Психология ғылым ретінде пайда болуы. Психология пәні, міндеттері, принциптері мен әдістері
жүктеу/скачать 49,95 Kb.
|
Семинар сурактары
- Бұл бет үшін навигация:
- Семинар сұрақтары.
| Семинар сұрақтары
1 Психикалық күй туралы түсінік. Психикалық жағдайлардың жіктелуі. Әр түрлі авторлар бірнеше рет «психикалық күй» ұғымына ғылыми анықтама беруге және күйлердің жіктелуін жасауға тырысты. Сонымен, Н.Д.Левитовтың пікірінше, психикалық күй - бұл белгілі бір уақыт кезеңіндегі психикалық әрекеттің біртұтас сипаттамасы, ол көрсетілетін заттарға байланысты психикалық үдерістердің өзіндік ерекшелігін және тұлғаның алдыңғы күйінің және психикалық қасиеттерінің құбылыстарын көрсетеді. Осы анықтаманың мәнін аша отырып, Левитов кез-келген психикалық күй біртұтас, синдромның бір түрі екенін айтады. Мысалы, мотивтердің күресі деп аталатын күй, әдетте ерікті процестер аясында қарастырылады, бірақ маңызды танымдық және эмоциялық элементтерді қамтиды және олардың барлығы жинақталмайды, бірақ тұтас құрылымды құрайды. Психикалық күй үшін ол біраз уақыт бойы психикалық белсенділікті сипаттауы өте маңызды болып табылады, ал сипаттамасы әрқашан өзіндік және типтік белгілерді көрсетеді. Мысалы, шаршау күйін сергектік пен жұмысқа қабілеттіліктің қарама-қарсы күйінен ажырату үшін өзіндік және типтік болып табылады. Семинар сұрақтары.1 Темперамент адамның психикалық қасиеті ретінде. Темпераменттің әр түрлі типтерінің психологиялық сипаттамасы. Темперамент жеке тұлғаға тән ең тұрақты маңызды ерекшеліктерден құралады. Ол адамның жүріс-тұрысынан, оның өзіне және қоршаған әлемге деген қатынасынан білінеді. Темперамент- бұл қарым- қатынанс жасау барысындағы сыртқы ортаға, айналадағы жағдайға деген психикалық реакцияның сипаты. Темпераменттің негізгі 4 типін бөліп қараймыз: Сангвиник- ширақ, көпшіл, сыртқы қоздырғышқа тез жауап береді. Бұл күшті тип, ол өзін-өзі жақсы ұстай алады, байсалды келеді. Холерик- ширақ, көпшіл, қызба, сыртқы қоздырғышқа жауабы әр түрлі. Шыдамсыз, ашуланшақ болып келеді. Бір нәрсені бастаса оның тоқтату қиын. Олар тік мінезді Флегматик- селқос, көп қозғалмайтын, сабырлы, ұстамды. Олар бос сөлегенді ұнатпайды, тұйық. Ұзақ және бір қалыпты жұмыс жасай алады, күтеде алады. Меланхолик- селқос, біртоға. Бұл әлсіз тип, оған өзіне-өзі сенімсіздікпен жасықтық тән. Меланхолик ренжігіш, күмәншіл болып келеді. 2 Гиппократ темпераменті туралы ілімнің мәні. Темперамет туралы алғашқы ой – пікірлер өте ертеден айтыла бастады. Ежелгі Грецияның белгілі ғалымы , дәрігер Гиппократтың еңбектерінде бұл жөнінде біраз пікірлер айтылған. Гиппократтың ойынша,әр түрлі темпераменттер адамдар мен жануарлардың денесінде төрт сұйық заттарға байланысты болмақ деген.Олар : денені жылытып тұратын – қан,салқындататын – шырын ,құрғататын – сары өт және де оған дықылдық беретін – қара өт. Осы төрт түрлі сұйықтың араласуының пропорциясын грекше «красис» деп атаған. Ал латын тілінде бұл терминді «темпераментум» деп атап кеткен. Сөйтіп, Гиппократ және оның шәкірттері адамдағы темпераменттердің әр түрлілігі организмдегі осы төрт түрлі сұйық заттың бір – бірінен аз - көптігіне байланысты деп түсінген. Мәселен, организмде қанның пропорциясы артық болса , ол сангвиник (латынша «сангиус» - қан), ал шырын басым болса флегматик (грекше «фрегма» - шырын ),ал қара өт басым болса , ол мелонхолик (грекше «мелайнехоле» - қар өт),организмде сары өт басым болса , ол холерик (грекше «холе »-өт ) темпераменті деп атаған. Гиппократ организмдегі сұйықтықтардың бірінен екіншісінің басым болуы кейбір аурулардың шығу тарихын түсіндіруге де жарайды деді .Ол мидың рөлін түсіне білді, оны бездердің бірі деп санады.Бұл – адамның жеке ерекшеліктерін жаратылыстық ғылыми зерттеудің алғашқы қадамы еді. 3 Э. Кречмердің темперамент типологиялары. 1.Лептосоматик- бойшаң, нәзік денелі, тар иықты, қол-аяғы ұзын, сидыйған. 2. Пикник- мығым, сезімшең, кіші не орта бойлы, қарны қампиған, домалақ бас. 3. Атлетик- бұлшық еттері күшті дамыған, денесі мығым, берік, ұзынша не орта бойлы, кең иықты, жамбас сүйектері тартылған. 4. Диспластик-дене бітімі қисынсыз. Бұл адамдар әрқилы мүшелік зақымдарға ұшырағандар. Жоғарыда баяндалған конституциялық типология теориясының негізін қалаған- Э. Кречмер. Бұл теория Батыс Европада кең қолдауын тапты. Ал осы теорияны арықарай жалғастырған У. Шелден болды. Сонымен, әр адамның темпераменті әртүрлі, соған байланысты адамдар да әртүрлі. 4 Темперамент мәселесін И.П.Павловтың еңбектерінде зерттеу. Ресей елінде 50 жылдардың басында адамның психофизиологиялық ерекшеліктерін диагностикалық зерттеу бағыты аса қарқындылықпен дами бастады. Темпераменттердің физиологиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан түсіндірген академик И.П.Павлов болды. И.П.Павлов негіздеген типология темперамент психологиясы саласындағы көптеген лабораториялық зерттеулерге бастама берді. И.П.Павлов ілімінің айтуынша, жүйке жүйесінің әрбір типінің үш белгісі болады. Мәселен, күшті типтердің бірі – ұстамсыз тип. Ұстамсыз тип – жұмыс істеу қабілеті күшті, қозу, тежелу процесстері бір-бірімен сәйкес келмейтін (қозуы ылғи да басым келіп отыратын) ерекше қозғалыстағы тип. Күшті типтердің екіншісі – ширақ типтер. Мұнда қозу мен тежелу процестері бір-біріне тең келіп, тез алмасып отырады. Күшті типтің үшіншісі – қозу мен тежелу бір-біріне тең, бірақ алмасуы сараң, баяу қозғалатын тип. Әлсіз типте қозу мен тежелу процестері баяу көрініп отырады. Күшті тітіркендіргіштердің әсерінен туатын шектен тыс тежелулер де әлсіз типте жиі болып отырады. Мұндайда кейде күшті типтер сыртқы дүниеден келетін түрлі әсерлерге төзімді келсе, әлсіз тип морт «сынып» кететін болады. Павлов ашқан жүйке жүйесінің негізгі типтері темпераменттердің физиологиялық негіздерін жақсы түсіндіреді. Павлов сангвиниктерді – ширақ, жүйке жүйесі күшті, қозуы мен тежелуі тең, қозғалғыш адам; холериктерді – ұстамсыз, жүйке жүйесі күшті, қозуы тежелуінен басым; флегматиктерді жүйке жүйесі күшті, қозуы мен тежелуі бір-біріне тең болғанмен, қозғалысы баяу адамдар десе; меланхоликтерді – жүйке жүйесі әлсіз типті адамдар деп сипаттады. 5 Мінез туралы түсінік. Мінездердің қалыптасу заңдылықтары. Мінез ерекшеліктері туралы түсінік, олардың жіктелуі. Мінез - адамның тұрақты психикалық ерекшеліктерінің индивидуалды қатынасы, ол берілген субъектінің белгілі бір өмір жағдайындағы мінез-құлқымен шартталған. Мінез тұлғаның әлеуметтік мінез-құлық ерекшеліктерінде, ең алдымен - мамандыққа, адамға және өзіне деген қатынасынан көрінетін психикалық іс-әрекеттің өзіндік қалыптасуы. Адамның мінезі әрқашан адамдар арасындағы қарым-қатынастан көрінеді. Адамның өз мінезін көрсету көбінесе басқа адамдарда белгілі бір әсер қалдыру, олармен қарым-қатынаста өте нақты нәтижеге жету мақсатын көздейді. Адамның барлық ерекшеліктерін сипаттамалық деп санауға болмайды, тек маңызды және тұрақты сипаттамалары бар. Мінездің әлеуметтік әсерді, көрсететін мазмұны жеке тұлғаның өмірлік бағдарын құрайды, яғни, оның материалдық және рухани қажеттіліктері, қызығушылықтары, сенімдері, мұраттары және т.б. Тұлғаның бағыттылығы адамның мақсаттарын, өмірлік жоспарын, оның өмірлік белсенділігінің дәрежесін анықтайды. Адамның мінез-құлқы ол үшін әлемде мәні бар нәрсені, оның іс-әрекетінің мотивтері тәуелді болатын нәрсені, өзіне-өзі қоятын іс-әрекеттерінің мақсаттарын болжайды. 6 Мінездің қалыптасуына әсер ететін факторлар. Мінездің өмір бойы өзгеруі. Мінездің қалыптасуындағы еңбектің рөлі. 1. Ересектердің балаға үндеуі. 2. Тәрбие процесінде қолданылатын сыйақы мен жазалау жүйесі. 3. Бұқаралық ақпарат құралдары: баспа, радио, теледидар, интернет. 4. Оның жеке өміріндегі жағдайлар 5. Айналадағы адамдардың әсері. 7 Адам қабілеттерінің жалпы сипаттамасы. Қабілеттер классификациясы. Туа біткен бейімділік және генотип. Дарындылық. Талант. Данышпандық Қабілеттер дегеніміз - белгілі бір қызмет түрлерін ойдағыдай орындаудың шарты болып табылатын адамның психикалық қасиеті. жүктеу/скачать 49,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|