Р. Т. Айтбай Еуропаның орта ғасырлық тарихы

10 
 
§1.Рим империясының соңғы дәуірі (ІІІ-ІV ғғ.) 
1.Рим империясының экономикалық дағдарысы, 
колонат, куриалдар, коллегиаттар, прекарий жүйесі. 
2. ІІІ-Үғғ. империяның қоғамдық және мемлекеттік құрылысы . 
3. Христиан шіркеуі, күпірлік қозғалыстар
. 
Рим империясының экономикалық дағдарысы
. ІV ғ. Ая-
ғында 
Рим империясы
үлкен мемлекет еді. Оның құрамында 
Еуропаның батыс бөлігі
, 
Дунайдың оңтүстік
жағалауларын-
дағы жерлер
, 
Балкан түбегі
, 
Жерорта теңізіндегі аралдар
, 
Солтүстік Африка
және 
Египет
, 
Қара теңіздің шығыс жаға-
лаулары
, 
Кіші Азия
, 
Сирия,
Палестина,
Месопотамияның 
бір 
бөлігі кірді. ІІ ғасырдың аяғынан бастап Рим империясы дағда-
рысқа ұшырай бастады. Оның басты себебі: еріксіз адамдардың 
еңбегіне негізделген өндірістің дамуы сарқылды. Құлдардың өз 
еңбегіне ынтасыздығы техниканың дамуына кедергі жасады. 
Империядағы ірі жер иеленушіліктің өсуі құлдарды бақы-
лап отыру әдістерін әлсіретіп, құлдар еңбегінің өнімділігінің 
төмендеп кетуіне соқтырды. Құлдардың санын көбейтіп отыра-
тын жаулап алушылық соғыстардың азаюы, арзан құлдардың са-
нын кемітіп жіберді. Рим мемлекетінде 
тауар айырбасы қысқа-
рып
, 
тауар-ақша қатынасы
барған сайын 
төмендеп
кетті. Қол-
өнер өнімдері сұраныста болмай, құлдырап, қалалардың маңызы 
төмендеді. Қоғамдық өмірдің ықпалы деревняға ауысып, про-
винциялар арасындағы әлсіз экономикалық байланыс азайды. 
Қоғам әлеуметтік-экономикалық дағдарыстан шығудың жолда-
рын іздестіре бастады. Сөйтіп, жер иеленудің 
колонат
, 
прека-
рийлік
түрлерін енгізді. 
Колонат
.
Қарастырылып отырған мәселеде 
колонат
ерекше орын алады. Алғашқыда колондар 
ерікті шаруалар
қата-
рынан қалыптасты. Колон-
қоныстанушы
, 
жер иеленуші
болды. 
І ғ. 
ұсақ жалға алушыларды
осылай атады. Олардың қатарына 
басқаның жерін келісім бойынша өңдейтін 
ерікті адамдар
, 
аза-
маттар 
жатты. Олар жерді пайдаланғаны үшін ақша төлесе,
ІІ ғ.оброк, өнімнің үштен бірін төледі. Кейін құлдар шаруалар 
секілді 
жерге отырғызылып, оларға жер, құрал
-саймандар берілді. 

11 
ІҮ-Ү ғғ. колондар е
ріктілерге
және 
жанамалыларға 
бө-
лінді. 
Ерікті
колондардың 
жеке басының
және 
мүліктік құқы
болды. Ал, бекітілгендер «
жердің құлы
»ретінде қаралып, олар 
пайдаланған жерлер үшін жер иесіне қарады. 
332
ж.император І 
Константин колондардың 
бір иеліктен
екінші иелікке кетуіне 
тиым салған
бұйрық шығарды, ал І Валентин 
371
колондарды 
түпкілікті 
бір иелікке бекітті.

жүктеу/скачать 2,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: