Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар

1. 
   ҮІІ топтың негізгі топшасының элементтер атомдарының электрондық конфигурациясын жазыңдар. Бұл элементтердің валенттіліктерін көрсетіңдер.
   
2. 
   Галогендердің зертханада және өндірісте алу жолдарын көрсетіңдер.
   
3. 
   НГ қышқылының ішінде неге НҒ ең әлсіз қышқыл?
   
4. 
   Г^- анионын ерітіндіден табу үшін қандай катион қолданылады?
   
5. 
   HClO, HClO₄, HClO₃, HClO₄ қышқылдары үшін олардың беріктіліктері, тотықтырғыш қасиеттері және қышқылдық күші қалай өзгереді? Бұл сұраққа жауап беру үшін қандай мәндер керек?
   
6. 
   Галогендерді қай жерде қолданады?
   
7. 
   Иод қай тотығу дәрежесінде тотықтырғыш та, тотықсыздандырғыш та қасиет көрсетеді. Бұл қосылыстардың формуласын жазыңдар.
   
8. 
   Хлордың +1, +3, +5, +7 тотығу дәрежесіне сәйкес келетін оксидтері мен қышқылдарының формулаларын жазыңдар. Оларды атаңдар.
   
9. 
   Хлорлы сутек қышқылы қай металдармен әрекеттеседі? Қышқылдың концентрациясы әсер ете ме?
   

1.Бірімжанов Б.А., Нурақметов Н.Н. Жалпы химия. Алматы.: «Рауан», 1990., 2.Ділманов Б.М.Ділманова З.Б. Жалпы химияның теориялық негіздері. Алматы,2009,-194б

3.Ахметов Н.С. Общая и неорганическая химия. М.: Высш.шк. 1982- 530с

4.Угай Я.А. Неорганическая химия. М.: «Высшая школа», 1989, -462 б

5.Шоқыбаев Ж.Ә. Бейорганикалық және аналитикалық химия. Алматы, 2003 ж,-316

6.Шоқыбаев Ж.Ә.,Өнербаева З.О. Бейорганикалық химия практикумы. Алматы,2004-164.

7.Лидин Р.А.,Молочко В.А.,Андреева Л.Л. Химические свойства неорганических веществ. Москва, 2000-480с

Дәріс 14. Талдау әдістері.

Мазмұны:

2. Анализ әдістері.

Аналитикалық реакциялардың негізгі сипаттамасы оның сезімталдығы мен талғамдығы. Белгілі реакцияның көмегімен табылатын заттың ең кіші шекті табылу мөлшері сандық сезімталдықты сипаттайды. Осы шек неғұрлым төмен болса, реакция соғұрлым сезімтал болады.

Аналитикалық реакцияның сыртқы әсері тек бір ионға немесе қосылысқа тән болса, оны ерекше деп атайды. Мұндай реакциялар анализ үшін маңызды, бірақ олар өте аз. Көбінесе химиялық реакциялар ерекше емес және қолайлы жағдайда талғамды,яғни олардың сыртқы әсері иондар тобына немесе қосылысқа тән. Иондардың неғұрлым аздау саны берілген реагентпен бірдей әсер берсе, берілген реакция соғұрлым талғамды болады.

Бөлшектік және жүйелік анализ әдістері. Қоспадағы элементтерді табуда бөлшектік және жүйелік анализ әдістері қолданылады. Бөлшектік әдіс – белгілі жағдайда әрбір ионды өзіне тән ерекше реакциялармен табуға негізделген. Бұл жағдайда иондарды табу үшін кезектілікті сақтау міндетті емес. Бұл әдіс өте қарапайым, бірақ та ерекше реакциялардың аз болуынан оны қолдану шектеулі. Жүйелік әдіс – біршама қиындау, бірақ та жан-жақты; ол иондарды аналитикалық топтарға бөлуге негізделген. Иондар қоспасын топтық реагенттер көмегімен алдын-ала топтарға бөліп, содан соң әрбір аналитикалық топтан жеке-жеке иондарды табады. Иондар қоспасына топтық реагенттерді кезекпен және қатаң тәртіпті сақтай отырып қосады.Топтық реагент келесі талаптарға сай болуы қажет:ол катиондарды толық мөлшерлі тұндыру керек;түзілген тұнба қышқылдарда жеңіл еритін болу керек;қосқан реагенттің артық мөлшері ерітіндіде қалған иондарды табуға кедергі жасамауы керек.Химиялық бөлу әдісінде негізінен тұндыру процесі, тотығу-тотықсыздану және комплекс түзу реакцияларын үйлестіру қолданады.

Сандық анализ арқылы өсімдіктер мен жануарлар ағзаларында қай зат, қандай мөлшерде кездесетінін анықтауға болады.Сандық анализдің 3 әдісі бар: химиялық, физико-химиялық, физикалық.

Анализді дұрыс жүргізген кездің өзінде де оның қателіктері болуы мүмкін.Анализ қателіктері 3 түрге бөлінеді: жүйелі қателіктер,кездейсоқ қателіктер және мүлт кету қателіктер.

Көлемдік анализдегі есептеулер.Көлемдік анализде барлық реакциялар эквиваленттер заңына бағынады,сондықтан нормальдік концентрация қолданылады.Реакцияға түсетін бір зат ерітіндісінің нормальділігі мен көлемінінің көбейтіндісі екінші зат ерітіндісінің нормальділігі мен көлемінінің көбейтіндісіне тең болады: N₁ ∙ V₁ = N₂ ∙V₂

Көлемдік анализ әдістері қолданылатын химиялық реакция түріне қарай жіктеледі: 1. Нейтралдау. 2.Тотығу-тотықсыздану (редоксиметрия). 3.Комплексонометрия. 4.Тұндыру.

Нейтралдау әдісі қышқыл мен негіз арасындағы нейтралдау реакциясына негізделген.Бұл әдіспен қышқылдар,негіздер, гидролизге ұшырайтын тұздар концентрациясын немесе мөлшерін анықтауға болады.Қышқыл мен негіз өзара әрекеттесіп, бірін-бірі толық нейтралдап болған кезеңді эквивалент нүктесі деп атайды.Эквивалент нүктесін анықтау үшін индикаторлар қолданылады. Индикаторлар деп реакция ортасына байланысты түсін өзгерте алатын заттарды айтады.

1944 ж. Шварценбах комплекс түзуші реагент ретінде аминокарбон-қышқылдарының туындыларын пайдалануды ұсынған. Оларды комплексондар деп атаған. Комплексондарды титрант ретінде пайдалану анықталатын қосылыстардың санын көбейтті және іс жүзінде кеңінен қолданылатын болды. Бұл тәсіл пайдаланылатын титранттарға байланысты комплексонометрия деп аталады.Комплексонометрия тәсілінде ең жиі пайдаланылатын титрант комплексон ІІІ, немесе трилон Б, немесе ЭДТА-этилендиаминтетра сірке қышқылының екі натрийлі тұзы. Ол көптеген металл-иондарымен тұрақтылығы жоғары комплекстер түзеді. Комплекстердің тұрақтылығы ерітіндінің рН тәуелді, соңдықтан титрлеуде бұл факторды еске алған жөн. Титрлеудің соңғы нүктесін анықтау үшін металлохромды индикаиорлар қолданылады, олар анықталатын металл-иондарымен комплексонғы қарағанда тұрақтылығы төмен комплекстер түзеді, сонымен қатар комплекстердің түсі индикатордың өз түсіне қарағанда өзгеше болуы тиісті.

Комплексонометриялық тәсіл өте сезімтал, дәл және тез орындалады, іріктеу қасиеті де жоғары, сондықтан химиялық анализде кеңінен пайдаланылады. Оны құймаларды, кендерді зерттеуге қолданады. Бір ерекше қасиеті ол ерітіндінің рН өзгерте отырып, бір ерітіндіден бірнеше катионды анықтауға мүмкіндік беретіндігі. Осы қасиетіне Са²⁺ мен Мg²⁺ олардың қоспасынан комплексонометриялық тәсілмен анықтауға негізделген.

Комплексонометриялық тәсілмен аниондарды да анықтауға болады, ол үшін оларды бір катионмен тұнбаға түсіріп алу қажет, ал катионның артық мөлшерін комплексон ерітіндісімен титрлейді.

1. 
   Комплексонометриялық титрлеу үшін қандай комплексондар қолданылады? Комплексондар деген не?
   
2. 
   ЭДТУ және ЭДТА формулаларын жазындар, олар қалай диссоциацияланады? Барлық К _дисс. көрсетіндер.
   
3. 
   Ерітіндінің рН байланысты олар қандай иондалған күйде болады?
   
4. 
   ЭДТА металдар иондарымен қандай комплекс қосылыстар береді? Комплекс қосылыстардың тұрақтылық константалары деген не?
   
5. 
   Комплекс қосылыстардың тұрақтылығына ортаның рН қалай әсер етеді?
   
6. 
   Буфер ерітінділерді не үшін қосады?
   
7. 
   Комплексонометриялық титрлеуге қандай металиндикаторлар қолданылады? Индикаторларды қалай тандайды?
   
8. 
   Титрлеу процесі индикатор болғанда қалай жүреді? Индикаторлық қатені қалай есептейді?
   
9. 
   Судың кермектігі деген не? Кермектіктің қанша түрі бар? Су кермектігінен қалай құтылуға болады?
   

1. Шоқыбаев Ж.Ә. Бейорганикалық және аналитикалық химия. Алматы, 2003 ж,-31

2. Құлажанов Қ.С. Аналитикалық химия.Алматы 2004 ж,-354 б 3. Наурызбаев М.Қ.,Филипова Л.М.,Минажева Г.С. Аналитикалық химияның метрологиялық аспектлері мен стандарттау мәселелері.Алматы.2004 ж,-169 б

Дәріс 15. Физико-химиялық әдістері.

Дәріс мазмұны:

1. Жарық сіңірудің негізгі заңдары.

2. Молекулалық-абсорбциялық спектроскопия әдістері.

3. Жарықты монохроматтау әдістері.

4. Фотометрияда концентрация анықтау әдістері.

5. Фотометриялық титрлеу.

6. Фототурбидиметрия және фотонефелометрия әдістері.

Кез-келген зат жарық сіңіреді немесе шағылыстырады. Егер зат көрінетін жарықты сіңірсе λ = 400-760 нм, ол белгілі бір түске боялады. Кембір заттар ультракүлгін жарықты сіңіреді λ = 200-400 нм, ал кейбір заттар инфрақызыл жарықты сіңіреді λ = 800-900 нм. Заттың жарықты сіңіруі оның табиғатына және концентрацияға тәуелді. Жарық сіңірудің негізгі заңдары:

J₀ – түскен жарық интенсивтілігі; J - өткен жарық интенсивтілігі; ε – сіңірудің молярлы коэффиценті – заттың табиғатына, толқын ұзындығына, температураға тәуелді, ал концентрацияға тәуелсіз; С – молярлы концентрация (моль/л); l – қабат қалыңдығы (см).

Егер l=1см болса, онда Т өткізу коэффициенті деп аталады.

Д – оптикалық тыѓыздық

Д=-lgT

Егер жарық сіңіру Бугер – Ламберт-Бер заңына бағынса, оптикалық тығыздық ерітінді концентрациясына тура пропорционал болады. Бірақ заң барлық жағдайда орындала бермейді. Заңның орындалу шарттары:

Б)Ортаның сыну көрсеткіші тұрақты болу керек.

В)Коцентрация өзгергенде заттың құрамы өзгермеуі керек.