Сабақтың тақырыбы : Халық ауыз әдебиеті



бет12/15
Дата13.11.2016
өлшемі2,38 Mb.
#1677
түріСабақ
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15

Кітаппен жұмыс: романдағы кейіпкерлерге мінездеме береді

Хронологиялық таблицамен жұмыс: таблицадағы елеулі жылдарды белгілейді

Білімді бекіту: «Абай жолының» бірінші баспасы қай жылы жарық көрді?

2.Романдағы Қамқа мен Қодардың іс-әрекеті тарихи шындық па?



Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: «Абай жолын» оқып келуге беремін

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9


Сабақтың тақырыбы: М.Әуезовтың драматургиясы

Сабақтың мақсаты: а) оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін артыру;

ә) Оқушылардың бойына әдептілік,инабатылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру;

б) сабақ барысында оқушыларды мәнерлеп оқуға дағдыландыру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,түсіндіру т.б.

Сабақтың көрнекілігі: бүктемелер,кітаптар т.б.

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге М.Әуезовтың «Абай жолы» романы берілген.Романның мазмұнын сұраймын..

1.Эпопеяның алғашқы нұсқасы қай жылы жарық көрді?

2.Роман-эпопея дегеніміз не?



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

М.Әуезов – қазақ әдебиетіндегі алғашқы драмалық шығарманың авторы.Драматург ретінде М.Әуезов пьесалары басқа да көркем туындылары сияқты шұрайлы шешен тілімен,бай мазмұнымен,кейіпкерлердің алуан тағдырлы,қым-қиғашты тірлік сезімдерімен ерекшеленеді.

«Еңлік-Кебек» - 1917 жылы мамыр айында,жайлауда Абайдың жары Әйгерім үйінде алғаш қойылған,қазақ елі тарихындағы бірінші пьеса.Пьеса Шыңғыстау жерінде болған оқиғаға негізделіп құрылған.Бұл жөнінде ақын, Абайдың немере інісі,Шәкәрім Құдайбердіұлының «Еңлік-Кебек»(«Жолсыз жаза,яғни кез болған іс») деген поэмасы да бар.Еңлік пен Кебек жөніндегі аңыз Шыңғыстау, Семей,Тарбағатай өңірлеріне кең тараған.Халық жыр қылып айтып,махаббат дастаны етіп сақтаған қадірлі аңыздың куәсі Еңлік-Кебек моласы қазірге дейін сақталған (Абай ауданында)

Жер дауы,жесір дауы – қазақты ежелден бір-біріне жау,дұшпан еткен бітіспес күрестері.Еңлік пен Кебек те – жауласқан екі ру – Матай мен Тобықты елінің жалған намыстарының құрбандары.

М.Әуезовтың шоқтығы биік,қымбат шығармаларының қатарында – «Қарагөз» пьесасы бар.Алғаш рет 1926 жылы Семейде басылған.Кейінен 1960 жылы Алматыда «Қараш-Қараш» деп аталатын жинаққа кіргізілген.Пьесаның тақырыбы – махаббат,сүйіспеншілік.Көркем бейнелердің шебер жасалғандығымен,лирикалық тебіренісінің күштілігімен де пьеса нағыз суреткер қолтаңбасын танытады.

М.Әуезовтың «Бәйбіше-тоқал» пьесасы 1918 жылы жазылып,1923 жылы басылған.

Пьесаның оқиғасы Есендік байдың бәйбішесінің балалары мен тоқалы Қайшаның жауласуы,мал үшін,байлық үшін таласуын баяндайды.Күндестің баласы деп бәйбішеден туған Дәмешті сүймеген басы таз,теңі де емес Аманбай деген бауырына алдап,арбап,қорқытып қосқысы келген тоқалдың ойы жүзеге аспай қалады.

Драматургия саласындағы «Октябрь үшін» деп аталатын шығармасы Жетісудағы социалистік революцияның тарихынан хабар береді.1933 жылы «Қазақстан» баспасынан жарық көрген,пьеса еш жерде қойылмаған.Саясат ықпалымен жазылған.

1916 жылдың оқиғасын суреттейтін қаламгер туындыларының бірі – «Түнгі сарын» пьесасы.

«Айман-Шолпан»(1934 жылы және1956 жылы өзгеріп қайта басылған) – осы аттас лиро-эпостық жырдың оқиғасын сақтап жазылған.М.Әуезовтың «Тас-түлек», «Шекарада». «Алма бағында» деп аталатын пьесалары – жаңа социалистік қоғамның қажетін өтеу мақсатында,заман ағымымен жарық көрген шығармалар.Сондай-ақ Ұлы Отан соғысы жылдарындағы, «Сын сағатта», «Намыс гвардиясы»(Ә.Әбішевпен бірге жазылған), «Қынаптан қылыш»(Ғ.Мүсіреповпен бірге) пьесалары елді қорғау,Отанды,жерді сүю идеяларын көтеріп,халықтың рухын көтерді



Пьесалары: «Еңлік-Кебек», «Қарагөз», «Тас түлек», «Шекарада», «Алма бағында» т.б.

Кітаппен жұмыс: М.Әуезовтың пьесаларын рөлге бөліп оқиды

Білімді бекіту: 1.М.Әуезовтың тұңғыш мақаласы не жөніндегі мәселені көтерді? 2.М.Әуезовтың 20-жылдарда жазылған әңгімелер топтамасы қандай идеяны,тақырыпты қозғайды? Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма:М.Әуезовтың драматургиясын оқып келуге беремін
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9
Сабақтың тақырыбы: Ғабит Мүсірепов

Сабақтың мақсаты: а) Жазушының өмірінен мәлімет бере отырып,оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

ә) Оқушылардың бойына әдептілік,инабатылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру;

б) сабақ барысында оқушыларды мәнерлеп оқуға дағдыландыру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,түсіндіру т.б.

Сабақтың көрнекілігі: бүктемелер,кітаптар т.б.

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ғабит Мүсірепов 1902 жылы,қазіргі Солтүстік қазақстан облысы,Жамбыл ауданында туған.Ауыл молдасынан хат танып,1917 жылы Қостанай уезінің Обаған болысында 2 класты орыс мектебіне түседі,белгілі ақын,талай жақсы жайсаңдарды оқытқан Бекет Өтетілеуовтен оқиды. Пресногорьковтегі жоғары бастауыш училищені бітіріп,жеті жылдық білім алады.

1923 жылы Орынбор қаласындағы жұмысшы факультетін бітірген соң,бір жыл Омбы қаласындағы ауыл шаруашылық академиясында оқыған.1928-1938 жылдары түрлі жауапты орындарда,баспасөзде қызмет атқарады.1938-1955 жылдарда таза әдеби жұмыспен айналысады.1956-1966 жылдары «Ара-Шмель» журналының бас редакторы,Қазақстан жазушылар одағының бірінші хатшысы болған.
Хронологиялық таблицамен жұмыс: таблицадағы елеулі жылдарды белгілейді
Әңгімелері: «Қос шалқар»1928, «талпақ танау»(1933), «Шұғыла» (1933), т.б.
Повестері: «Тулаған толқында», «Көк үйдегі көршілер», «Өмір ертегісі», «Алғашқы адымдар»,

«Тұтқын қыз», «Жайлау жолында», «Туннель»


Романдары: «Қазақ солдаты», «Оянған өлке», «Жат қолында», «Ұлпан»
Пьесалары: «Қозы Көрпеш-Баян сұлу», «Ақан сері-Ақтоқты», «Қыз жібек», «Амангелді».

Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: Үйге Ғ.Мүсіреповтың өмірбаянын оқып келуге беремін

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9



Сабақтың тақырыбы: Ғабит Мүсіреповтің әңгімелері

Сабақтың мақсаты: а) Жазушының өмірінен мәлімет бере отырып,оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

ә) Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру;

б) сабақ барысында оқушыларды мәнерлеп оқуға дағдыландыру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,түсіндіру, топтастыру т.б.

Сабақтың көрнекілігі: бүктемелер,кітаптар т.б.

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген Ғабит Мүсіреповтың өмірбаянын сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

1.Ғабит Мүсіреповтың қазақ әдебиетінде сіңірген еңбегі туралы айт.

2.Ғабит Мүсірепов әдебиеттегі сөз құдіретін түсінген қазақ сөзін қадірлеп өткен қаламгер екені белгілі,бұған өзің қандай мысал келтіресің?



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ғ.Мүсіреповтің алғашқы әңгімесі – 1928 жылы жазылған «Қос Шалқар».туған өлкесіне ержеткенде оралған кейіпкердің өткенді бүгінгімен салыстыра еске алғаны айтылады.Бүгінгі қос Шалқар кешегі сәби көңілін құлазытқан жер емес екенін түсінгені айтылған.Жазушы әңгіме кейіпкерінің екі Қос Шалқардағы екі түрлі өмірді көргенін,екеуі екі түрлі сезім екенін суреттеген.

Жазушының «Талпақ танау» (1933) әңгімесі қазақ аулына шошқаның алғаш келуін суреттейді.Шошқаны «малдан гөрі итке ұқсайды», «бауыры толған қаз-қатар емшек» деген ауыл адамдарының сөзін келтіруден-ақ қазаққа жат малдың қадірлі санайтын қоймен(«қойға теңемеші кәпірді») қатар бағуды күштеп кіргізіп отырған саясатты астарлы жеткізеді.

Халыққа теңдік,жақсылық береміз деген социализм сұмдығы, «Шұғыла»(1933) әңгімесінде де ашылады. «Асыра сілтеу болмасын,аша тұяқ қалмасын» деген үкімет саясаты қазақтың күнкөрісі малынан тігерге тұяқ қалдырмай түгел алып қояды.Халық аштыққа,жаппай қырылуға ұшырайды.Осы жайды жазушы ашық жазбағанымен,аштықтың себебін,кінәлі басшылықты астармен бейнелейді.Елді тентіретіп,алдының аштықтан өлуіне себепкер болғандардың бірі – Дәулетбек піркәншік пен оның әйелінің топастығын,сұрқиялылығын суреттейді.Алғашқы жоғарыда аталған шығармаларында 20-30 жылдардағы халық өмірінің шынайы шындығын берген түбегейлі тартысты ойнақы әзілмен,жарасымды қалжыңмен,ұлттық нақышпен дәл суреттеуін шеберлік үлгісі деуге болады.

Жазушының аналар бейнесін ашқан әңгімелерінің өзі бір роман жүгін көтереді. «Ер ана», «Ақлима», «Ананың арашасы», «Ашынған ана» әңгімелерінде әйел-ананың өр,ер,тәкаппар,еңбекқор,рухы күшті бейнелері жасалды.Ана деген сөзбен адамгершілік асыл қасиеті ашады.Нағима,Наталья,Ақлима,Қанапия аналардың ерлігін жаза отырып,халық ерлігінің төркініне бойлатады.

Жазушы «Этнографиялық әңгімесінде» қазақ қоғамындағы өз ортасы қажетсіз дәтүрді ұстанған ауыл тағдырын жазады.Жаңаны қабылдағысы келмеген,ата салтты ұстанамыз деген төре ауылының аянышты тағдыры,болашағы күліп отырып жылатады.

Қазақтың белгілі жазушысы,әңгіме шебері Б.Майлин өмірінен жазылған «Біздің Биаға» туындысының да берері көп,тағлымы мол,көркем. Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Үйге Ғ.Мүсіреповтың әңгімелерін оқып келуге беремін

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9



Сабақтың тақырыбы: Ғабит Мүсіреповтің романдары

Сабақтың мақсаты: а) Жазушының өмірінен мәлімет бере отырып,оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу,

ә) Оқушылардың оқулықпен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру, логикалық ойын дамыту,оқу материалына сын көзімен қарап,жлдастық көмекке қашанда әзір болу қасиетіне ұлттық дәстүрді қастерлеуге үйрету;



Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,түсіндіру т.б.

Сабақтың көрнекілігі: бүктемелер,кітаптар т.б.

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген Ғабит Мүсіреповтың әңгімелерін сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

1.Ғабит Мүсіреповтың қандай шығармаларын білесіңдер?

2.Ғабит Мүсірепов «ана» тақырыбына байланысты қандай шығармалар жазды?



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Жазушының «Қазақ солдаты» романы(1950) Кеңестер Одағының Батыры Қайырғали Смағұловтың өмірінен алынғанБас кейіпкері – Қайрош Сарталиевтің балалық шағынан,ауылдан қалаға қашып келген оқиғадан басталып,азамат болып қалыптасуына дейінгі аралықты қамтиды.

«Оянған өлке» 1953 жылы жазылған.қазақ даласындағы капиталистік қатынастардың кіріге бастауы,өнеркәсіп,өндіріс орындарының бой көтеруі,жұмысшы табының қалыптасуы т.б. тарихи,саяси-әлеуметтік оқиғлар кеңінен суреттелген. «Жат қолында»(1984) романын «Оянған өлкенің» жалғасы деуге де болады.Жазушы ХІХ ғасырдың бас кезіндегі Орталық Қазақстандағы қоғамдық-әлеуметтік өмірді жазады.Романның бас кейіпкері – күрескер Кенжеғара Берікқарин. «Оянған өлкедегі» Игілік байдың ұлы,бірақ сол кезеңге лайықтала сомдалған жаңа бейне.

Ғ.Мүсіреповтың әйел-ана бейнесін жасаған бірнеше әңгімелері бар екенін жоғарыда айтып өттік Сол топты толтыратын туындысы - «Ұлпан» романы.Ұлпан – рухы күшті,мінезі кесек,жарқын тұлға.қазақ әйелінің асыл қасиеттерімен бірге ерге лайық мінезді бойына тұтқан Ұлпан ел-жұртының қамқоры,тағдыры қатпар-қатпарлы,мыңғырған мал,самсаған байлық иесі болғанымен ел ішінің қатал заңдары Ұлпанға қиындығы мен қасіретін де аз тартқызбайды.Соны жеңе білген,рухын түсірмеген,парасат,тазалығымен өмір кешкен Ұлпан өмірін үлгі етеді.


Романдары: «Оянған өлке», «Жат қолында», «Ұлпан»

Топпен жұмыс: романдағы басты кейіпкерлерге мінездеме беру

Семантикалық картамен жұмыс:

1902 жылы дүниеге келді

1917 жылы оқуға түседі

1923 жылы Омбы қаласында оқиды

1928-1938 жылдары жауапты орындарда қызмет атқарады.

1938-1955 жылдары әдеби жұмыспен айналысады.

1956-1966 жылдары «Ара-Шмель» журналының бас редакторы болып қызмет атқарады.
Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Үйге Ғ.Мүсіреповтің «Ұлпан» романын оқып келу.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9


Сабақтың тақырыбы: Қыз Жібек

Сабақтың мақсаты:

а) лиро-эпостық жырлар туралы түсінігін кеңейту,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау;

ә) білімдік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

б) еңбексүйгіштікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу;



Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,баяндау т.б

Сабақтың көрнекілігі: кітаптар, дидактикалық материалдар т.б

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

"Қыз Жібек" жыры— идеялық мазмұны, көркемдік сөз сапасы, сюжеті, композициясы, көркемдік айшықтары жағынан лиро-эпостық дастандардың ішіндегі үздік туындылардың бірі.

Жырға өзек болған оқиға Төлеген мен Қыз Жібектің арасындагы шынайы махаббат. Олардың бірімен-бірі табысқан шуақты сәттері де, қайғылы-қасіретті күн

кешкен трагедиялық кездері де барынша шынайылықпен өрнектелген.

Дастандағы бейнелі сөз кестелерін жыршы өзінің нысаналы ойына орай толғап, екшеп ала білген. Мысалы, қазак аулының көшпелі тіршілігінің сән-салтанаты, Төлегеннің өлім алдындагы әуедегі алты казбен қоштасқан сәті, Жібектің асыл жары Төлеген қазасына егілген жан азасы ғажап сөз кестелерімен өрілген.

Дастанның басты кейіпкерлері — Төлеген мен Қыз Жібек.



Кітаппен жұмыс: Кітаптан Қыз Жібек жырын оқу,ойларын жеткізу.

Шығармашылық жұмыс: Төлеген мен Жібектің кескін-келбетін ,

адамгершілік,арлылық,жан сүйсіндірер қылық мінездерін екі ғашықтың шынайы махаббатын жырдағы нақтылы оқиғаға сүйене отырып айтып беріңдер.



Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

  1. Лиро-эпостық жырының батырлар жырынан қандай айырмашылығы бар?

  2. Ғашықтық жырлардағы қайсысының киносын көргенсіңдер?

  3. Жібектің Сансызбайға қосылуына қалай қарайсыңдар?

  4. Төлеген алыс та азабы мол жолға неліктен бел байлады, оған не себеп болды,оны нендей арман жетеледі?

Білімді бағалау:

Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.



Үйге тапсырма: «Қыз Жібек» жырын оқып келуге беремін.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9


Сабақтың тақырыбы: Шешендік сөздердің түрлері

Сабақтың мақсаты:

а) оқушыларға шешендік сөздердің түрлері туралы түсіндіре отырып, тіл байлығын жетілдіру;

ә) Сезімтал,шешен болуға ұмтылдыру;

б) мақал –мәтелдер үйрету арқылы халқымыздың әдеби бай мұраларын,шешендік өнерін, дәстүрін қадірлеуге тәрбиелеу;



Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б

Сабақтың көрнекілігі: сызбалары,кестелері, дидактикалық материалдар т.б

Пәнаралық байланыс: тарих,география

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген шешендік сөздер туралы сұраймын оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Шешендік сөздер мазмұнына қарай шешендік арнау, шешендік толғау, шешендік дау болып үшке бөлінеді.

Шешендік арнау. Өмірде сан алуан оқиғаларға сай әр түрлі мазмұнда айтылған. Қуанышқа үлкендер бата беріп, игі тілек айтып, қайғыда басалқалы ақыл айтылып, көңіл білдірулер тілекпен жалғасып отырған. Халқымыз "Жақсы сөз - жырым ырыс" деп жылы лебізге үміт артып келген. Үлкен кісілерден бата сұрап, сол баталардың құдірет-күшіне сенетін болған. "Жаңбырмен жер көгерер, батамен ер көгерер" деген мақал осындай сенімнен туған болса керек.

Шешендік толғау. Айтушының табиғат құбылыстары мен әлеуметтік өзгерістерге өзіндік көзқарасын көрсетеді. Көп жасаған ақылгөй, дана қариялар көрген-білгендерін қорытып, келер ұрпаққа айтар аманат-ақылын, өсиетін шешендік толғау түрінде білдіреді.

Шешендік толғаулардың көпшілігі өзінің тәрбиелік, дидактикалық мазмұнына сәйкес табиғат құбылыстары мен адам өмірін қатар алып салыстыру, шешендестіру тұрғысында келеді.

Шешендік дауға жер дауы, жесір дауы, құн дауы, ар-намысқа байланысты тапқыр сөздер жатқызылады. Ол кісілер арасындағы мал-мүлік үшін болатын дау талаптан бастап, екі ел арасындағы дипломатиялық-мәмілегерлік сөздерге дейін қамтиды.


Кітаппен жұмыс: Шешендік сөздерді оқу,ойларын жеткізу.
Шығармашылық жұмыс: Кез келген шешендік сөздерден сахналық көрініс көрсетеді.
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Шешендік сөздерді оқып келуге беремін.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9



Сабақтың тақырыбы: Төле би

(1663-1756)

Сабақтың мақсаты:

а) оқушыларға шешендік сөздердің түрлері туралы түсіндіре отырып, тіл байлығын жетілдіру;

ә) Сезімтал,шешен болуға ұмтылдыру;

б) мақал –мәтелдер үйрету арқылы халқымыздың әдеби бай мұраларын,шешендік өнерін, дәстүрін қадірлеуге тәрбиелеу;



Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б

Сабақтың көрнекілігі: сызбалары,кестелері, дидактикалық материалдар т.б

Пәнаралық байланыс: тарих,география

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген шешендік сөздер туралы сұраймын оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Төле би Әлібекұлы XVII—XVIII ғасырларда өмір сүрген. 1663 жылы қазіргі Жамбыл облысына қарайтын Шу өзенінің бойында Әулиеата маңындағы Жайсаң жайлау деген жерде дүниеге келген. Төле жастай араб, парсы тілдерін жақсы білген. Шығыстың аңыз-әңгімелері, қисса-дастандарымен таныс болған. Әке тәрбиесінің арқасында билікке ерте араласып, сенімнен шыға білген. Алғыр-тапқырлығымен, әділдігімен көрініп, жастайынан ел ішіндегі жер дауы, жесір дауына араласып, кесіп шешім айтып отырған.

Шешендік дәстүрінде жаңа талап жас баланың аты әйгілі билерден барып бата алатыны болады. Сол жүйемен Төле би атақты Әнет Бабаға барып сәлем беріпті. Жүзге келген қарт би ел бірлігі, ынтымақ жайында сөз айтып отырса керек. Сонда жас Төле: "Қалай еткенде бірлік болады, оның мәні қандай болмақ?" - деп сұрапты. Бұған би бір топ буылған шыбықты ұсынып, осыны сындырып көрші десе керек. Жас Төле оны олай бір, бұлай бір иіп сындыра алмапты. Мұны көрген қарт би: "Енді сол шыбықты біртіндеп сындыршы", — десе, ол бұл жеке шыбықтарды оп-оңай быртылдатып сындырып беріпті. Әнет Баба жас баладан: "Бұдан не түсіндің?", — деп сұрағанда, Төле: "Мұның мәнісі, ынтымағы, бірлігі бар елді жау да, дау да ала алмайды. Онсыз тірлік жоқ!", - депті. Сонда Әнет Баба: "Дәл таптың, балам! Ел билеу үшін, ең алдымен, ауызбірлік, ынтымақ қажет! Бақ қайда барасың — ынтымаққа барамын дегеннің мәнісі осы — депті.

Топтастыру стратегиясы:

Елші,мәмлегер заңгер психолог

ақын шешен

саясаткер,қоғам қайраткері тәрбиеші ойшыл,ғалым
Кітаппен жұмыс: Төле бидің шешендік сөздерін оқу,ойларын жеткізу.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Төлебидің шешендік сөздерін,толғауларын оқып келуге беремін.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9



Сабақтың тақырыбы : ҚАЗ ДАУЫСТЫ ҚАЗЫБЕК

(1667-1764)

Сабақтың мақсаты:

а) оқушыларға шешендік сөздердің түрлері туралы түсіндіре отырып, тіл байлығын жетілдіру;

ә) Сезімтал,шешен болуға ұмтылдыру;

б) мақал –мәтелдер үйрету арқылы халқымыздың әдеби бай мұраларын,шешендік өнерін, дәстүрін қадірлеуге тәрбиелеу;



Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б

Сабақтың көрнекілігі: сызбалары,кестелері, дидактикалық материалдар т.б

Пәнаралық байланыс: тарих,география

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген шешендік сөздер туралы сұраймын оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Халқымыздың айтулы кемеңгер билерінің бірі - Қаз дауысты Қазыбек шешендігімен дараланып көзге түскен тарихи тұлға. Оның аты әйгілі Абылай хан, Бұқар жырау, Төле би, Әйтеке билермен қатар аталады. Қазыбектің шын мәніндегі шешендігі мен жер жарған даңқы кешегі "Ақ табан шұбырынды, Алқакөл сұлама" атанған Жоңғар басқыншылығыша қарсы күрес жылдары бүкіл қазақ даласына жайылады. Ол халқымыздың басына ауыр күн туып, не ел болу, не құрып кету қаупі төнген қиын сәтте суырылған шешендігімен, алғыр да білгір көсемдігімен ел намысын қорғап қалады.

Қазыбек есімі екі елдің арасын бітістіруші батыл елші, парасатты мәмілегер ретінде мәлім.

Ұзақ сөзбен емес, ұрымтал оймен, ұшқыр қиялымен саралай отырып, дәлелді жеткізген сөздері шешеннің еш нәрседен қайтпайтын қайсар әрі шешен, әрі батыр екенінің делелі. Қалмақ ханына: "Егер бітімге келмесең тұрысатын жеріңді айт - дей келе, — атадан ұл туса, құл боламын деп тумайды, анадан қыз туса, күң боламын деп тумайды. Ұл мен қызды қаматып отыра алмайтын елміз. Сен — қалмақ, біз — қазақ, қарпысқалы келгенбіз. Қазақ, қалмақ баласы, табысқалы келгенбіз. Табысуға көнбесең, шабысқалы келгенбіз. Сен - қабылан болсаң, мен - арыстан, алысқалы келгенбіз"... , - деп өз ойын ашық білдіреді. Мұнда сөз бен сөз тіркестерін әлсін-әлсін қайталап, бір ұғымның төңірегінде бірнеше мәндес, мағыналас сөздерді шегелеп, , нығыздай (қазбалай) сөйлеп жалынды сөздерді бұршақтай жаудыртты. Мірдің оғындай екпінді сөздерімен Жоңғар ханның тіл-аузын аштырмай "айтқан сөзі — құрған қақпандай" болғанын анық байқаймыз. Биді халық "қазып айтқан Қазыбек" деп қастерлеген.





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет