Сабақтың тақырыбы : Халық ауыз әдебиеті



бет14/15
Дата13.11.2016
өлшемі2,38 Mb.
#1677
түріСабақ
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15

Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

Пәнаралық байланыс : тарих

Сабақтың барысы : а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Доспамбет өз заманында жақсы тәрбие алған, парасатты білгір адам болған.

"Азаулының Стамбулдан несі кем" деген жолдарына қарағанда Доспамбеттің көргені, білгені көп, білімді адам екенін аңғарамыз.

Өз толғауларында ақын өзін "Ер Доспамбет" деп әр тұста таныстырып отырады. Демек, ол "астына қарт күреңді мініп", "болат қылыш асынып" жаумен талай шайқасқан батыр жігіт болған. Ол "күңіреніп күн түбіне жортқан", "садақ толған сайгез оқ өткеріп", "арғымақтың талдай мойнын талдырып" көп жорықтарға бастаған. Сол жорық-шайқастарда батыр басына талай қауіп-қатер төнген. Оқ тиіп өлім аузынан қайтқан. Ол жайында ақын:

Айдаметке оқ тиді,

Отыз екі омыртқаның буынынан.

Зырлап аққан қара қан,

Тыйылмайды жонның уақ тамырынан...

Жара бір қатты, жан тәтті,

Жара аузына қан қатты...

Жағдайсыз жаман қалып барамын,

Жанымда бір туғанның жоғынан, —

деп, сол бір қатерлі шақты бейнелеген.

Доспамбет "Айналайын ақ Жайық" деп, туған Жайығын, бетегелі Сарыарқасын, елін, жерін шексіз сүйген:

Екі арыстан жау шапса,

Оқ қылқандай шаншылса...

Бетегелі Сарыарқаның бойында,

Соғысып өлген өкінбес! —

деген жолдардан жыраудың еліне, жеріне перзенттік ыстық сезімін тану қиын емес. Ақын "Еділдің бойын ең жайлап, шалғынға бие біз байлап, орындықтай қара сабадан бозбаламен күліп-ойнап қымыз ішер күн қайда?" - деп, сол еліне тыныштық, бейбіт күн іздер шақты армандайды.

Кітаппен жұмыс: Кітаптан «Айналайын, ақ Жайық» өлеңін мәнерлеп, нақышына келтіре оқиды.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Доспамбет жыраудың шығармаларын оқып келуге беремін.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9



Сабақтың тақырыбы : Жиембет жырау

Сабақтың мақсаты : а) Жиембет жыраудың еңбектеріне тоқтала отырып, шығармаларының идеялық мазмұнынын талдау,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау,қорытынды жасау;

ә) білімділік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

б) еңбексүйгіштікке,мамандық таңдай білуге,адамгершілікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

Пәнаралық байланыс : тарих

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Жиембет жырау әрі әскербасы, әрі әйгілі ақын болған. Қазақ жерін жаудан қорғауда талай ерлік көрсеткен. Ақын поэзиясынан оның ерлік, өрлік мінезі, ерен батырлығы айқын көрінеді. Жырау өлеңдеріндегі:

Менімен, ханым, ойнаспа,

Менің ерлігімді сұрасаң.

Жолбарыс пенен аюдай,

Өрлігімді сұрасаң,

Жылқыдағы асау тайындай

Беріктігімді сұрасаң

Қарағай мен қайыңдай...—

деген жолдар соған кепіл.

Жиембет алған бетінен қайтпайтын өжет, қайсар жан болған. Хан-әкімдерге бас имеген. Айтарын батыл айтқан, бас кетер деп тіл тартпаған, бүлікшіл, қанішер ханның теріс, жауыздық мінезін әшкерелеген, қаһарынан қорықпаған.

Әмірің қатты Есім хан, Қанын ішіп қаңбаққа,

Бүлік салып бұйырдың. Жанын отқа салмаққа...

Басын бер деп батырдың Хан ие ісің жол емес, —

деп, қалың еліне арқа сүйеген батыр ханға өктем сөйлейді. Жырау бейбіт күнде батырсынған ханның "қалмақтың Бәрі ханы келгенде, соқыр бурыл байталға жайдақ мінгенсің", "тас қалаға жан сақтап"деп бас сауғалаған жүрексіз, қорқақ мінезін әшкерелейді. Сол опасыз хан қылығына зығырданы қайнай, ызалы үн көтереді. "Арқаға қарай көшермін, алашыма ұран десермін, ат құйрығын кесермін" деп қайсар мінезінен батыр еш қайтпайды.

Кітаппен жұмыс: Кітаптан « Қол-аяғым бұғауда » өлеңін мәнерлеп, нақышына келтіре оқиды.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау:

Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.



Үйге тапсырма: Жиембет жыраудың шығармаларын оқып келуге беремін.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9

Сабақтың тақырыбы : Шалкиіз жырау

Сабақтың мақсаты : а) Шалкиіз жыраудың еңбектеріне тоқтала отырып, шығармаларының идеялық мазмұнынын талдау,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау,қорытынды жасау;

ә) білімділік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

б) еңбексүйгіштікке,мамандық таңдай білуге,адамгершілікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

Пәнаралық байланыс : тарих

Сабақтың барысы : а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Шалкиіз поэзиясының жыраулар поэзиясыңдағы орны ерекше. Ол әйгілі ақын болған. Өз жырларында өмірге терең көз жіберген, аталы ғибратнамалық сөз қалдырған. Шалкиіз талай жорықтарға қатынасқан. Оның жырларынан ерлік сарыны айқын сезіледі. Ол "дулығамның төбесі туған айдай болмаса, батыршылық сүрмен-ді", "дулығалы бас кескен, ерлердің алдаспаннан игі қолы болар ма!" деп, батырлықты жоғары бағалаған. Елін жауынан, дұшпанынан тек "жалаңаш барып жауға тиер" ер ғана қорғай алады деген түйін жасайды. "Батыр жігіт қол бастар" деп, ерлікті, батырлықты жырына ту еткен.

Жырау жырларында адамгершілік жайында толғаныстар мол. Ол адамды жақсылыққа сүйсіндіріп, жамандықтан бездірген. Ақын жақсы деген не, жаман деген не, ізгілік, парасаттылық неде, адамгершілік қасиет адамның қандай әрекет, қылық-мінезінен көрінеді, міне, осы тақырыпта жыр толғаған, ұрпағына өсиет қалдырған. Ақын жырындағы сол тақырыптарға байланысты жолдар парасаттылық ой тереңдігімен ерекшеленеді. Онда ақын жастарды адал достыққа, қалтқысыз жолдастыққа үндеген. Осы бір пікірлер — оның жырының өзегі.

Ақын өз ойын жақсы мен жамаңды, жарық пен күңгіртті салыстыра өрнектейді.

Бір жақсымен дос болсаң,

Азбас-тозбас мүлкі етер.

Бір жаманмен дос болсаң,

Күндердің күні болғанда

Бар ғаламға күлкі етер, —

Кітаппен жұмыс: Кітаптан « Жауынды күні көп жүрме » өлеңін мәнерлеп, нақышына келтіре оқиды.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Шалкиіз жыраудың шығармаларын оқып келуге беремін.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9



Сабақтың тақырыбы : Ақтамберді жырау

Сабақтың мақсаты : а) Ақтамберді жыраудың еңбектеріне тоқтала отырып, шығармаларының идеялық мазмұнынын талдау,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау,қорытынды жасау;

ә) білімділік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

б) еңбексүйгіштікке,мамандық таңдай білуге,адамгершілікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

Пәнаралық байланыс : тарих

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Ақтамберді жырау басынан талай қилы-қилы кезеңдерді кешіреді. Қолына желекті найза ұстап жаулармен шайқастарға, қатынасады, ерлік көрсетеді. Сол шайқастардың біріңде жау қолында қалып, өлім аузынан қайтады. Ойраттармен арадағы соғыста өзінің асқан ерлігімен де, жалынды жырымен де көзге түседі, қазақ жерін жаудан аман алып қалуда ерен қызмет көрсетеді. Ақтамберді өз басынан кешірген сол қиын сәттерді жыр-толғауларында өрнектеген.

Жапанға біткен терекпін,

Еңсемнен жел соқса да теңселмен,

Қарағайға қарсы біткен бұтақпын,

Балталасаң да айырылман,

Сыртым — құрыш, жүзім — болат

Тасқа да салсаң, майырылман! —

деген жолдардан оның ерлік, батырлық қасиетін әрі қайсар мінезін қапысыз танимыз. Ақын өзінің бар өмірін елі, халқына, оның елдігін, бүтіндігін сақтап қалу жолына арнаған. Жыраудың "ел-жұртты қорғайлап, өлімге жүрміз бас байлап" деген жолдарынан мұны айқын аңғарамыз.

Ақтамберді өз толғауларыңда ерлікті, батырлықты жырлаған. Өйткені, елдің ерлігін сақтар, оны сыртқы жаудан қорғар - батыр ұлы. Ақынның әйгілі Бөгембай батырға жыр арнауы да осыған байланысты. Ол жігіттің жігіттігі де қанды шайқаста сыналады деп біледі.



Кітаппен жұмыс: Кітаптан « Ағайының көп болса » өлеңін мәнерлеп, нақышына келтіре оқиды.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Ақтамберді жыраудың шығармаларын оқып келуге беремін.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9



Сабақтың тақырыбы : Үмбетей жырау

Сабақтың мақсаты : а) Үмбетей жыраудың еңбектеріне тоқтала отырып, шығармаларының идеялық мазмұнынын талдау,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау,қорытынды жасау;

ә) білімділік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

б) еңбексүйгіштікке,мамандық таңдай білуге,адамгершілікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

Пәнаралық байланыс : тарих

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Үмбетей жырау -дидактикалық поэзияның әйгілі шеберлерінің бірі. Ол жастайынан сөз өнеріне ден қойған. Оның осы жолдағы алғашқы ұстазы — өз әкесі. Ол халықтың ауыз әдебиетін, ән өнерін жақсы білген, ел тарихына өте қанық адам болған. Сонан соң халық шежірелерінен, шешендік сөздерінен, халық дастандарынан көп тағылым алған.

Үмбетей жырау елінің қорғаны болған батырларды жырына арқау еткен. "Бөгембай өліміне", "Бөгембай өлімін Абылай ханға естірту" атты толғауларында ол" Бөгембай бастаған халық батырларын дәріптеген. "Қапшаған қандай ұрыстан" қайратты ерлерді ұрпағына өнеге еткен. Жырау Бөгембай батырдың ерлік бейнесін тамаша өрнектейді. Оны асқар Алатауға теңейді, тегеурінді бүркітке балайды, "Болмашыдай анадан болат тудың, Бөгембай" деп қастерлейді. Атамекенін жаудан қорғап қалған, халқымыздың ұлан-байтақ жерін— Баянауыл, Қызыл тау, Абыралы, Шыңғыстау — бүкіл Сарыарқа атырауын қалмақтардан аман алып қалған Бөгембай батырдың ерлігін сүйсіне жырлайды. Үмбетей:

Қалмақты қуып қашырдың, Ақшәуілге қос тігіп,

Қара Ертістен өткізіп. Ауыр қол жидырып алдырдың,

Алтай тауға асырдың! Қалмаққа ойран салдырдың,

—деп, халқына Бөгембайдың елі үшін жасаған ерлігін атап көрсетеді. Жырау тек Бөгембайды ғана емес, Абылай тұсындағы қолбасы батырлардың — Қаракерей Қабанбайдың, Қаз дауысты Қазыбектің, Керейде батыр Жәнібектің, Сары, Баян мен Сағымбайдың ерліктерін де өлең жолдарына қосқан.

Үмбетей жырау "Бәкеге", "Жауқашарға" өлеңдерінде жаман қылықтан сақтандырған, жақсы қылыққа адамгершілікке, адалдыққа үндеген.


Кітаппен жұмыс: Кітаптан « Жауқашарға », «Бәке» өлеңін мәнерлеп, нақышына келтіре оқиды.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: Үмбетей жыраудың шығармаларын оқып келуге беремін.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9


Сабақтың тақырыбы : БҰҚАР ЖЫРАУ ҚАЛҚАМАНҰЛЫ

Сабақтың мақсаты : а) Бұқар жыраудың еңбектеріне тоқтала отырып, шығармаларының идеялық мазмұнынын талдау,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау,қорытынды жасау;

ә) білімділік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

б) еңбексүйгіштікке,мамандық таңдай білуге,адамгершілікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық іздену

Сабақтың көрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

Пәнаралық байланыс : тарих

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Бұқардың өз әкесі — Арғын руынан шыққан Қалқаман батыр. Бұқар жырау Баянауылда туып, Далба тауында дүние салған. Оның ұрпақтары да Баянауыл маңыңда.

Бұқар — XVIII ғ.екінші жартысында хандық құрған Абылайдың тұстасы, Абылайдан жасы үлкен. Ол Абылайды: "Абылайшам", "Абылайша", - деп сөйлейді екен. Бұқар өзінің "Ей Абылай" деген өлеңінде:

Ей, Абылай, Абылай! Түркістанда жүр едің.

Сені мен көргенде, Әбілмәмбет патшаға,

Тұрымтайдай ұл едің, Қызметкер болып тұр едің, —

дейді.

Осы өлеңінде ол Абылайды он бір жасынан бастап, ең ақырғы өміріне дейін білетін адам болып сөйлейді.



Бұқар — халқының, елінің тағдырына терең де ойлы көз жіберген, қабырғасы қайысып, тебірене толғау жыр төккен, парасатты ой түйген жырау, қазақтың ұлы ханы Абылайдың ақыл-кеңесшісі, ақылгөйі, поэзияның ірі өкілі. Бұқар аласапыран заманның тіршілік-болмысын, ел басына төнген қауіп-қатер, екі талай кезеңді жыр өрнегіне түсіріп, халқының тағдырына ортақтасқан.

Еліміз өз алдына жеке шаңырақ көтеріп, тәуелсіздік алғаннан кейін Абылайдың, оның данагөй ақылшысы, философ ақын Бұқардың есімдері де халық сүйіспеншілігіне, ықыласына бөленді.

Қарағанды қаласының ең бір үлкен көшесіне, бір ауданына Бұқар жырау есімі берілді. Жыраудың дүние салған жеріне оның ұрпақтары зәулім күмбез тұрғызған.

XVIII ғ. бізге мәлім ақындардың ішінде әлеуметтік мәселелерді көбінесе басымырақ жыр еткен ақын - Бұқар. Өз кезіндегі әр алуан қоғамдық мәні зор мәселелерге үн қосып, өзінің көзқарасын білдіріп отырған.

Бұқар жыраудың өз сөздеріне және ел аузындағы әңгімелерге қарағанда, ол хат білген адам болса керек. Бірақ оның "Керей, қайда барасың?", "Айналасын жер тұтқан", "Бірінші тілек тілеңіз", "Жал-құйрығы қаба деп", "Асқар таудың өлгені", "Ей, Абылай, Абылай", "Сен он бір жасыңда", "Қалданменен ұрысып", "Кәрілік", т.б. өлеңдерінің бәрі де бізге жазба түрде емес, ауызша жеткен.

Кітаппен жұмыс: Бұқардың «Айналасын жер тұтқан» деген өлеңіне талдау жасап, «Асқар таудың өлгені» деген өлеңін мәнерлеп оқыңдар.

Шығармашылық жұмыс: Бұқар жырау өлеңдеріндегі мақал-мәтел,нақыл болып кеткен сөздерді тауып, олардың бүгінгі біздер үшін қандай мәні бар екенін айтып беріңдер.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

1.Бұқар өмір сүрген кездегі қазақ елінің тарихи жағдайы қандай еді?

2. Бұқарды неге жырау дейміз?

3. Ақын толғауларында қандай әлеуметтік мәселелер көтерілген?

4. Ақын өз толғауларында халыққа өнеге боларлық қандай ойлы пікірлер ұсынады?

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: «Көрші елдермен достықта,татулықта болу-Бұқар жырының өзекті тақырыбы» деген атпен шығарма жазып келу.

Тереңдете оқитын сыныптар үшін билеттер (ІХ сынып)

І. 1. Ауыз әдебиеті туралы түсінік.

2. Бұқар жырау Қалқаманұлы,өмір жолы.

3. Қабағы тастай түйілген,

Лашын құстай шүйілген,

Жеңсіз берен киінген

Жалғыз қара көрінді.

Өлең жолдарында қандай көркемдік тәсіл қолданылған?



ІІ. 1. Мақал-мәтел деген не?

2. Ыбырай Алтынсарин – балалар әдебиетінің атасы.

3. От орнындай тұяқтан

Оймақтай-ақ қалыпты.

Етектейін еріннен

Екі елісі қалыпты.

Көркемдік тәсілдің қай түрі бар?



ІІІ. 1. Абай өмірі,шығармашылығы.

2. Күлтегін жырынан үзінді оқы.

3. Атам қалды дейтұғын

Өзімнен қалған бала жқ.

Балам қалды дейтұғын

Атам менен анам жоқ.

Бауырым қалды дейтұғын

Ағам менен інім жоқ.

Өлең неше тармақтан,неше буыннан тұр? Ұйқас түрін анықта.



IV. 1. Ертегілер.Ертегінің аңыз әңгімеден айырмашылығы неде?

2.Жүсіпбек Аймауытұлының өмір жолы,өскен ортасы туралы айт.

3. Сұр бұлт түсі суық қатпайды аспан,

Күз болып,дымқыл тұман жерді басқан.

Мұнда көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?



V. 1. Ахмет Иассауидің өмірі,еңбектеріне шолу.

2. Тұрмыс-салт жырлары.

3. Аспанның аясында ән шалқытқан,

Бұлбұлмын даусы көкте дамылдаған ...

Тұлпармын топтан озған,тосырқаман,

Шаршы топ,шаршы өрім жоқ шабылмаған ...

VI. 1. Аңыз әңгімелер.

2. Соқ жігіт! Соқ! Соқ! Жігіт! Күйіңді тарт!



Тоқтатпа, «Тарт!» дегенім – қылғаным шарт.

Толғауы тоқсан күйдің бір-ақ күй бар.

Сылқылдат! Бастыр! Бастыр! Қадалт! Қадалт!

Шумақта көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған.



VII. 1. Ыбырай Алтынсарин әңгімелерінің тәрбиелік мәні.

2. Мұқағалидың «Райымбек,Райымбек» поэмасынан үзінді оқы.

3. Не керек,қалды кейін сүйген сәуле,

Сондықтан теңіз – түрсіз,тау – құр кеуде.

Сондықтан жәудіреп тау,толқын теңіз,

Құрғырлар,қылмаңдаршы көңілімді әуре.

Өлең неше тармақтан тұр? Ұйқас түрін анықта.



VIII. 1. Жамбылдың өмірі,шығармашылығы.

2. «Ер Тарғын» жырындағы Ақжүніс бейнесі.

3. Қыз емес,мынау тұрған қорқау сырттан,

Құтылар күн бар ма екен бұл қырсықтан.

Қыз емес,мұз ғой түсі қарауытқан,

Қай жері қызықтырып бой жылытқан?

Шумақта көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?



ІХ. 1. Сұлтанмахмұт өмірі,шығармашылығы.

2. Ертегілер,оның түрлері.

3. Ызғытып,өлке өрлетіп,баяулатып,

Соқтырып кейде боран,дауылдатып,

Көңілдің асқарынан тұманды айдап,

Артынан нөсерлетіп,жауындатып ...

Шумақта көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?



Х. 1. Махамбет өлеңдеріндегі Исатай бейнесі.

2. Бұқар жырау Қалқаманұлы. «Бірінші тілек тілеңіз» өлеңін жатқа оқы.

3. Не сыйласын,несін берсін ел маған?!

Тұрсақ екен елім де аман,мен де аман.

Таулар – менің таусылмайтын бақытым,

Ал ырысым – ұлан-ғайыр кең далам.

Шумақта көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?



ХІ. 1. Жиембет жыраудың бір өлеңін жатқа оқы.

2. Ыбырай Алтынсарин – шағын әңгіме шебері. (Әңгімелеріне шолу).

3. Е, мына қыпша бел,сұңғақ бойлы,қызыл шырайлы,торғылт келіншек шынар болар. (Ғ.Мүсірепов).Сөйлемде көркемдік тәсілдің қай түрі бар?

ХІІ. 1. Абайдың бір өлеңін жатқа оқы.

2. Ақтамберді жырау,өмір сүрген кезеңі.

3. Хамит – ұзынша бойлы,жауырынды,тіп-тік сұр жігіт.Қырша мұрынды,шүңіректеу қара кер тобылғы көзді,қырқып жүретін сақалы,мұрты бар.жасы 25-26-лар шамасында.Үстінде мұздай қазақша киім.

Үзіндіде көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?



ХІІІ. 1. Ыбырай Алтынсариннің аудармалары.

2. Ілияс Жансүгіровтың өмірі,шығармашылығы.

3. Ол жауына оқтай қадалды.Мен оның күндей күлген жүзіне қызыға қарадым.

Сөйлемдерде көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?



ХІV. 1. Шешендік сөздер түрлері.

2. Махамбет Өтемісұлының балалық,жастық шағы.

3. Таңдырып ап маңдайын,

Тағы көйлек сұрап жүр.

Бақты кезіп тал-қайың,

Жалаң аяқ жылап жүр.

ХV. 1. мағжан Жұмабаевтың «Түркістан» өлеңін жатқа оқы.

2. «Қыз Жібек» жырындағы Жібек бейнесі.

3. Күн шайдай ашық,жылы еді.Аспанда бұлт жоқ.Жел де жоқ.Айнала қалың иірім-иірім орман.Бойлап,таласа,жарыса шыққан қайың мен қарағай ...

Көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?



ХVI. 1. Ілиястың «Күйші» поэмасынан үзінді оқы.

2. Ертегінің аңыз әңгімеден айырмашылығы.

3. Әсемпаз болма әрнеге,

Өнерпаз болсаң арқалан.

Сен де бір кірпіш дүниеге,

Кетігін тап та,бар,қалан.

Шумақта қандай ұйқас түрі қолданылған?



ХVII. 1. Шыңғыс Айтыматовтың өмірі,шығармашылығына шолу.

2. Мақал-мәтелдердің тақырыптары.

3. От орнындай тұяқтан

Оймақтай-ақ қалыпты.

Етектейін еріннен

Екі елісі қалыпты.

Шумақта көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?


ХVIII. 1. Бұқар жырау Қалқаманұлы. «Бірінші тілек тілеңізді» жатқа оқы.

2. Ғабит Мүсірепов – сөз зергері.

3. Домбыра,сенде мін бар ма,

Мінсіз болсаң – тіл бар ма?

Тіл жоқ деуге бола ма

Тілден анық үн барда.

Домбыраның күші мол

Көмейінде күй барда.

Ұйқас деген не? Өлеңдегі ұйқастың түрін анықта.



ХІХ. 1. Абайдың табиғат лирикасы.

2. Жұмбақтар,оның тәрбиелік мәні неде?

3. Күй,сені тәтті көрем жаным сүйіп,

Тыңдаймын тыным алмай жаным күйіп.

Өмірдің сырын ашып жүрегіме,

Музаның әміріне басымды иіп.

Ұйқас деген не,бұл шумақ қай ұйқасқа жатады?



ХХ. 1. Аңыз әңгімелердің ертегіден айырмашылығы неде?

2. Мағжанның «Түркістан» өлеңінен үзінді оқы.

3. Сонда Бурыл гуледі,

Табаны жерге тимеді.

Көлденең жатқан көк тасты

Тіктеп тиген тұяғы

Саз балшықтай иледі...

Шумақта көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?



ХХІ. 1. Ілияс Еснберлиннің өмірі,шығармашылығы.

2. Абайдың «Ескендір» дастаны,көркемдік ерекшелігі.

3. Қар – аппақ,бүркіт – қара,түлкі – қызыл,

Ұқсайды қаса сұлу шомылғанға...

Осы өлең жолдарында көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?



ХХІІ. 1. «Біржан мен Сара» айтысында қандай әлеуметтік мәселе көтерілген?

2. Мұқағалидың «Райымбек,Райымбек» поэмасынан үзінді оқы.

3. Балалық өлді,білдің бе,

Жігіттікке келдің бе?

Жігіттік өтті,көрдің бе,

Кәрілікке көндің бе? (Абай).

Өлең қандай әдіспен жазылған? Буын санын анықта.



ХХІІІ. 1. Мұқағалидың өмірі,шығармашылығы.

2. Асан қайғы – халық қамқоры.

3. Жоғары ерні көк тіреп,

Төменгі ерні жер тіреп...

Ұмтылғанда қысылып,

Бес жүз құлаш жазылды?

Шумақта көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет