың сынсын сенің, терезем сынғанша...

Кемпір үсті-үстіне төпелей берді. Жанбаланың үні шықпай, өңі қуарып кетті. Кемпірдің көңілін тауып, терезесін салып берем ғой деген оймен апатайлап кешірім сұраған еді, «аяғың сынсын!» деген сөзінен кейін бет-жүзіне қан бармай, қол-аяғы дірілдеп, саза- рып қалды.
-Мейлі! – деді Жанбала. –Мейлі! Жанбала ауыр күрсінді.
Жанбала: «Бейбаяндау базардың бұрышындағы қыздың көзі! Басқасын ұмытайыншы, кемпірде де жазық жоқ Айнұрдың көзі! Қарай бергім келеді, сол

все было по-прежнему, ничего интересного. У Жан- балы не было привычки, как у любого аульского пар- ня, по ночам бродить по аулу, в котором ничего нет. Он уже немного прогулялся с ровесниками. Друзья, пьющие для забавы горячительные напитки, застав- ляли его выпить с ними бутылку. Жанбала, который всегда сторонился пьющих людей, не нравился своим ровесникам, поэтому он постоянно ходил один.
Чтобы не ходить зря, он собрал соседских голодран- цев, гонял с ними мяч, развлекаясь таким образом. В детстве, при виде футбольного мяча, он забывал про еду, а сейчас уже не то. Игры – это мир, создан- ный для юности, а для человека, который становится степеннее, мудрее, серьезнее начинает смотреть на жизнь, «мир тесен как тюрьма».
-Эй, рыжий, пни мяч! Ко мне!
Рыжий мальчик, похожий на суслика, еле пинает сво-

ими кривыми ножками.

жүктеу/скачать 34,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: