Өзбекстан республикасы жоҒары және орта арнаулы бiлiм министрлiгi ө. Байқабылов, Д. Дуйсабаева Қазiргi қазақ әдеби
?! Тақырыпты бекіту үшін сұрақтар мен тапсырмалар
жүктеу/скачать 5,51 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ГРАФИКА, ОРФОГРАФИЯ, ОРФОЭПИЯ
| ?! Тақырыпты бекіту үшін сұрақтар мен тапсырмалар
Үндестік заңы дегеніміз не? Тіл үндестігінің ерекшелігі неде? Ерін үндестігі дегеніміз не? Қазақ тіліндегі сингармонизмге бағынбайтын орындарға мысалдар келтіріңдер? Ассимиляция қандай құбылыс? Ассимиляция құбылысы неше топқа бөлінеді? Қазақ тіліндегі кейбір фонетикалық құбылыстар жайлы мәлімет бер. Үндестік заңының жіктелу кестесін жасаңдар. Көркем шығармадан үзінді алып үндестік заңының түрлеріне мысалдар топтаңдар. ГРАФИКА, ОРФОГРАФИЯ, ОРФОЭПИЯ Қазақ тілінде графика, орфография және орфоэпия мәселелері аз зерттелген. Соның күрделісі графика. Графиканың негізгі зерттейтін мәселесі тілдің алфавитіндегі әріптердің кұрамы болып табылады. Тіл дыбыстары жазуда графикалық таңба әріптермен бөлінеді. Сөз құрамында айтылатын тіл дыбыстарының жазба тілде қағаз бетіне түсіп жазылуы және оған орай оқылу үшін олардың белгілі бір таңбалармен белгіленуі қажет. Сөйтіп, графика белгілі бір тілдегі фонемаларды және олардың тіркесін белгілеу тәсілдерінің жиынтығы дегенді білдіреді. Графикалық қағида бойынша әр түрлі фонемалар бір ғана әріппен таңбаланбай, олардын әрқайсысының өзіне телінген таңбасы болуы қажет. Графика белгілі бір фонеманың белгілі бір таңбасы болсын деген қағиданы қолдайды. Рет-ретімен орналасқан әріптердің жиынтығы алфавит деп аталады. Алфавиттің қазақ тілі тарихында өз алдына эволюциясы бар. Жиырмасыншы жылдарға дейін қазақ алфавиті араб графикасына негізделген алфавит болады. Бірақ араб алфавитінде ұқсас әріптердің көп болуы және ондай әріптердің бірінен екіншісі қосалқы белгілер арқылы ғана ажыратылуы сияқты таңбалар қиындыққа келтірді. Қазақ халқы 1929 жылы латын графикасының негізіндегі жаңа алфавитті қабылдады.Латын алфавитінің сауат ашуында болсын, баспа ісінде болсын араб жазуы негізіндегі алфавитке карағанда әлдеқайда прогрестік маңызы болды. Бұл алфавиттің құрамында 29 әріп бар еді. Біздің елімізде түркі тілдерінде сөйлейтін халықтар орыс графикасына негізделген алфавитке көшуді 39-шы жылдардың аяғы, 40-шы жылдардың басында жаңа алфавитке көше бастады. Қазақ халқы орыс графикасына негізделген жаңа алфавитті 1940 жылы қабылдады. Қазақ халқы орыс графикасына негізделген алфавитті дұрыс түсінді. Орыс алфавитіндегі 32 әріп түгелдей қабылданып, оған қоса орыс тілінде жоқ, дыбыстарды таңбалайтын 9 әріп алынды да, әріп саны 41-ге жетті. Орыс тілінде жоқ дыбыстың қазақша таңабалары: қ, ғ, ә, ө, у, ү, і, һ. Орыс алфавитіндегі әріптерге мысалы: о, к, г, у, н сияқты әріптерге ұқсас болу жағы ескерілді. Орыс графикасына негізделген жаңа алфавит бұдан бұрын келген қиыншылықтардан біржола құтқарды. Сондай-ақ графика мен орфография (дұрыс және жазамын деген грек сөзінен алынған) өзара тығыз байланысты болады. Орфография дұрыс жазу ережелерінің жиынтығы дегенді білдіреді. Орфография дұрыс жазудың нормасы мен қағидаларын белгілегенде тілдің әртүрлі жақтарын және олардың байланысын бірдей ескере отырып, нақтылы принциптерге сүйенеді. Орфографияның негізінен мынадай принциптері бар: Каталог: uploads -> books -> 47828 47828 -> Өзбекстан республикасы жоҒары және орта арнаулы бiлiм министрлiгi а. Бектаев, Т. Турткулбаева Қазіргі әдеби процесс 47828 -> Науаи мемлекеттік педагогика институты 47828 -> Ш. юлдошева, А. Нисанбаева 47828 -> Методикасы кафедрасы 47828 -> Өзбекстан республикасы жоҒары және орта арнаулы бiлiм министрлiгi ө. Байқабылов, Д. Дуйсабаева Қазiргi қазақ әдеби 47828 -> Низами атындағы тмпу-дың Қазақ тілі және әдебиетін оқыту әдістемесі кафедрасының доценті Е. Абдувалитовтың “Абай халық данасы” тақырыбындағы сабақ үлгісі 47828 -> Науаи мемлекеттік педагогика институты 47828 -> Науаи мемлекеттік педагогика институты 47828 -> Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети жүктеу/скачать 5,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|