Республикалық басылым білім жолы

«БІЛІМ ЖОЛЫ НҰРЛЫ ЖОЛ» Республикалық журнал. Куәлік № KZ37VPY00015077
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАНЫ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ МАҢЫЗЫ 
КАЗБЕКОВА АНАР АЙБОЛАТОВНА 
Ақтөбе облысы, Темір ауданы, Кеңқияқ ауылы
"Зере"бөбекжай-балабақшасының тәрбиешісі
Балабақшада балалардың дамуы мен денсаулығының жай-күйіне медициналық бақылау үнемі
жүргізіледі, денсаулықты нығайту үшін алдын-алу шаралары жүргізіледі.
Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен дамытудың салауатты өмір салтын, тазалық
пен дәлдікке деген қажеттілікті, мінез-құлық мәдениеті мен тәуелсіз моториканы қалыптастыруға көп
көңіл бөледі. Балабақшадағы еңбек тәрбиесінің басты нысанасы- баланы сәбилік шағынан
қарапайым еңбек дағдыларына баулу, еңбек туралы дұрыс көзқарас қалыптастыру. Балабақшадағы
еңбек тәрбиелік- білімдік жұмыс жүйесін ұйымдастырудың амалы ретінде маңызды орын алады.
Бау- бақшада, гүлзарларда және табиғат мүйісінде үнемі жұмыс жасау өсімдіктер мен
жануарларға деген ынта- ықыласты арттырады, балалардың табиғаттағы заттарды сүюіне және оларға
ұқыпты қарауына көмектеседі, еңбексүйгіштік пен басқа да адамгершілік саналарының қалыптасуына
ықпал етеді. Істелген істің мәнін, оның мақсатын жете түсінуі үшін балалардың қандай да болмасын
бір тәсілді меңгеріп қана қоймай, оның неліктен керек екендігін де түсінгендері өте маңызды.
Баланың жеке басының еңбекке бейім болып өсуі оны еңбек тәрбиесіне баулуға тікелей байланысты.
Балабақшадағы дұрыс ойластырылған еңбектің орны ерекше, мұндай еңбек тәрбиесі барысында бала
дұрыс әрекет жасап айналадағы орта жайында алғашқы мағлұматтар алады, айналадағының бәріне
қызыға қарайды, еңбекті жақсы көруге әдеттенеді. 
Балабақшаның ересектер тобында тұрмыстық- шаруашылық еңбек пен табиғат бұрышындағы
өсімдіктер мен жануарларды күту, гүл, жеміс, көкөністерді өсіру, т.б. еңбек түрлері жатады. 
Мұндай еңбек түрлері балалардың білім- құмарлык, бақылағыштық, табиғатқа жаңашырлық,
ұйымшылдық сиякты адамгершілік қасиеттерін жетілдіреді. Табиғат аясындағы еңбек тәрбиесі
баланың айнала қоршаған орта туралы талғамын дамытып, әдемілікке әуестендіріп, адамгершілік
қасиеттерін қалыптастырады, ақыл-ойын, қиялын ұштап, ересектер еңбегін бағалауға үйретеді.
Мектеп жасына дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің басты міндеті — адамгершілік
қатынастарды тәрбиелеу. Бұл қатынастардың қалыптасуы үшін адамгершілік тәрбиесінің
компоненттерін білу қажет. Бұл ең алдымен адамгершілік сананы, адамгершілік сезімдерді,
адамгершілік мінез-құлық дағдылары мен әдеттерін қалыптастыру. 
Адамгершілік білім беру жүйесінде бұл компоненттер бірлікте әрекет етеді. 
Тұлғаның адамгершілік және әлеуметтік дамуы іс-әрекетте жүреді, оның барысында балалар
моральдық қатынастарға түседі. Қазірдің өзінде мектепке дейінгі жаста бұл қатынастар ересектердің
белгілі бір ережелері, нұсқаулары мен талаптары негізінде құрылады. Адамгершілік тәрбие процесі,
жоғарыда айтқанымыздай, баланың жеке басының әлеуметтік дамуынан тыс мүмкін емес. 
Мектеп жасына дейінгі балалардың адамгершілік тәрбиесі баланың эмоционалды саласымен,
оның 7 тәжірибесімен байланысты. Қайғы мен қуаныш, қуаныш пен ұялшақтық — мұның бәрі
мектеп жасына дейінгі балаларға тән. Сондықтан балалардың адамгершілік тәрбиесі мен әлеуметтік
дамуы әдебиеттерден, фильмдерден, қойылымдардан, қуыршақ театрын құрудан және т.б. жарқын
мысалдарды қажет ететіні табиғи құбылыс. 
Адамгершілік тәрбиесі әр түрлі ісшараларда тиімді өтеді, өйткені бұл баланың мінез-құлық
белгілері мен жеке қасиеттерін қалыптастыруда із қалдыратын іс-әрекетке қатысуы. 
Тәрбиешінің мінез — құлқы, оның балаларға деген көзқарасы, оған қойылатын талаптар
баланың жеке басын қалыптастырады және баланың жеке басының жалпы бағыты өте маңызды-ол
жасампаз, белсенді тұлға немесе тұтынушы, өзімшіл болып өсіп келе ме, өзі үшін мүмкіндігінше көп
нәрсені алуға тырысады. Әр түрлі жастағы балалардың адамгершілік тәрбиесінің мазмұнын
жоспарлай отырып, мұғалім балаларға қандай адамгершілік қасиеттерді тәрбиелейтінін, қандай
құралдар мен әдістерді қолданатынын ойлайды.
12

«БІЛІМ ЖОЛЫ НҰРЛЫ ЖОЛ» Республикалық журнал. Куәлік № KZ37VPY00015077
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Сонымен, мақсаттылықты тәрбиелеу кезінде мұғалім балаларды өз ісәрекетіне мақсат қоюға
үйретеді, содан кейін балаларға осы мақсатқа қалай жетуге болатындығын айтады, тапсырманы
орындаудың үлгісін береді, балалармен бірге мақсатқа жету жолдарын көрсетеді. Бірте-бірте балалар
ойынның мақсатын, жұмыстың мақсатын өз бетінше қоюды үйренеді. 
Мектеп жасына дейінгі балалар қарапайымдылықты тәрбиелейді, өйткені балалар көбінесе
өздері мен ата-аналары туралы мақтанғанды, қиялдағанды ұнатады. Балаға өз мүмкіндіктерін,
қызметінің нәтижелерін сыни тұрғыдан бағалауға көмектеседі, балаларды өзінің қадір-қасиетін дұрыс
бағалауға үйретеді. Позитивті моральдық қасиеттерді қалыптастыру тәрбиешілердің мақсатты дәйекті
жұмысының нәтижесі болып табылады. Бұрыннан бар жағымсыз қасиеттерді жеңу үшін көп
шыдамдылық қажет. Баланың жаман мінез-құлқының себептері әртүрлі: баланың отбасындағы
бүлінуі және, керісінше, оған назар аудармау; балаға шамадан тыс сүйіспеншілік, оның әр тілегін тез
арада орындау және баланың үнемі жазалануы, талаптардың бірлігі мен реттілігінің болмауы.
Баланың мінез-құлық нормасынан ауытқу себептерін анықтайды, онымен тәрбие жұмысының
жолдарын анықтайды, мұндай баланың барлық жағымды көріністерін мұқият қадағалайды және
мадақтау, көтермелеу, сенім жүйесін қолданады. 
Осылайша, мектеп жасына дейінгі балалардың адамгершілік тәрбиесі мен әлеуметтік дамуы
көп қырлы процесс болып табылады және тәрбиешілер мен мектепке дейінгі білім беру
мекемелерінің барлық қызметкерлерінің оны жүзеге асыруға шығармашылық көзқарасын талап етеді.
Ақыл-ой тәрбиесі-бұл ең алдымен мектеп жасына дейінгі балалардың белсенді ақыл-ой әрекетін
дамыту. Мектеп жасына дейінгі балалардың тәрбие процесінің мазмұнына ақылой тәрбиесі де кіреді.
Ақыл-ой тәрбиесі міндеттерін іске асыруға дұрыс көзқарас қалыптастыру үшін баланың ақыл-ой
дамуының заңдылықтарын терең білу қажет.
Мектеп жасына дейінгі балалардың ақыл-ой дамуының барлық анықталған заңдылықтарының
негізінде баланың жас ерекшелігінің әртүрлі кезеңдеріндегі ақыл-ой тәрбиесінің мазмұны мен
әдістері анықталады. Толыққанды ақыл-ой тәрбиесі тек педагогикалық тұрғыдан дұрыс
ұйымдастырылған іс-әрекетте жүреді. Ақыл-ой тәрбиесінің мазмұны: зияткерлік дағдыларды, қиялды,
қабылдауды, есте сақтауды, ойлауды, қызығушылықты және ақыл-ой қабілеттерін дамыту. 
Баланың ақыл-ой дамуы мен тәрбиесінің негізі сенсорлық білім болып табылады, ол ең
алдымен сезім мен қабылдауды дамытуға бағытталған. Бала әлемді сезім мен қабылдау арқылы
біледі. Сезімдер мен қабылдаудың даму деңгейі баланың танымдық іс-әрекетінің сәттілігін
анықтайды. Сенсорлық білім мазмұнына визуалды сезімдерді дамыту кіреді: балаларға түстерді
ажыратуға және атауға үйретіледі, реңктер туралы түсінік қалыптастырады, суретті қарау кезінде
кескіннің көркемдік экспрессивтілігіне қалай қол жеткізуге болатындығын көру қабілетін дамытады.
Дыбыстардың, түстердің, реңктердің, пішіндердің ұзақтығы мен күшін ажырата білу музыкалық
шығармаларды, кескіндемені жақсы түсінуге, музыканы тыңдаудан, өнер туындыларын қарастырудан
эстетикалық ләззат алуға мүмкіндік береді. 
 
Балабақшада балалар әртүрлі еңбек түрлерін орындайды: өзіне-өзі қызмет көрсету, тұрмыстық
еңбек, табиғаттағы еңбек, қол еңбегі. Өзіне-өзі қызмет көрсету еңбегінің көмегімен балалардың өз
бетінше, ұқыпты болу, жеке заттарын, ойыншықтарын ретке келтіру дағдылары мен біліктері
тәрбиеленеді. Балаларды ерте жастан бастап өзіне-өзі қызмет көрсетуге үйретеді. 
Мектепке дейінгі жаста бұл баланың эстетикалық сезімдерін дамытуға, эстетикалық бағалауды
және айналамыздағы барлық нәрсеге эстетикалық қатынасты, балалардың өмірдегі және өнердегі
әдемі туралы идеялары мен білімдерін қалыптастыруға ықпал ететін балалардың өмірі мен іс-
әрекетін ұйымдастыру. Мақсаты-табиғатта, күнделікті өмірде, өнерде сұлулықты қабылдауға,
сезінуге, бағалауға қабілетті шығармашылық тұлғаны қалыптастыру. 
Ойын барысында, сабақтарда және топ жұмысының режимдік сәттерінде балалар заттардың
орналасуын, бағытын, ұзындығын анықтауды үйренеді. Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу
мен дамытудың барлық кешенді бағдарламаларында ақыл-ой тәрбиесі мен дамуы міндетті түрде
математикалық идеялар мен ұғымдарды дамытуды қамтиды. Мұны күнделікті өмірде, серуендеу
кезінде, дидактикалық ойындарда және арнайы сабақтарда жасау ұсынылады. 
13

«БІЛІМ ЖОЛЫ НҰРЛЫ ЖОЛ» Республикалық журнал. Куәлік № KZ37VPY00015077
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

жүктеу/скачать 0,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: